Κατάρτιση στον Ανθρακικό Αλφαβητισμό - μια εμπνευσμένη προσέγγιση για τις πόλεις

Πολλοί από εμάς παρακολουθήσαμε τις εκλογές στις ΗΠΑ και πιθανώς αναλογιζόμαστε τις ενδεχόμενες επιπλοκές για το μέλλον της συμφωνίας του Παρισιού για το περιβάλλον (ανάμεσα σε άλλα ζητήματα). Στομεταξύ, οι ευρωπαϊκές πόλεις συνεχίζουν να αναπτύσσουν πρακτικές λύσεις για τη βελτίωση της κλιματικής απόδοσης σε τοπικό επίπεδο.

Αυτή η βελτιωμένη περιβαλλοντική βιωσιμότητα αποτελεί βασικό μέρος της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης που επιδιώκει να προωθήσει το URBACT. Το πρόγραμμα υποστηρίζει έναν αριθμό δικτύων που εργάζονται άμεσα σε βασικά και καινοτόμα περιβαλλοντικά θέματα, όπως περιοχές μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας και πόλεις με μηδενικές εκπομπές αερίων διοξειδίου του άνθρακα. Δεσμεύεται επίσης να βελτιώσει τις περιβαλλοντικές επιδόσεις σε όλες τις πόλεις και τα αντίστοιχα δίκτυά τους.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στο άρθρο αυτό αναφέρεται η έννοια της κατάρτισης στον Ανθρακικό Αλφαβητισμό (Carbon Literacy) - ένα πρακτικό και ευέλικτο πλαίσιο για την οικοδόμηση γεφυρών κατανόησης και ενημέρωσης ως εφαλτήριο για τις τοπικές δράσεις για την κλιματική αλλαγή  - που υπέπεσαν στην αντίληψη μας μέσω των έργων και των ανταλλαγών του Δικτύου Μεταφοράς Καλών Πρακτικών C-Change του URBACT.

Τι ακριβώς είναι λοιπόν ο Ανθρακικός Αλφαβητισμός;

Το φιλανθρωπικό ίδρυμα The Carbon Literacy Project, το οποίο ιδρύθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο, ορίζει τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό ως: "Η επίγνωση του κόστους και των επιπτώσεων του άνθρακα των καθημερινών δραστηριοτήτων, καθώς και η ικανότητα και τα κίνητρα για τη μείωση των εκπομπών, σε ατομική, κοινοτική και οργανωτική βάση. Με άλλα λόγια, πρόκειται για την κατανόηση του αποτυπώματος άνθρακα και της ικανότητας μας  να συμβάλλουμε στη μείωση του, ατομικά και συλλογικά".

Το έργο προσφέρει μια διαδικασία για την ανάπτυξη της γνώσης και της κατάρτισης για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό οποιουδήποτε ατόμου ή ομάδας μέσω πέντε ευρέων επιπέδων κατανόησης:

1. Τι είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη; - οικοδόμηση  γεφυρών κατανόησης για την "ευρύτερη εικόνα» της κλιματικής αλλαγής.

2. Τι είναι η κλιματική αλλαγή και ποιες οι επιπτώσεις της; - οικοδόμηση κατανόησης του γιατί η κλιματική αλλαγή είναι σημαντική.

3. Τι κάνουν οι άνθρωποι γι 'αυτό; - οικοδόμηση κατανόησης ότι είναι δυνατή η ανάληψη δράσης για τη μείωση των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα.

4. Τι ακριβώς θα μπορούσαν να κάνουν οι άνθρωποι σαν και εμάς γι' αυτό; - οικοδόμηση της κατανόησης ότι  μπορούν να αναληφθούν δράσεις για πιθανή μείωση των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα σε οποιονδήποτε συγκεκριμένο τομέα.

