Προσβάσιμες πόλεις – Εστίες Πολιτισμού To παράδειγμα της Κομοτηνής

Στις Χώρες της Ε.Ε., 50 εκατομμύρια άτομα με αναπηρία και 250 εκατομμύρια εμποδιζόμενα άτομα (με μειωμένες ικανότητες φυσικής λειτουργίας, τα άτομα της τρίτης και τέταρτης ηλικίας, οι εγκυμονούσες γυναίκες) σε πολλές περιπτώσεις βιώνουν δυσκολία στην μετακίνηση και στην εξυπηρέτηση τους αφού το περιβάλλον της πόλης τους δημιουργεί ποικίλα εμπόδια και τα κτίρια και δρόμοι στερούνται προσβασιμότητας.  

Η προσβασιμότητα είναι το στοιχείο εκείνο που καθορίζει το βαθμό συμμετοχής ή αποκλεισμού των πολιτών και είναι ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το επίπεδο πολιτισμού μιας χώρας.

Πως πρέπει λοιπόν μια πόλη να προσαρμόσει το δομημένο περιβάλλον, έτσι ώστε να είναι ικανό να προσφέρει τις απαραίτητες διευκολύνσεις σε όλους τους πολίτες και να τους δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους;

Αρχικά οι πόλεις είναι σημαντικό να εναρμονιστούν με τις οδηγίες, τις κατευθύνσεις και τη νομολογία του Ο.Η.Ε., της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του άρθρου 21 παράγ. 6 του Ελληνικού Συντάγματος και τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαίου για την προάσπιση των ατομικών και αστικών δικαιωμάτων των πολιτών, που καθιερώνουν την υποχρέωση των κρατών για την εφαρμογή των Διεθνών Κανόνων ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΟΣ στο δομημένο περιβάλλον, τους Ελεύθερους Χώρους και τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Ένα εξαιρετικό παράδειγμα προς έμπνευση είναι η πόλη της Κομοτηνής που φέτος διακρίθηκε σε Eυρωπαϊκό επίπεδο στον διαγωνισμό  Access City Award, στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Προσβάσιμων Πόλεων 2021. Οι αιτήσεις για τη 12η έκδοση του βραβείου Access City Award 2022 ολοκληρώθηκαν στις 8 Σεπτεμβρίου και οι νικήτριες πόλεις θα ανακοινωθούν σε ηλεκτρονική τελετή στις 3 Δεκεμβρίου.

To παράδειγμα της Κομοτηνής: Πώς μια πόλη 51.000 κατοίκων έγινε η πιο προσβάσιμη της Ελλάδας

Αν περπατήσει κάποιος στην Κομοτηνή, πέρα από τα γραφικά σοκάκια, την αρμονική συνύπαρξη των θρησκειών και τους πολλούς φοιτητές, ακόμα και ένα μη εκπαιδευμένο μάτι μπορεί να παρατηρήσει κάτι ακόμα. Οι διαδρομές των ατόμων που κινούνται με αναπηρικό αμαξίδιο γίνονται ανεμπόδιστα. Η πόλη είναι προσβάσιμη στα ΑμεΑ. Κι αυτό δεν εξαντλείται στις ράμπες που υπάρχουν στους κεντρικούς δρόμους αλλά και σε άλλες υποδομές.

Φέτος, η Κομοτηνή είχε και μια ευρωπαϊκή διάκριση ακριβώς γι’ αυτό της το επίτευγμα. Στα Ευρωπαϊκά Βραβεία Προσβάσιμων Πόλεων 2021 (Access City Award) η Κομοτηνή έλαβε ειδική μνεία ως «η πόλη που αντιμετώπισε την προσβασιμότητα σαν ευκαιρία».

Tο Access City Award επιβραβεύει την ικανότητα και τις προσπάθειες μιας πόλης να γίνει πιο προσιτή, προκειμένου να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του πληθυσμού της και να διασφαλίσει ότι όλοι ανεξαιρέτως έχουν ίση πρόσβαση στο αστικό περιβάλλον.

