Steden (meer) duurzaam maken: 5 gouden regels

Het tweede URBACT City Lab vond plaats in Brussel (BE) op 2 en 3 juli 2019. "Hoe brengen steden duurzame stedelijke ontwikkeling in de praktijk?" was de kernvraag die ons door algemene en specifieke overwegingen dreef op het gebied van luchtkwaliteit en mobiliteit, energietransitie en klimaatadaptatie en duurzame voedselsystemen. Toen we probeerden om een bijdrage te leveren aan het werk van het vernieuwde Handvest van Leipzig, bleek dat duurzaamheid enerzijds nog steeds een complex paradigma is om in een stad te komen en te verankeren, maar dat anderzijds steden een voortrekkersrol spelen in wat er gedaan kan worden.

Hier zijn 5 gouden regels voor steden om duurzaam te worden:

1. Duurzaamheid is polysemisch

Angeliki Stogia, raadslid van de stad Manchester (UK) vroeg ons: "Wat bedoelen we eigenlijk met duurzaamheid?". De officiële definitie uit het Brundtland-rapport uit 1992 is ondubbelzinnig, maar wat betekent het en hoe moeten steden het benaderen? De deelnemers aan de conferentie toonden een verscheidenheid aan inzichten. Voor Filipa Pimentel van het Transition netwerk is het bijvoorbeeld de taak van de samenleving om veerkrachtiger te worden, wat onze ecosystemen weerbaarder zou maken. Van een op mensen gebaseerde benadering tot een op planning gebaseerde aanpak, waarbij de nadruk wordt gelegd op regeneratie (of de integratie van het milieu in het lokale beleid) kan alleen maar leiden tot consensus en een kans voor alle belanghebbenden om hun visies en prioriteiten bij te stellen.

2. Duurzaamheid moet op alle niveaus worden aangepakt

Onze besprekingen begonnen met Thomas Béthune van DG REGIO, onderdeel van de Europese Commissie, die stelt dat contact met de steden zelf noodzakelijk is om de duurzaamheid in het Europese beleid te voeden. Ze werden afgerond door Filipa Pimental die het leiderschap uitdrukte van burgers die actoren van verandering geworden zijn. Tussen de twee uitersten in, richt het Handvest van Leipzig zich op de wijken waarvan Alicja Pawlowska, hoofd van EU-projecten en mobiliteitsmanagement in de stad Gdynia (PL), het belang benadrukte in hun dagelijks werk. In de steden vinden veranderingen plaats. Deze overwegingen benadrukken de noodzaak van een territoriale en contextuele aanpak. Dit zou onmogelijk zijn zonder de medewerking en inbreng van de lidstaten, zoals Olli Maijala, adviseur van het Finse ministerie van Milieu, suggereerde.

3.  Duurzaamheid vraagt om een nieuwe mindset

Experimenteren in steden is niet nieuw, maar het is wel nodig dat ze innovatief blijven, waarbij sociale en technologische innovatie (bv. het Urban Innovative Actions (UIA) Vilawatt project in Viladecans (ES)), de ontwikkeling van marktconforme instrumenten (bv. de succesvolle congestieheffingen van Stockholm), naast natuurgebaseerde oplossingen (bv. Chinese sponssteden, die het stedelijk waterbeheer mainstreamen in het beleid en de ontwerpen van de stedenbouwkundige planning) en consumptiepatronen (bv. het URBACT BioCanteens-netwerk) worden gecombineerd, en dat ze zich blijven richten op processen.

Steden moeten hun visie steeds meer veranderen en steeds meer buiten de reeds bewandelde paden denken en risico’s nemen. De innerlijke verandering moet verder kijken dan de traditionele stadsmakers, met inbegrip van andere profielen zoals psychologen (zoals sterk ondersteund door het Transition netwerk en reeds getest in Gdansk (PL)).

4.  Duurzaamheid geldt voor iedereen

Duurzaamheid is van toepassing op het creëren van banen en vaardigheden, zoals een Food Innovation Hub in Milaan (IT), in het kader van het UIA OpenAgri-project, en de stad Gdynia, die het goederenvervoer in steden binnen URBACT FreightTails effectiever wil maken. Om nog maar te zwijgen van de H2020 Ruggedised waar Rotterdam (NL) experimenteert met slimme stadsontwikkelingen.

Mobiliteit. Energie. Voeding. Luchtkwaliteit. Digitalisering. Gezondheid en welzijn. Stedenbouw. Duurzaamheid moet een transversale aanpak zijn, en "business as usual" zoals Angeliki Stogia het verwoordde. Om dit proces te ondersteunen, moet het stedelijk bestuur van de stad opnieuw worden beschouwd als een doortastend en participatief bestuur, met controle van de burgers.

Nieuwe vormen van betrokkenheid en partnerschappen moeten worden bevorderd, zoals de betrokkenheid van burgers bij de controle van de luchtkwaliteit in het kader van het UIA Hope-project van Helsinki (FI); het publiek-private partnerschap voor energieproductie in het UIA Vilawatt-project van Viladecans; of het gebruik van cultuur en kunst om burgers te mobiliseren voor de aanpak van klimaatverandering in het URBACT C-Change-netwerk.

Duurzaamheid vereist ook een interdepartementale samenwerking, zoals in de stad Schaarbeek (BE), waar sectoroverschrijdende oplossingen worden gevonden voor sociale milieu- en buurtvraagstukken in het kader van een actie-onderzoeksproject, Phosphore, over de transformatie van organisch afval.

5.  Duurzaamheid vereist sterk leiderschap

Leiderschap op het gebied van duurzaamheid kan op alle niveaus in de steden plaatsvinden. Angeliki Stogia uit Manchester, Gilles Perole uit Mouans-Sartoux (FR) (lead partner van BioCanteens) en Laura Rodrigues uit Torres Verdas (PT) (2015 Green Leaf Capital City) zijn de gekozen vertegenwoordigers die deelnamen aan dit tweede URBACT City Lab, wat de inzet van hun stad voor deze uitdaging bevestigt. Dit is nog maar het begin van een wereldwijde beweging van bewustzijn en actie voor meer duurzaamheid in steden.

***

Lees op het eerste City Lab: URBACT's City Labs on Participation: Refreshing Europe’s urban policy principles

Orginele tekst: Marcelline Bonneau

Vertaling: Tristan Claus & Zoé Lejeune