5. Εξερεύνηση του τι θα μπορούσε να κάνει ο καθένας από εμάς - οικοδόμηση κατανόησης για το πώς μπορεί κανείς να μετρήσει το δικό του αποτύπωμα άνθρακα και ποιά πρακτικά βήματα μπορεί να κάνει κάποιος για να το μειώσει.

Αυτή η προσέγγιση βασίζεται στην πεποίθηση ότι η δράση σε τοπικό επίπεδο μπορεί και κάνει τη διαφορά και ότι η πλήρης γνώση και κατανόηση των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα μπορεί να αλλάξει νοοτροπίες εντός των οργανισμών. Αυτό με τη σειρά του, βασιζόμενο στις αρχές της ισότητας και της δικαιοσύνης, θα συμβάλλει σε έναν καλύτερο κόσμο και έναν καλύτερο τρόπο ζωής.

Η έννοια του Ανθρακικού Αλφαβητισμού απέκτησε μία αυξανόμενη προσοχή σε διεθνές επίπεδο τα τελευταία χρόνια, ιδίως όταν το έργο του Carbon Literacy Project παρουσιάστηκε ως μέρος του Προγράμματος Μετασχηματιστικών Δράσεων του ICLEI (TAP) στη διάσκεψη κορυφής COP21 του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι το 2015.

Τα ενδιαφερόμενα μέρη σε διάφορους τομείς συνειδητοποίησαν την αξία της συνεργασίας με άλλους σε πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης για τον άνθρακα και ότι ο βελτιωμένος Ανθρακικός Αλφαβητισμός μπορεί να κάνει κάποιον ηγέτη στον τομέα του.

Πώς μπορούν οι πόλεις να προσφέρουν κατάρτιση για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό;

Το κλειδί για την κατανόηση της κατάρτισης για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό είναι ότι δεν είναι ένα τυποποιημένο μάθημα , αλλά αντ 'αυτού μια προσέγγιση (που ορίζεται από ένα -διαθέσιμο στο κοινό- πρότυπο) που μπορεί να προσαρμοστεί και να εφαρμοστεί με συνέπεια σε πολύ διαφορετικά περιβάλλοντα. Η προσέγγιση έχει επομένως ευελιξία. Η κατάρτιση προσαρμόζεται ώστε να είναι σχετική με τον συγκεκριμένο τομέα από τον οποίο προέρχονται και εργάζονται οι εκπαιδευόμενοι.

Πρακτικά εργαλεία - συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τη μέτρηση του αποτυπώματος άνθρακα - και εμπνευσμένα παραδείγματα που μπορούν πραγματικά να οδηγήσουν στην αλλαγή πρέπει να βασίζονται και να εφαρμόζονται στην πρακτική καθημερινή εμπειρία των εκπαιδευομένων. Διαφορετικά, οι άνθρωποι μπορεί ναι μεν να έχουν κίνητρο να βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις, αλλά να αποθαρρύνονται από την έλλειψη ενημέρωσής τους - δηλαδή από το να μην έχουν τη γνώση και την κατανόηση του πώς μπορούν να το κάνουν στην πράξη.

Για το λόγο αυτό, η αμοιβαία μάθηση είναι μια βασική πτυχή της επιτυχημένης κατάρτισης για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό. Το να μαθαίνει κανείς για το τι μπόρεσε να κάνει κάποιος σε μία παρόμοια κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε πιο ουσιαστική αλλαγή, από ότι θα μάθαινε από αφηρημένα ή πιο γενικά παραδείγματα με τα οποία δύσκολα θα μπορούσε να συσχετιστεί. Άλλες βασικές πτυχές της μαθησιακής μεθόδου που απαιτείται από τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό είναι η μάθηση σε τοπικό επίπεδο, η ομαδική έρευνα και η θετικότητα! Έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί κοινότητες, χώρους εργασίας και εκπαίδευσης.

