Playful Paradigm: Το δίκτυο μεταφοράς καλής πρακτικής που γίνεται παγκόσμιο: η δύναμη του παιχνιδιού σε παγκόσμια κλίμακα για καλύτερες πόλεις

Το παιχνίδι είναι ένα σοβαρό πράγμα. Είναι ένα από τα κύρια μηνύματα που προέκυψαν από το δίκτυο μεταφοράς The Playful Paradigm και τονίστηκαν στην τελική εκδήλωση του δικτύου URBACT στις 20/04/2021 που επικεντρώνεται στο ρόλο του παιχνιδιού για τη δημιουργία καλύτερων πόλεων χωρίς αποκλεισμούς . Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τις πόλεις-εταίρους του δικτύου παρουσίασαν τον τρόπο με τον οποίο οι παιχνιδιάρικες δραστηριότητες συνέβαλαν στην αλλαγή των δημόσιων χώρων, στην αύξηση της συμμετοχής των τοπικών κοινοτήτων και στη βελτίωση του τρόπου με τον οποίο οι τοπικές αρχές αντιμετωπίζουν ένα ευρύ φάσμα προκλήσεων, από την ενεργό ένταξη έως τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.

Η τελική εκδήλωση του The Playful Paradigm έδειξε πώς οι εμπειρίες που πραγματοποιούνται από τις πόλεις-εταίρους του δικτύου, στο πλαίσιο της προσαρμογής της καλής πρακτικής της ιταλικής πόλης Ούντινε (Udine), αποτελούν μέρος ενός παγκόσμιου κινήματος πόλεων που προωθούν ενεργά τα παιχνίδια ως οριζόντια εργαλεία για τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη. Η σύγκριση μεταξύ αυτών των εμπειριών ανοίγει το δρόμο για μια πιθανή μεταφορά καινοτομίας που θα πραγματοποιηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργώντας μελλοντικές και απροσδόκητες συνεργασίες μεταξύ των πόλεων του δικτύου The Playful Paradigm και άλλων παγκόσμιων παραγόντων.

Το Block By Block και το Minecraft ως συμμετοχικά εργαλεία

Το πρόγραμμα των ΗΕ για κατοικία,  UN-Habitat ,προώθησε τη χρήση παιχνιδιάρικων εργαλείων για τη συμμετοχή ανθρώπων στο σχεδιασμό πόλεων με το ίδρυμα Block by Block Foundation και στο πλαίσιο της συνεργασίας του με την Mojang Studios, τη σουηδική εταιρεία ανάπτυξης που δημιούργησε το βιντεοπαιχνίδι Minecraft. «Διαπιστώσαμε ότι το Minecraft ήταν ένα πολύ εύκολο εργαλείο για να κατανοήσουν οι άνθρωποι την αστική διάσταση, περισσότερο από ότι οι περίπλοκοι χάρτες με τους οποίους ως αρχιτέκτονες συνηθίζαμε να «παίζουμε», αλλά οι άνθρωποι δεν καταλάβαιναν» αναφέρει η Christelle Lahoud από το Παγκόσμιο Πρόγραμμα για τους δημόσιους χώρους του ΟΗΕ-Habitat (UN-Habitat’s Global Public Space programme).

Το δημοφιλές βιντεοπαιχνίδι χρησιμοποιήθηκε για τη συμμετοχή των ανθρώπων στον επανασχεδιασμό χώρων από πολλές τοπικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο, με ιδιαίτερη προσοχή στις κατηγορίες που συνήθως παραλείπονται από τις δραστηριότητες συνδημιουργίας. Παιδιά, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρίες συμμετείχαν στη φάση σχεδιασμού. Δημιουργήθηκαν απροσδόκητες επαφές μεταξύ ομάδων που υπό άλλες συνθήκες δεν θα συνεργάζονταν για το μέλλον των πόλεων και των δημόσιων χώρων τους.

Η διαδικασία ακολούθησε παρόμοιες κατευθυντήριες γραμμές σε διάφορες αστικές περιοχές του κόσμου, έχοντας εξασφαλίσει για κάθε έργο ένα μικρό χρηματικό ποσό για την εφαρμογή των μέτρων που σχεδιάστηκαν από κοινού από τους συμμετέχοντες.

Στην πρώτη φάση των εργασιών, συλλέχθηκαν πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο μετασχηματισμού του χώρου από την ομάδα του έργου. Στη συνέχεια, ο χώρος μεταμορφώνεται στο Minecraft από τους συμμετέχοντες στα εργαστήρια, οι οποίοι εργάστηκαν σε μικρές ομάδες για να συν-δημιουργήσουν και να σχεδιάσουν ιδέες στην ψηφιακή πλατφόρμα. Οργανώθηκαν ομαδικές παρουσιάσεις για την παρουσίαση των ιδεών που συνδημιουργήθηκαν από τους συμμετέχοντες σε πολιτικούς αξιωματούχους και εκλεγμένους αντιπροσώπους. Σε αυτή τη φάση «οι άνθρωποι νιώθουν ότι είναι μέρος των ιδεών που σχεδιάζουν, νιώθοντας ταυτόχρονα σίγουροι και για την έκφραση του οράματός τους στο κοινό», λέει η Lahoud.

