Τα Δίκτυα URBACT και η "Δίκαιη Μετάβαση"

Σε ολόκληρη την ΕΕ, οι πόλεις που εμπνέονται από το URBACT βρίσκονται στην πρώτη γραμμή υποστήριξης της "Δίκαιης Μετάβασης", εξασφαλίζοντας μια πράσινη ανάκαμψη ενώ ταυτόχρονα εμπλέκουν τους πολίτες στη διαδικασία. Ο εμπειρογνώμονας του προγράμματος URBACT Eddy Adams εξετάζει πώς το URBACT βοηθά τις πόλεις να πειραματιστούν με νέες, οριζόντιες παρεμβάσεις που είναι καλές για τους ανθρώπους και τον πλανήτη...

  Αλλά αρχικά, τι εννοούμε με τον όρο "Δίκαιη Μετάβαση";

" Σήμα κινδύνου για την ανθρωπότητα" - με αυτά τα λόγια ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, τον Αύγουστο του 2021, περιέγραψε τη νέα έκθεση της IPCC, του οργάνου των Ηνωμένων Εθνών για την αξιολόγηση της κλιματικής αλλαγής. Είπε ότι ο μόνος τρόπος για να παραμείνουμε κάτω από το διεθνώς συμφωνημένο όριο του 1,5 °C για την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι "να εντείνουμε επειγόντως τις προσπάθειές μας και να ακολουθήσουμε την πιο φιλόδοξη πορεία".

Οι πόλεις έχουν κεντρικό ρόλο σε αυτή την ιστορία. Καθώς καταναλώνουν το 78% της παγκόσμιας ενέργειας και παράγουν πάνω από το 60% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αποτελούν μέρος του προβλήματος, αλλά και το κλειδί για τη λύση.

Ο "Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης" της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δρομολογήθηκε το 2020, αποτελεί μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας ύψους 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ, η οποία στοχεύει σε μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 55% έως το 2030 και σε κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Ενώ κάθε μέρος της Ευρώπης και κάθε βιομηχανικός τομέας θα πρέπει να προσαρμοστεί, ορισμένες περιοχές είναι πιο ευάλωτες - για παράδειγμα οι περιοχές εξόρυξης. Στοχεύοντας σε μια δίκαιη και ισότιμη πράσινη μετάβαση, ο "Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης" θα στηρίξει τους εργαζόμενους και τους πολίτες σε περιοχές που επηρεάζονται περισσότερο από αυτές τις διαρθρωτικές αλλαγές, κινητοποιώντας περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ κατά την περίοδο 2021-2027.

Στις πόλεις παρατηρούνται οι ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Καθώς η Ευρώπη μετασχηματίζεται, ποια μέτρα μπορούν να λάβουν οι πόλεις για να διασφαλίσουν ότι η πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα δεν θα πλήξει περισσότερο τους πιο ευάλωτους πολίτες, μέσω της απώλειας θέσεων εργασίας, της παρακμής των βιομηχανιών ή των υψηλότερων λογαριασμών ενέργειας; Πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η κλιματική δικαιοσύνη και η κοινωνική δικαιοσύνη συμβαδίζουν;

Τα ερωτήματα αυτά είναι κεντρικής σημασίας για το νέο πρόγραμμα URBACT IV, με την ενισχυμένη εστίασή του στην ανάπτυξη ικανοτήτων και τη συμμετοχή των πολιτών στις πόλεις ως κινητήρια δύναμη μιας δίκαιης, πράσινης μετάβασης. Αυτό βασίζεται στην 15ετή κληρονομιά του URBACT για την προώθηση της ολοκληρωμένης, βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά σε μερικά πρόσφατα παραδείγματα...

"Πράσινη" ενέργεια

Τα δίκτυα URBACT Zero Carbon Cities και Urb-En Pact εστιάζουν και τα δύο στην ενεργειακή απόδοση και παραγωγή. Οι προϋπολογισμοί άνθρακα και τα τοπικά ενεργειακά σύμφωνα είναι μεταξύ των εργαλείων που εφαρμόζουν για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με παράλληλη συμμετοχή των πολιτών.

Το Vilawatt βοηθά ένα δίκτυο Ευρωπαϊκών πόλεων να υιοθετήσει τις καλές πρακτικές στην ενεργειακή μετάβαση μέσα από το έργο των Αστικών Καινοτόμων Δράσεων (UIA) στο Viladecans (Ισπανία). Αυτή η μικρή Καταλανική πόλη παρέχει ένα πρότυπο για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και των τοπικών επιχειρήσεων στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Για παράδειγμα, δημιούργησαν μια τοπική ενεργειακή κοινοπραξία που ανήκει από κοινού στον δήμο, τους πολίτες και έναν πάροχο καθαρής ενέργειας. Η υποστήριξη της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα εντός της αλυσίδας εφοδιασμού των τοπικών επιχειρήσεων εκτός από μια επικοινωνιακή εκστρατεία υψηλού προφίλ για να ενταχθούν οι πολίτες, αποτέλεσε και ένα αναπόσπαστο ολοκληρωμένο στοιχείο επιτυχίας.