Τέλος, οι συμμετέχοντες πρέπει να καθορίσουν ή να αναλάβουν δράση εντός της σφαίρας των αρμοδιοτήτων τους, καθώς και μια δράση που περιλαμβάνει μια ευρύτερη ομάδα ανθρώπων - έτσι ώστε ο Ανθρακικός Αλφαβητισμός να μην μπορεί ποτέ να είναι μία παθητική διαδικασία. Με βάση τα στοιχεία που υποβάλλονται για λογαριασμό κάθε εκπαιδευόμενου, οι επιτυχόντες συμμετέχοντες μπορούν να λάβουν πιστοποίηση Ανθρακικού Αλφαβητισμού, ανεξάρτητα από τον τομέα δραστηριότητάς τους.

Στην πράξη, οι πόλεις μπορούν να αναπτύξουν τη δική τους κατάρτιση ευαισθητοποίησης σχετικά με τον άνθρακα, να βρουν παρόχους υπηρεσιών για να τους υποστηρίξουν ή να συνεργαστούν με άλλους για να μοιραστούν εργαλεία, υλικά ή πόρους. Το έργο του Ανθρακικού Αλφαβητισμού (Carbon Literacy Project) μπορεί να ελέγξει και να πιστοποιήσει το πρόγραμμα κατάρτισης και τα υλικά οποιουδήποτε οργανισμού προκειμένου να διατηρήσει την ποιότητα και να προσφέρει πόρους, υποστήριξη και σύνδεση με άλλες πόλεις και οργανισμούς και κατά συνέπεια, να επιταχύνει τη δράση και να μειώσει το κόστος.

Μια ιστορία καλής πρακτικής URBACT από το Μάντσεστερ

Το έργο για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό (Carbon Literacy Project) στο Μάντσεστερ (ΗΒ) ιδρύθηκε ως άμεση απάντηση στην πρώτη στρατηγική του Μάντσεστερ για την κλιματική αλλαγή το 2009. Έκτοτε, η ιδέα έχει γίνει όλο και πιο αναγνωρισμένη και τώρα αναφέρεται από την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής του Μάντσεστερ (Manchester Climate Change Agency) ως δράση για «κάθε κάτοικο και επιχείρηση ή οργανισμό στο Μάντσεστερ για την επίτευξη των στόχων μας αναφορικά με την κλιματική αλλαγή », υποστηρίζοντας το νέο Πλαίσιο για την Κλιματική Αλλαγή  του Μάντσεστερ, το οποίο περιλαμβάνει τον στόχο της μείωσης των άμεσων εκπομπών CO2 της πόλης κατά τουλάχιστον 50%, για τη περίοδο 2020-2025.

Ένας από τους διάφορους τομείς που σχετίζεται με το Εργο Ανθρακικού Αλφαβητισμού είναι ο τομέας των τεχνών και του πολιτισμού, από μουσεία και γκαλερί έως όπερες και κέντρα τεχνών. Εδώ, καταλυτικό ρόλο έπαιξε η ομάδα MAST, ( Manchester Arts Sustainability Team), ένα δίκτυο περισσότερων από 40 πολιτιστικών οργανισμών που ιδρύθηκε το 2011 για να διερευνήσει πώς θα μπορούσε να συμβάλει ο τομέας στην εφαρμογή της πρώτης στρατηγικής για την κλιματική αλλαγή της πόλης.Το 2016, ορισμένα μέλη του δικτύου MAST πραγματοποίησαν πιλοτικό πρόγραμμα κατάρτισης στον Ανθρακικό Αλφαβητισμό σε συνεργασία με το Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ και μαζί, ανέπτυξαν μια έκδοση της εκπαίδευσης ειδικά για τον τομέα των τεχνών και του πολιτισμού.

Ορισμένα μέλη της MAST συνέχισαν να παρέχουν εκπαίδευση σε επίπεδο οργανισμού ή τμήματος. Για παράδειγμα, η πρωτοβουλία HOME - ένας χώρος πολλαπλών τεχνών - έχει τώρα δύο διαπιστευμένους εκπαιδευτές, οι οποίοι παρέχουν εκπαίδευση για όλη την ομάδα του HOME, καθώς και σε οργανισμούς και επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα  στη γειτονιά τους, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν υιοθετήσει τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό και στη συνέχεια, δημιουργούν και προωθούν υλικό για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό σε άλλους.

