Ενίσχυση της ανθεκτικότητας σε μικρές τουριστικές πόλεις εν μέσω της πανδημίας Covid-19

Η πανδημία Covid-19 έχει επηρεάσει σημαντικά ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά η πραγματικότητα διέφερε τόσο μεταξύ των χωρών όσο και μεταξύ των πόλεων. Σε αυτό το άρθρο, διερευνούμε τις εμπειρίες δύο μικρότερων πόλεων του URBACT συγκεκριμένα του Ντουμπρόβνικ στην Κροατία και του Γκροσέτο στην Ιταλία, πόλεις που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό.

Ενώ οι μεγάλες πόλεις τείνουν να έχουν μεγαλύτερη οικονομική διαφοροποίηση, οι μικρότερες ευρωπαϊκές πόλεις που βασίζονται στον τουρισμό, όπως το Ντουμπρόβνικ και το Γκροσέτο, έχουν υποστεί σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις καθώς ο τουρισμός έχει σταματήσει. Αυτές οι πόλεις επηρεάζονται ακόμη και σε περιπτώσεις που έχουν ξεφύγει από τα χειρότερα στάδια αυτής της πανδημίας.

Ωστόσο, το URBACT έχει μια μακρά ιστορία στην υποστήριξη μικρών και μεσαίων πόλεων, και παρά τις προκλήσεις τους, αυτές οι δύο πόλεις έχουν επίσης επιδείξει πως η ευελιξία και η καινοτομία μπορούν να προκύψουν από τη στήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων και γνώσεων των δικτύων URBACT. Τώρα, οι δύο αυτές πόλεις εξετάζουν πώς αυτή η δύσκολη στιγμή μπορεί να αξιοποιηθεί ως σημείο καμπής για την πρόοδο και τη διαφοροποίηση της οικονομικής τους δύναμης και της βιώσιμης ανάπτυξής τους.

Ξαναφανταστείτε τον τουρισμό στο Ντουμπρόβνικ

Το Ντουμπρόβνικ, στη νότια Κροατία, είναι μια εξαιρετικά δημοφιλής πόλη με τουρίστες που έρχονται για την καλοδιατηρημένη μεσαιωνική παλιά πόλη και τις όμορφες ακτές της Αδριατικής. Τον Ιούνιο του 2019, έγιναν 1,2 εκατομμύρια διανυκτερεύσεις στο δήμο, ενώ ο πληθυσμός των κατοίκων μόλις που υπερβαίνει τους 40.000. Αλλά όπως και σε οποιαδήποτε πόλη που εστιάζει στον τουρισμό, η επιτυχία της μπορεί επίσης να είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση της. Πριν το χτύπημα της πανδημίας, το Ντουμπρόβνικ ερχόταν ήδη αντιμέτωπο με τον υπερτουρισμό και τη ρύπανση, τα πλήθη και τα απόβλητα που φέρνει.

Αλλά τώρα, μετά από το παγκόσμιο lockdown που προκάλεσε η πανδημία Covid-19 και τα περιορισμένα ταξίδια, ο τουρισμός έχει εξαφανιστεί εντελώς, αφήνοντας τους δρόμους άδειους και την οικονομία σε ελεύθερη πτώση. Σύμφωνα με την πόλη, την 1η Ιουνίου 2020, ο τουρισμός ήταν 98% χαμηλότερος από την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Με τόσο μεγάλο εισόδημα και τόσες πολλές θέσεις εργασίας που βασίζονται στον τουρισμό, η πανδημία έπληξε την πόλη σκληρά, παρά το γεγονός ότι δεν υπέφερε άσχημα από τον ίδιο τον ιό.

