Tοπική Πρωτοβουλία για μία πόλη φιλική για τα ποδήλατα

Ως η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ελλάδας, η Θεσσαλονίκη ήρθε αντιμέτωπη με μια σειρά προκλήσεων που αντιμετωπίζει η χώρα: μια οικονομική κρίση που μειώνει τους πόρους παροχής υπηρεσιών, σοβαρή ατμοσφαιρική ρύπανση από εξάρτηση από τα αυτοκίνητα, κακή συντήρηση υποδομών κινητικότητας και ένα κλίμα δυσπιστίας μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης αναγνώρισε ότι οι προηγούμενες αντιδράσεις του σε αστικά προβλήματα δεν περιλάμβαναν τη συμμετοχή των πολιτών. Με τη συμμετοχή τoυ στο δίκτυο του URBACT, RESILIENT EUROPE, ο Δήμος Θεσσαλονίκης ήθελε να μάθει από τις πόλεις εταίρους πώς να εφαρμόσει μια πιο ανοιχτή προσέγγιση για την ανάπτυξη τοπικών στρατηγικών και σχεδίων σε συνεργασία με τους πολίτες και με τη σειρά της να οικοδομήσει καλύτερη εμπιστοσύνη στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Η πόλη αποφάσισε να επικεντρώσει το έργο της στην ανάπτυξη ενός συλλογικού σχεδίου δράσης για την προώθηση και τη βελτίωση της ποδηλασίας στην πόλη, η οποία είχε υποφέρει από χαμηλή συμμετοχή πολιτών καθώς και από αναποτελεσματική, κακή συντήρηση υποδομών. Στο Σχέδιο Δράσης της για τη Βιώσιμη Ενέργεια, η Θεσσαλονίκη είχε ήδη αποφασίσει να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 20% από το 2011 έως το 2020, αλλά χρειαζόταν περισσότερη υποστήριξη για να εμπλέξει τους πολίτες στη διαδικασία και να προωθήσει την ποδηλασία ως βιώσιμο τρόπο μετακίνησης.

Ένα σχέδιο δράσης: κινητοποίηση της κοινότητας για να μετακινούνται οι πολίτες με ασφάλεια

Η Θεσσαλονίκη ελπίζει ότι το δίκτυο URBACT θα βελτιώσει τη συνεργασία μεταξύ αστικών παραγόντων. Η δημιουργία μιας Τοπικής Ομάδας URBACT συνέβαλε στη συγκέντρωση διαφόρων ενδιαφερόμενων μερών για την προώθηση της ποδηλασίας, βελτιώνοντας παράλληλα την ποιότητα του αέρα στην πόλη και την υγεία των κατοίκων. Η Τοπική Ομάδα Δράσης του URBACT αποτελούνταν από έναν συνδυασμό ανθρώπων από το τμήμα βιώσιμης κινητικότητας της πόλης, μαζί με τοπικούς φορείς όπως η Μητροπολιτική Αναπτυξιακή Θεσσαλονίκης και ΜΚΟ, συμπεριλαμβανομένων των ποδηλατικών συλλόγων..

Για να δοκιμάσει νέες προσεγγίσεις και να εργαστεί για τη δημιουργία ενός Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης, η ομάδα πραγματοποίησε ένα πείραμα στην περιοχή της Τούμπας στην ανατολική Θεσσαλονίκη, με επίκεντρο τη δημιουργία νέων λύσεων μαζί με τους πολίτες για την αύξηση της χρήσης των ποδηλάτων.

Η τοπική ομάδα δράσης διοργάνωσε μια δημόσια εκδήλωση τον Μάιο του 2017 με τίτλο «Μετακινούμαι στην πόλη μου με ασφάλεια», καλώντας τους κατοίκους της περιοχής να ακούσουν για το πώς οι πόλεις σε όλο τον κόσμο ενθάρρυναν την ποδηλασία, καθώς και για να κατανοήσουν περισσότερα για το δίκτυο URBACT. Μέσω ενός ερωτηματολογίου, η ομάδα δράσης συγκέντρωσε τα σχόλια των πολιτών σχετικά με τις προκλήσεις της ποδηλασίας σε τοπικό επίπεδο και προτάσεις για βελτίωση. Τα σχόλια έδειξαν ότι οι κάτοικοι της περιοχής επιθυμούσαν περισσότερη υποδομή για ποδήλατα - συμπεριλαμβανομένων των λωρίδων ποδηλάτων και εγκαταστάσεων στάθμευσης ποδηλάτων - καθώς και καλύτερη οδική ασφάλεια, μέτρα αποσυμφόρησης της κυκλοφορίας, δωρεάν ποδήλατα και μαθήματα ασφάλειας της κυκλοφορίας και επέκταση του υπάρχοντος συστήματος κοινής χρήσης ποδηλάτων. Η τοπική ομάδα δράσης του URBACT συμπεριέλαβε αυτές τις προτάσεις στο Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης για την πόλη.