Η επιλογή της Κομοτηνής να γίνει, «πρωτεύουσα της προσβασιμότητας» στην Ελλάδα δεν είναι πρόσφατη. Ξεκίνησε ήδη από τις αρχές της δεκατίας του 1990, εποχή που ανάλογες πρωτοβουλίες έμοιαζαν αδιανόητες.

Βέβαια οι ράμπες που τοποθετήθηκαν τότε πολλές φορές ήταν ακατάλληλες ή κακής ποιότητας και δεν έκαναν την δουλειά τους. Παραμένει όμως γεγονός ότι ο σπόρος υπήρχε.

Η ράμπα στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής/ Photo: Δήμος Κομοτηνής

Το σημείο-κλειδί για την «προσβάσιμη» ιστορία της πόλης ήταν το 2002. Τότε ιδρύθηκε ο Σύλλογος Ατόμων με Κινητικά Προβλήματα και Φίλων Ν.Ροδόπης «Περπατώ». Ο Αλέξανδρος Ταξιλδάρης μετέπειτα Παραολυμπιονίκης στην Αθήνα το 2004, ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου. To 2000, όντας φοιτητής είχε ένα ατύχημα στη θάλασσα που του προκάλεσε τετραπληγία. Σήμερα είναι γιατρός φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης και περιγράφει τις πρώτες προσπάθειες του «Περπατώ».

«Για την επιτυχία μας σίγουρα βοήθησε πως ο πατέρας μου και άλλα από τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου ήταν πρόσωπα γνωστά και αγαπητά στην τοπική κοινωνία. Σε μία από τις πρώτες εκδηλώσεις που κάναμε δείξαμε ένα βίντεο που έδειχνε ακριβώς τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ένας ανάπηρος με κινητικά προβλήματα στην πόλη. Ευτυχώς τότε βρήκαμε μία δημοτική αρχή που θέλησε να μας ακούσει και η πόλη άλλαξε».

Το Εσκί Τζαμί/ Photo: Δήμος Κομοτηνής

Έτσι, από το 2002 και σταδιακά κατασκευάστηκαν οι πρώτες 800 αναπηρικές ράμπες στα κεντρικά σημεία της Κομοτηνής. Αυτό έδωσε ώθηση στο να γίνουν κι άλλα πράγματα. Δημόσιες υπηρεσίες και σχολεία απέκτησαν ράμπες και θέσεις στάθμευσης για ΑμεΑ. Δεν ήταν τα μόνα.

Επιχειρήσεις του καφέ, εστιατόρια και ξενοδοχεία είδαν ότι μόνο να κερδίσουν είχαν από το να κάνουν το μαγαζί τους προσβάσιμο. «Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό. Γιατί οι συγκεκριμένοι επιχειρηματίες είδαν πως η επιλογή τους αυτή ανέδειξε την κοινωνική τους εικόνα και τους έκανε καλό επιχειρηματικά», λέει ο κ. Ταξιλδάρης.

Το βέβαιο είναι πως η εικόνα στα καφέ της Κομοτηνής, τουλάχιστον σε όσα είναι «προσβάσιμα» είναι διαφορετική από την υπόλοιπη Ελλάδα. «Και αυτό έχει βοηθήσει και στο να ξεπεραστούν προκαταλήψεις της ευρύτερης κοινωνίας, που αλλού παραμένουν».

Ο Σπύρος Νταντανίδης είναι 24 ετών, σκηνοθέτης, γέννημα-θρέμμα της πόλης και μέλος του Δ.Σ. του συλλόγου. Από παιδική ηλικία κινείται με το αναπηρικό αμαξίδιο. Έχοντας σπουδάσει στη Μεγάλη Βρετανία μπορεί να κάνει συγκρίσεις με την πόλη του. «Οι υποδομές για ΑμεΑ δεν είναι φυσικά στο επίπεδο του Λονδίνου, όμως μπορούμε να πούμε πως είμαστε καλύτερα από μία μικρή πόλη της Βρετανίας. Αυτό το λένε και επισκέπτες από το εξωτερικό».