Ακόμη και με την τήρηση των ίδιων κανόνων σε όλο τον κόσμο, τα αποτελέσματα κάθε εργαστηρίου διέφεραν ως προς τις προτάσεις που υπέβαλαν οι συμμετέχοντες. Περισσότερο πράσινο για τη μείωση της ρύπανσης, τα παγκάκια και οι δημόσιες τουαλέτες είναι μερικές από τις ιδέες που προτείνονται κατά τη χρήση του Minecraft για τον επανασχεδιασμό των γειτονιών. Οι ιδέες αυτές παραδόθηκαν σε αρχιτέκτονες και σχεδιαστές προκειμένου να συμπεριληφθούν στα τελικά σχέδια που συζητήθηκαν με τις τοπικές κοινότητες πριν από τη φάση υλοποίησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι τοπικές κοινότητες συμμετείχαν επίσης στην υλοποίηση των δράσεων. Στον Νίγηρα τα παιδιά ασχολήθηκαν με τον χρωματισμό του τόπου που σχεδίασαν: το να συμμετέχουν στον χώρο που δημιούργησαν από κοινού συνέβαλε στην ενίσχυση της αίσθησης ότι ανήκουν σε αυτό το χώρο. «Η προσέλκυση αυτών των ανθρώπων στα εργαστήρια είναι σημαντική ώστε να κατανοήσουν ποια είναι η αξία του δημόσιου χώρου για την πόλη τους και να αγωνίζονται γι' αυτό» προσθέτει η Lahoud.

O Συνασπισμός της πλατφόρμας Urban Play και η δράση των πόλεων σε όλο τον κόσμο

«Το παιχνίδι συχνά υποτιμάται: περιορίζεται σε παιδικές εγκαταστάσεις, αλλά όλες οι πόλεις μπορούν να προσφέρουν άτυπες ευκαιρίες μάθησης για τα παιδιά», λέει η Sara Candiracci της ARUP, της τεχνικής εταιρείας που είναι ένα από τα μέλη του Real Play Coalition, εμπλέκοντας ταυτόχρονα οργανισμούς όπως η  UNICEF, το National Geographic, η Ikea και το Lego Foundation για να αλλάξουν την αντίληψη για την αξία του παιχνιδιού παγκοσμίως.

Το να κάνουμε το παιχνίδι πιο προσιτό ως θεμελιώδες δικαίωμα για τα παιδιά, αλλά και ικανό ταυτόχρονα να δημιουργήσει οφέλη σε ολόκληρη την κοινωνία, είναι η φιλοδοξία του συνασπισμού, ο οποίος μελέτησε το ρόλο των χώρων παιχνιδιού ως κοινοτικών κόμβων για τη βελτίωση της κοινωνικής συνοχής. Οι λύσεις που αναπτύχθηκαν από τον συνασπισμό σε πολλές πόλεις σε όλο τον κόσμο στοχεύουν στην εξάλειψη των εμποδίων στο παιχνίδι που δημιουργούνται από τις πρόσφατες τάσεις αστικοποίησης και την αυξανόμενη αίσθηση αστικής ανασφάλειας, που μειώνουν την πρόσβαση σε ανοιχτούς χώρους για τα παιδιά.

«Ο σχεδιασμός «παιχνιδιάρικων πόλεων» είναι μια πρόκληση - λέει η Sara Candiracci - Οι αρχές της πόλης, ως πολεοδόμοι ή κατασκευαστές κατοικιών, έχουν περιορισμένη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των παιχνιδιών και δεν περιλαμβάνουν το παιχνίδι στον πολεοδομικό σχεδιασμό και στις αστικές πολιτικές». Ο COVID-19 έχει αποσυναρμολογήσει τα οικοσυστήματα παιχνιδιού σε όλο τον κόσμο, με τεράστιο αντίκτυπο στην ψυχική και σωματική ευεξία των παιδιών, αλλά και των γονέων και των φροντιστών που μπορούν να θεωρηθούν ως νέοι εργαζόμενοι στην πρώτη γραμμή.

Ορισμένα έργα που εκτελούνται από το Real Play Coalition μπορούν να παρέχουν χρήσιμα στοιχεία για την ενσωμάτωση μιας παιχνιδιάρικης διάστασης στις πόλεις μετά την πανδημία Covid.