Κυκλική οικονομία

Η μείωση των αποβλήτων αποτελεί προτεραιότητα που διατρέχει όλες τις θεματικές. Στην Ευρώπη, αυτό έχει ιδιαίτερες συνέπειες για τους βιομηχανικούς τομείς της "κόκκινης ζώνης", όπως οι κατασκευές, οι οποίες αντιπροσωπεύουν σήμερα το 25% της συνολικής παραγωγής αποβλήτων. Η επίτευξη των στόχων που έχει θέσει η ΕΕ για τον κλάδο θα απαιτήσει πλήρη αλλαγή νοοτροπίας, καθώς θα μεταβούμε σε κυκλικές πρακτικές.

Το δίκτυο URBACT URGE περιλαμβάνει εννέα πόλεις που επικεντρώνονται στην προώθηση της κυκλικότητας στον κατασκευαστικό τομέα. Μια από τις πιο εντυπωσιακές προσεγγίσεις βρίσκεται στο Μόναχο (Γερμανία), όπου μια ολόκληρη γειτονιά αναπτύσσεται με βάση αυτές τις αρχές. Αυτή θα ανεγερθεί σε μια έκταση 50 εκταρίων που προηγουμένως καταλαμβανόταν από τους στρατιωτικούς στρατώνες Bayernkaserne, δημιουργώντας 5.500 διαμερίσματα με ελεγχόμενο ενοίκιο στα βόρεια της πόλης. Από τους 1,2 εκατομμύρια τόνους μπάζων που θα προκύψουν από την κατεδάφιση των παλαιών στρατιωτικών κτιρίων, το 50% θα ανακυκλωθεί επιτόπου, πράγμα που σημαίνει 90 000 λιγότερες μετακινήσεις φορτηγών. Το έργο περιλαμβάνει μια σημαντική συνιστώσα κατάρτισης, καθώς οι εργαζόμενοι στις κατασκευές αποκτούν νέες κυκλικές δεξιότητες, καθώς και μια εκτεταμένη διαδικασία για να καταστεί δυνατή η συμμετοχή των πολιτών.

Παραγωγή και κατανάλωση τροφίμων

Καθώς ο τομέας των τροφίμων παράγει το 30% των εκπομπών CO2 στην Ευρώπη, η ανάγκη για αλλαγή είναι σαφής. Ωστόσο, ο μετασχηματισμός που επίκειται έχει σημαντικές επιπτώσεις για τους παραγωγούς, τους καταναλωτές και τους εργαζόμενους. Το URBACT έχει σημαντική εμπειρία στον τομέα αυτό, συμπεριλαμβανομένου του δικτύου πόλεων FOOD CORRIDORS που κινητοποιεί τον αστικό σχεδιασμό για την υποστήριξη των στρατηγικών βιώσιμης διατροφής σε επίπεδο πόλεων και περιφερειών.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το BioCanteens II, με επικεφαλής την εμπνευσμένη πόλη της Mouans-Sartoux (Γαλλία). Αυτό το δίκτυο μεταφοράς URBACT δίνει τη δυνατότητα σε περισσότερες πόλεις να αγκαλιάσουν την αστική γεωργία, αντιγράφοντας την προσέγγιση της Mouans-Sartoux για την προώθηση προσιτών, τοπικών, βιολογικών τροφίμων - ένα από τα κλειδιά για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη. Στην πορεία, αυτό παρέχει νέες δεξιότητες, δημιουργεί θέσεις εργασίας και διασφαλίζει ότι όλοι οι πολίτες μπορούν να επωφεληθούν από τα αποτελέσματα.

Για περισσότερες λεπτομέρειες, επισκεφθείτε το URBACT Food Knowledge Hub.

Αειφόρος τουρισμός

Ο τουρισμός είναι ένας άλλος τομέας που αντιμετωπίζει σημαντικές αναπροσαρμογές, καθώς οι άνθρωποι θα πρέπει να ταξιδεύουν λιγότερο και με έναν πιο βιώσιμο για το περιβάλλον τρόπο, προκειμένου να μειωθούν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό μπορεί να μην είναι ένα ευπρόσδεκτο μήνυμα σε έναν κλάδο που έχει ήδη καταστραφεί από το Covid από τις αρχές του 2020. Ωστόσο, αυτά τα σκληρά μαθήματα μπορεί να βοηθήσουν τον κλάδο να προσαρμοστεί και να συνδυάσει την επιθυμία για ταξίδια με την πρωταρχική προτεραιότητα της σωτηρίας του πλανήτη. Το δίκτυο URBACT TOURISM-FRIENDLY CITIES, με επικεφαλής τη Γένοβα (Ιταλία), περιλαμβάνει εταίρους όπως το Ντουμπρόβνικ (Κροατία) και τη Βενετία (Ιταλία), των οποίων αφετηρία είναι η παραδοχή ότι τα καθιερωμένα πρότυπα τουρισμού δεν είναι βιώσιμα. Οι εταίροι του δικτύου διερευνούν πρακτικά βήματα, όπως η μείωση των πλαστικών απορριμμάτων και η παροχή κινήτρων για τις δημόσιες μεταφορές.