Το Κέντρο Εκπαίδευσης Αυτόνομης Διαβίωσης ΑμεΑ

Το καμάρι του Περπατώ, αλλά και το επίκεντρο του «προσβάσιμου τουρισμού» στην πόλη είναι σίγουρα το Κέντρο Εκπαίδευσης Αυτόνομης Διαβίωσης ΑμεΑ. Ο δήμος της Κομοτηνής έχει παραχωρήσει στον σύλλογο ένα οίκημα στο οποίο μπορούν να μείνουν έως 16 άτομα. «Έρχονται άτομα από όλη την Ελλάδα με κινητικά προβλήματα, είτε αυτά είναι χρόνια είτε αποκτήθηκαν πρόσφατα.

Σε μικρό χρονικό διάστημα τους μαθαίνουμε διάφορα “μυστικά” που έχουμε αποκτήσει μετά τα πολλά χρόνια πάνω στο αμαξίδιο. Πώς να αυτοεξυπηρετείσαι γρηγορότερα, πώς να κινείσαι ακόμα και σε έναν δύσκολο δρόμο, πώς να σηκωθείς αν πέσεις από το αμαξίδιο, πώς να οδηγήσεις καλύτερα. Δυστυχώς στην Ελλάδα νομίζουμε πως αποκατάσταση σημαίνει απλά φυσιοθεραπεία» λέει ο Αλέξανδρος Ταξιλδάρης Το πρόγραμμα στηρίζεται οικονομικά από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Το Κέντρο Αυτόνομης Διαβίωσης του Περπατώ Photo: Περπατώ/ Νικος Καρανικόλας ,Κριστι Μπάτζιου

Υπάρχει «προσβάσιμος τουρισμός»;

Η ίδια η έννοια μοιάζει αντιφατική. Ο τουρισμός ή θα είναι «προσβάσιμος» για όλους ή δεν θα είναι τουρισμός. «Ακόμα δυστυχώς η έννοια έχει νόημα» λέει ο Σπύρος Νταντανίδης. Αφού η Κομοτηνή είναι εξαίρεση πάει να πει πως σε πάρα πολλά τουριστικά μέρη της Ελλάδας η πρόσβαση στα ΑμεΑ είναι προβληματική».

«Προσωπικά δεν θα πήγαινα να παραθερίσω κάπου όπου υπάρχει μόνο κάποιο καλό προσβάσιμο ξενοδοχείο, ράμπες στους δρόμους, αλλά τίποτα άλλο. Για αυτό και το «Περπατώ» προσφέρει και μια σειρά από ψυχαγωγικές και αθλητικές δραστηριότητες. Από ράγκμπι και εκδρομές στη φύση μέχρι κωπηλασία και άλλα θαλάσσια σπορ» λέει ο Αλέξανδρος Ταξιλδάρης.

Άλλωστε η παραλία του Φαναρίου, η οποία υπάγεται στον δήμο Κομοτηνής, ήδη από το 2007 έχει τις κατάλληλες υποδομές για να μπορεί να κάνει το μπάνιο του ένας άνθρωπος με κινητικά προβλήματα.

Δείτε το βίντεο

Το παράδειγμα της Κομοτηνής, μια πόλης ίσων ευκαιριών στην αναψυχή, στη διασκέδαση, στην μεταφορά, στον αθλητισμό, αργά αλλά σταθερά φαίνεται πως βρίσκει μιμητές και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Και εδώ η πρωτεύουσα της Ροδόπης φαίνεται πως έχει παίξει τον ρόλο της. «Υπάρχουν άνθρωποι με κινητικά προβλήματα από όλη την Ελλάδα που μετακόμισαν εδώ ακριβώς και για τις καλύτερες συνθήκες που προσφέρονται. Αυτοί κάποια στιγμή γυρίζουν στον τόπο καταγωγής τους και προσπαθούν να γίνουν πιο διεκδικητικοί, να καταφέρουν να κάνουν τις δικές τους πόλεις προσβάσιμες» λέει ο Σπύρος Νταντανίδης. «Η Λάρισα, τα Χανιά και η Σύρος έχουν κάνει ήδη σημαντικά βήματα».

To άρθρο έχει γραφτεί από τον Γιώργο Πουλιόπουλο και μπορείτε να βρείτε την αρχική του μορφή που δημοσιεύτηκε στο travel.gr