Η πρωτοβουλία MAST πέτυχε μια μέση μείωση CO2 κατά 6% κάθε χρόνο ξεκινώντας από το 2011-2012, ενώ μια βασική ομάδα 13 μελών πέτυχε μείωση 16% στις εκπομπές κατανάλωσης ενέργειας για τρία χρόνια. Το 2017, το μοντέλο MAST κέρδισε το βραβείο Καλής Πρακτικής URBACT.

Ένα προσαρμόσιμο εργαλείο που εφαρμόζεται σε διαφορετικά ευρωπαϊκά πλαίσια

Χάρη σε μια επιτυχημένη εφαρμογή του έργου στο URBACT, το μοντέλο καλής πρακτικής MAST εμπνέει τώρα πέντε άλλες πόλεις να αναλάβουν παρόμοιες δράσεις μέσω του Δικτύου Μεταφοράς Καλών Πρακτικών του URBACT, C-Change. Ανυπομονούμε να μοιραστούμε στις αρχές του 2021 περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το πλήρες φάσμα των εξαιρετικών πρωτοβουλιών που αναπτύχθηκαν από αυτό και άλλα Δίκτυα Μεταφοράς Καλών Πρακτικών του URBACT .

Αυτό που είναι αξιοσημείωτο σε αυτό το άρθρο, είναι η προσαρμοστικότητα της προσέγγισης σχετικά με την κατάρτιση στον Ανθρακικό Αλφαβητισμό σε διαφορετικά εθνικά και τοπικά αστικά περιβάλλοντα. Όπως εξηγεί η  Claire Buckley, εμπειρογνώμονας του δικτύου C-Change,  (από την «Julie's Bicycle», μια φιλανθρωπική οργάνωσης που υποστηρίζει την κλιματική και περιβαλλοντική δράση στο δημιουργικό τομέα): «Οι πόλεις-εταίροι έχουν υιοθετήσει κατά πολύ τις αρχές της προσέγγισης του Ανθρακικού Αλφαβητισμού από το Μάντσεστερ. Κάθε πόλη έχει διαμορφώσει την εκπαίδευση στις ανάγκες και το τοπικό τους πλαίσιο, αλλά καμία από τις πόλεις δεν ακολούθησε ακριβώς το ίδιο μοντέλο.»

Στην πολωνική πόλη Βρότσλαβ (Wroclaw), εκπαιδευτές από τέσσερις καλλιτεχνικούς και πολιτιστικούς οργανισμούς πραγματοποίησαν δύο ξεχωριστές συνεδρίες για το προσωπικό στο τμήμα της πολιτιστικής διαχείρισης και συντήρησης, και δύο ακόμη  συνεδρίες για προγραμματιστές και παραγωγούς. Οι συμμετέχοντες σχεδίασαν μια δημιουργική, τομεακή λύση σε μια συγκεκριμένη πρόκληση, όπως: μια τοπική πολιτιστική ιδέα για την κλιματική αλλαγή . Συνολικά, έχουν εκπαιδευτεί 48 εργαζόμενοι που εκπροσωπούν και τους 27 δημοτικού πολιτιστικούς οργανισμούς .

Στην ιταλική πόλη Μάντοβα διοργανώθηκε από τον δήμο μαζί με πολιτιστικούς συλλόγους, εργαστήριο για περίπου 30 συμμετέχοντες από την τοπική αυτοδιοίκηση και τον πολιτιστικό τομέα,  και φιλοξενήθηκε από μια περιβαλλοντική ΜΚΟ. Εξέτασε πώς γίνεται αισθητή η κλιματική κρίση στην Ιταλία, επισημαίνοντας τις πλημμύρες της Βενετίας, και έδειξε ένα βίντεο από έναν κορυφαίο ιταλό επιστήμονα για το κλίμα. Οι συμμετέχοντες χαρτογράφησαν «σφαίρες επιρροής» και συζήτησαν τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στη ζωή των ανθρώπων τώρα και σε 5-10 χρόνια, αποκαλύπτοντας ένα τεράστιο φάσμα προοπτικών.