Η υιοθέτηση από τις πόλεις του πλαισίου «Urban Play», μιας ολιστικής μεθόδου που έχει σχεδιαστεί από κοινού με την LEGO για την υποστήριξη παρεμβάσεων που βασίζονται στο παιχνίδι στις πόλεις, μπορεί να είναι χρήσιμη για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικού προς το παιχνίδι και να ωθήσει τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων να αναλάβουν δράση. Η εγκατάσταση αυτοσχέδιων, μη τυποποιημένων, παιδικών χαρών είναι ένα από τα μέτρα που εφάρμοσε ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης για την προώθηση της πρώιμης ανάπτυξης των παιδιών. Επιπλέον, ο Δήμαρχος διόρισε επίσης έναν υπεύθυνο ως «Αρχηγό» Παιχνιδιού και Ψυχαγωγίας για την προώθηση του αντίκτυπου του παιχνιδιού σε διάφορες τοπικές πολιτικές.

Στο Κέιπ Τάουν, η δράση επικεντρώθηκε στη διαμόρφωση λύσεων βασισμένων στο παιχνίδι στο δήμο Khayelitsha, όπου ενεργοποιήθηκε μια διαδικασία συν-δημιουργίας με παιδιά έως 12 ετών μέσω της χρήσης συμμετοχικών εργαλείων χαρτογράφησης και τουβλάκια Lego καθώς και με την οργάνωση φωτογραφικού υλικού.

Στο Μιλάνο, η συνεργασία με το Γραφείο Ανθεκτικότητας της Πόλης (City Resilience Office) ήταν καθοριστική για τον εντοπισμό λύσεων για την ανάπλαση της περιοχής Rogoredo-Santa Lucia, χάρη στις ιδέες που προέκυψαν από τις ομάδες στόχους με τα παιδιά και την τοπική κοινότητα.

Στο Ώκλαντ, η δημιουργία ενός καινοτόμου εργαστηρίου για το παιχνίδι (Play Innovation Lab) ήταν καθοριστικής σημασίας για την αναβάθμιση πρακτικών και παραδειγμάτων που προέρχονται από όλο τον κόσμο και εμπλέκουν την τοπική κοινότητα των διαμορφωτών χώρων (place makers) να τα θέσουν σε εφαρμογή στην πόλη.

Πώς σχετίζεται το δίκτυο μεταφοράς The Playful Paradigm με τον παγκόσμιο διάλογο;

Η συνάφεια του έργου του δικτύου μεταφοράς The Playful Paradigm τονίστηκε από όλους τους διεθνείς ομιλητές που παρουσίασαν παγκόσμιες εμπειρίες κατά τη διάρκεια του τελικού συνεδρίου στις 20 Απριλίου 2021. Η συνεργασία με το UN-Habitat, το Ίδρυμα Lego και άλλους φορείς του Συνασπισμού Urban Play (Urban Play Coalition) μπορεί να είναι μια ενδιαφέρουσα προοπτική για όλες τις πόλεις- εταίρους του Δικτύου URBACT, αλλά και για ολόκληρη την εταιρική αυτή σχέση,  να ενσωματώσει στην καλή πρακτική της ιταλικής πόλης Ούντινε (Udine), που μεταλαμπαδεύεται και αναπαράγεται επιτυχώς από όλους, ορισμένα στοιχεία που λαμβάνονται από τα διάφορα παγκόσμια προγράμματα. Ορισμένες πτυχές που διερευνήθηκαν εν μέρει στο πλαίσιο του «ταξιδιού μεταφοράς» της πρακτικής, όπως ο ρόλος των ψηφιακών εργαλείων ή η σχέση με στρατηγικές αστικής καινοτομίας, θα μπορούσαν να διερευνηθούν περαιτέρω και να αποτελέσουν μέρος μιας αμφίδρομης δράσης ανταλλαγής τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, ορισμένα στοιχεία από την εμπειρία της Ούντινε, όπως το LudoBus ή το Ludoteca (Play House), θα μπορούσαν να ενσωματώσουν σχήματα που αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές περιοχές του κόσμου και να ενοποιήσουν μοντέλα, όπως αυτό των αυτοσχέδιων παιδικών χαρών, που αναδύονται ως προσωρινή απάντηση στους περιορισμούς του COVID-19 για την προώθηση της χρήσης δημόσιων χώρων για παιχνίδι. Μια παγκόσμια δέσμευση για ισχυρότερες δημόσιες πολιτικές, από τοπικό σε μητροπολιτικό και περιφερειακό επίπεδο, για την προώθηση παιχνιδιάρικων δραστηριοτήτων μπορεί να είναι ένα κοινό στοιχείο πάνω  στο οποίο μπορούν να ενεργοποιηθούν θεσμικές συνεργασίες, προκειμένου να βοηθήσουν τις τοπικές αρχές στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο να ενσωματώσουν αυτήν την προσέγγιση στις τοπικές στρατηγικές τους.