Πιο πράσινες πόλεις

Η βιόσφαιρα και η εμπλοκή των πολιτών αποτελούν κεντρικά θέματα στο δίκτυο URBACT RU:RBAN. Εδώ, οι πόλεις-εταίροι μαθαίνουν από το μοντέλο διαχείρισης αστικών κήπων της Ρώμης (Ιταλία), το οποίο αναπτύσσει και διατηρεί πράσινους αστικούς χώρους μέσω ενός αποτελεσματικού πολεοδομικού σχεδιασμού, εμπλοκής των πολιτών και ανάπτυξης ικανοτήτων. Οι εκκολαπτόμενοι αστικοί "κηπουροί" που υποστηρίζονται μέσω του RU:RBAN λειτουργούν ως νέοι πρεσβευτές της κοινότητας, κινητοποιώντας τους συνομηλίκους τους να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στο πρασίνισμα των πόλεων μας.

Αλλαγή νοοτροπίας

Το δίκτυο URBACT C-CHANGE προωθεί ένα μοντέλο για τη συμμετοχή του τομέα των τεχνών και του πολιτισμού στην ανάληψη τοπικής δράσης για το κλίμα. Η προσέγγιση μεταφέρθηκε αρχικά από το Μάντσεστερ (Ηνωμένο Βασίλειο) σε ένα δίκτυο συνεργαζόμενων πόλεων, συμπεριλαμβανομένης της Μάντοβα. Τώρα, με την υποστήριξη του URBACT, η Ιταλική πόλη μοιράζεται την καλή πρακτική με άλλες πόλεις της χώρας, βοηθώντας τις να κινητοποιήσουν τους δικούς τους δημιουργικούς και πολιτιστικούς παραγωγικούς τομείς προκειμένου να αναλάβουν δράση για την κλιματική αλλαγή. Η προσέγγιση περιλαμβάνει πρακτικά βήματα για την αλλαγή νοοτροπίας και κουλτούρας, όπως η εκπαίδευση σε θέματα άνθρακα. Αλλά επίσης προσφέρει και ένα νέο παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται και καταναλώνεται ο πολιτισμός.

Τι ακολουθεί;

Ως πρόγραμμα, το URBACT εστιάζει έντονα και ολοένα και περισσότερο στην προσπάθεια για κλιματική ουδετερότητα. Αυτό αντικατοπτρίζεται στην "Πράσινη Προτεραιότητα", η οποία θα βρίσκεται στο επίκεντρο του νέου προγράμματος URBACT IV που θα ξεκινήσει το 2022.

Το URBACT City Festival, στο ‘Grand Paris’ τον Ιούνιο του 2022, θα είναι η πρώτη μεγάλη κλιματικά ουδέτερη εκδήλωση του URBACT που θα παράγει εμπειρία και εργαλεία προς χρήση για τα δίκτυα και τις πόλεις-εταίρους μας. Θα είναι μία από τις τελευταίες εκδηλώσεις της Γαλλικής Προεδρίας της ΕΕ, οι προτεραιότητες της οποίας σχετικά με το κλίμα περιλαμβάνουν την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, την ενισχυμένη κυκλικότητα και την ενισχυμένη παραγωγή καθαρής ενέργειας.

Πέραν αυτού, το URBACT θα συνεχίσει να συνεργάζεται στενά με άλλα προγράμματα της ΕΕ. Για παράδειγμα, μαζί με τις Aστικές Καινοτόμες Δράσεις (Urban Innovative Actions-UIA), εκτός από την πιλοτική εφαρμογή ενός νέου μηχανισμού μεταφοράς, το URBACT συμμετέχει ενεργά στο έργο του UIA για τη διαχείριση της γνώσης σχετικά με τις "Δίκαιες Μεταβάσεις".

Η δημιουργία μιας κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης χωρίς να αφήσουμε πίσω κανένα άτομο ή τόπο θα απαιτήσει νέες προσεγγίσεις από τις αρχές των πόλεων και ακόμη μεγαλύτερη δέσμευση για ολοκληρωμένη εργασία.  Ως πρόγραμμα, το URBACT συνεχίζει να υπερασπίζεται και να υποστηρίζει αυτό το στόχο, μέσω του έργου του με τις πόλεις για την ανάπτυξη ικανοτήτων και του αυξανόμενου αριθμού υποστηρικτικών εργαλείων για την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών.

Υποβλήθηκε από τον Eddy Adams στις 04 Φεβρουαρίου 2022