Στην ουγγρική πόλη Σιμπένικ (Sibenik), η δημοτική βιβλιοθήκη διοργάνωσε εκπαιδευτική εκδήλωση μισής ημέρας τον Οκτώβριο του 2020, ξεκινώντας με τη διάθεση μιας σειράς βιβλίων και περιοδικών με θέμα το περιβάλλον. Ο εκπαιδευτής, ένας τοπικός ακτιβιστής, εισήγαγε μια  άσκηση με κολάζ για το κλίμα ως βασικό διαδραστικό στοιχείο. Αυτό προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον για περαιτέρω εκπαίδευση - για παράδειγμα στο Υπουργείο Επιχειρήσεων και Οικονομικής Ανάπτυξης της πόλης - και η βιβλιοθήκη προσπαθεί να προσφέρει αυτού του είδους την κατάρτιση ως υπηρεσία για τα σχολεία και το ευρύ κοινό.

Στην πορτογαλική πόλη Agueda , μια πρώτη εκπαίδευση τον Φεβρουάριο του 2020 περιελάμβανε μια επίσκεψη σε τοπικό πολιτιστικό οργανισμό για να δει τις καλές πρακτικές τους. Μια δεύτερη κατάρτιση τον Ιούλιο του 2020 περιελάμβανε μια επίσκεψη στη γειτονιά SmartLab της πόλης, όπου οι συμμετέχοντες διερεύνησαν επεκτάσιμες λύσεις, όπως ένα ηλιακό πάγκο για τη φόρτιση τηλεφώνων. Τον Οκτώβριο του 2020, η κατάρτιση στον Ανθρακικό Αλφαβητισμό ήταν μέρος μιας ανοιχτής ημέρας στο Smart City Lab της Agueda σχετικά με πρακτικές λύσεις για την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές.

Περισσότερες πληροφορίες

Εκτός από την συνήθης ανάπτυξη ικανοτήτων και τη θεματική υποστήριξη που παρέχεται στα δίκτυα, το URBACT παρέχει τη συγκεκριμένη πρόσθετη δυνατότητα για οποιοδήποτε δίκτυο να λάβει υποστηρικτικά 2 000 € για τη διεξαγωγή δράσεων αντιστάθμισης άνθρακα. Η χρήση αυτού του προϋπολογισμού πρέπει να συμφωνηθεί με όλες τις πόλεις- εταίρους και μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως: ευαισθητοποίηση της κοινότητας και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, πρωτοβουλίες φύτευσης δέντρων, Κατάρτιση για τον Ανθρακικό Αλφαβητισμό και κοινοτικά έργα. Παρακολουθήστε επίσης την ιστορία του δικτύου μεταφοράς C-Change όπως παρουσιάστηκε διαδικτυακά στην Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Περιφερειών και Πόλεων 2020.

Χάρη στην κυβερνητική υποστήριξη του Ηνωμένου Βασιλείου, όλες οι τοπικές αρχές και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν πλέον πρόσβαση σε δωρεάν εργαλεία κατάρτισης ανθρακικού αλφαβητισμού. Ήδη έχουν κυκλοφορήσει πιλοτικά, σετ εργαλείων για την Εθνική Υπηρεσία Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (NHS), την αστυνομία, τις πυροσβεστικές υπηρεσίες και ασθενοφόρα, ακόμη και το Βρετανικό Υπουργείο Επιχειρήσεων, Ενέργειας και Βιομηχανικής Στρατηγικής (BEIS).