Τον Ιούνιο του 2017, η τοπική ομάδα διοργάνωσε δύο φιλικές προς την οικογένεια, κοινοτικές εκδηλώσεις για την προώθηση της ποδηλασίας. Οι ποδηλατικές διαδρομές πέρασαν από ήσυχους δρόμους και διάφορα σχολεία συνδεδεμένους με αυτούς, για να βοηθήσουν τους πολίτες να συνειδητοποιήσουν ότι, ακόμη και χωρίς υποδομή ποδηλάτων, υπήρχαν ασφαλέστεροι δρόμοι που θα μπορούσαν να επιτρέψουν την καθημερινή μετακίνηση με ποδήλατο. Οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση ποδηλασίας συμφώνησαν ότι η διαδρομή ήταν ασφαλής για ποδηλασία και θεώρησαν ότι τα επιτόπια βιωματικά εκπαιδευτικά μαθήματα ποδηλασίας καθώς και τα μαθήματα οδικής ασφάλειας της εκδήλωσης ήταν πολύ χρήσιμα.

Μετά τις κοινοτικές εκδηλώσεις, η τοπική ομάδα διαμόρφωσε ένα «Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης για την προώθηση της ποδηλασίας και τη βελτίωση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας και της πόλης της Θεσσαλονίκης». Πρότεινε μέτρα όπως: εισαγωγή ενός υποχρεωτικού εκπαιδευτικού μαθήματος στην ποδηλασία, εφαρμογή εκστρατειών ευαισθητοποίησης και κινήτρων για την προώθηση της ποδηλασίας, δημιουργία θέσεων στάθμευσης για ποδήλατα κοντά σε επιχειρήσεις , και ενθάρρυνση μίας καμπάνιας του είδους «Με Ποδήλατο στη Δουλειά».

Δημιουργία μιας θετικής αίγλης στην πόλη

Μετά το έργο, ο δήμος εφάρμοσε ότι έμαθε από το δίκτυο URBACT, RESILIENT EUROPE, και υπέβαλε προσφορά για περιφερειακή χρηματοδότηση. Η υποβολή της προσφοράς του ήταν επιτυχής - και η Θεσσαλονίκη έλαβε χρηματοδότηση για να επεκτείνει τόσο το τρέχον δίκτυο λωρίδων ποδηλάτων όσο και για να ανακαινίσει ένα τμήμα του υπάρχοντος. «Πιστεύουμε ότι η συμμετοχή του δήμου στο δίκτυο RESILIENT EUROPE έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της πρότασής μας», λέει ο Γεώργιος Παπαστεργίου, Υπεύθυνος Επιχειρησιακού Σχεδιασμού στο Δήμο Θεσσαλονίκης.

Ο Ανδρέας Καραδάκης, Οικονομικός Διευθυντής και Υπεύθυνος Διαχείρισης Έργου για το δήμο, αναλύει πώς ωφέλησε το πρόγραμμα URBACT τη Θεσσαλονίκη: «Νομίζω ότι το πιο σημαντικό πράγμα που αποκτήσαμε από τη συμμετοχή μας στο δίκτυο RESILIENT EUROPE ήταν η μεθοδολογία του συμμετοχικού σχεδιασμού δράσης. Είναι πολύ σημαντικό να μεταφέρεται αυτή η τεχνογνωσία σε άλλες δημοτικές υπηρεσίες. Το ενδιαφέρον στοιχείο του δικτύου ήταν ο πυλώνας της ανθεκτικότητας που ένωσε τις πόλεις οι οποίες αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις. Οι δημοτικές υπηρεσίες που δούλευαν σε διάφορους τομείς ήρθαν σε επαφή και αυτή η διατομεακή συνεργασία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για την υπηρεσία του δήμου μας».

Η Θεσσαλονίκη δεν είχε εφαρμόσει ποτέ ένα συγκεκριμένο πλαίσιο στρατηγικών για την προώθηση της ποδηλασίας και η ίδια η διαδικασία δημιουργίας ενός Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης ήταν μια νέα μεθοδολογία για την πόλη. Με βάση αυτήν την επιτυχημένη πρώτη εμπειρία, ο δήμος ελπίζει να εφαρμόσει την ίδια μεθοδολογία σε μελλοντικά έργα γύρω από την πόλη.