Ντουμπρόβνικ, Ιούνιος 2020, © Grgo Jelavic

«Όλοι ήλπιζαν ότι ο τουρισμός θα επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα το καλοκαίρι. Ωστόσο το καλοκαίρι ήρθε και οι αριθμοί παρέμειναν τόσο χαμηλοί όσο περίπου το 20% των αφίξεων του περασμένου έτους», λέει η Alisa Vlasic, συντονίστρια της Τοπικής Ομάδας Δράσης του URBACT (Urbact Local Group-ULG) της πόλης για το Δίκτυο Tourism-Friendly Cities( Πόλεις φιλικές προς τον τουρισμό) . Εξηγεί ότι άλλα μέρη της χώρας έχουν δει τον τουρισμό να ανακάμπτει περισσότερο οδικώς και σιδηροδρομικά , αλλά οι τουρίστες από το εξωτερικό έρχονται γενικά στο Ντουμπρόβνικ με αεροπλάνο - και αυτοί που σχεδίαζαν να έρθουν έχουν ακυρώσει τις κρατήσεις τους.

«Η πανδημία Covid-19 προκάλεσε μια μεγάλη οικονομική κρίση σε ολόκληρη τη χώρα μας», λέει η Vlasic, «αλλά μέχρι στιγμής, το Ντουμπρόβνικ έχει επηρεαστεί περισσότερο.»

Ωστόσο, παρά τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Ντουμπρόβνικ, η Βλάσιτς πιστεύει ότι τώρα είναι μια κρίσιμη στιγμή για να επανεκτιμηθεί η σχέση της με τον τουρισμό. «Ο δήμαρχος γνωρίζει ότι η απόλυτη εξάρτηση από τον τουρισμό φέρνει ακόμη περισσότερες προκλήσεις σε περιόδους οικονομικής κρίσης», αναφέρει. «Αυτή η κατάσταση αναγκάζει την πόλη να ξανασκεφτεί. Μέχρι τώρα, ήταν συχνά πολύ δύσκολο να κάνουμε αλλαγές, αλλά τώρα πρέπει να το κάνουμε.»

Το Ντουμπρόβνικ είναι μέλος του δικτύου URBACT Tourism-Friendly Cities (Πόλεις φιλικές προς τον τουρισμό) από τον Σεπτέμβριο του 2019. «Το δίκτυο μας βοήθησε να προωθήσουμε το έργο μας για να κάνουμε τον τουρισμό πιο ισορροπημένο», λέει η Vlasic. «Η πόλη έχει ήδη ξεκινήσει αυτές τις συζητήσεις πριν από τρία χρόνια, αλλά τώρα είναι η ώρα να το υλοποιήσει».

Όλο το δίκτυο επικεντρώνει εκ νέου τις συνομιλίες του, εξηγεί η Vlasic, ως απάντηση στις επιπτώσεις της πανδημίας. Οι πόλεις που προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τον υπερτουρισμό συνεργάζονται τώρα για το τι σημαίνει βιώσιμος τουρισμός σε περίοδο ανάκαμψης. «Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς κάθε χώρα προσπαθεί να σκεφτεί εκ νέου τον τουρισμό», λέει η Vlasic. Πόλεις όπως η Βενετία - μια άλλη πόλη-εταίρος του δικτύου - και το Ντουμπρόβνικ έχουν να αντιμετωπίσουν μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις.

Η Vlasic πιστεύει ότι ο τουρισμός θα συνεχίσει να είναι η κυρίαρχη οικονομική δύναμη στο Ντουμπρόβνικ στο μέλλον, καθώς επίσης ότι και αυτή η στιγμή μπορεί να αξιοποιηθεί για να εργαστεί για τη διαφοροποίηση της οικονομίας και τη στήριξη άλλων τομέων. «Δεν βλέπω μια εντελώς νέα οικονομία», λέει, «αλλά νομίζω ότι αυτό δίνει πολλή προοπτική στους ντόπιους να αρχίσουν να σκέφτονται άλλα πράγματα. Φαντάζομαι να αλλάξουμε από το 90% των ανθρώπων που βασίζονται στον τουρισμό, ίσως στο 70%.»

Το δίκτυο Tourism-Friendly Cities (Πόλεις Φιλικές προς τον Τουρισμό) εξακολουθεί να αποτελεί κρίσιμο μέρος της ανάκαμψης του Ντουμπρόβνικ. «Το δίκτυο μας δίνει την επαφή και την εξωτερική προοπτική που χρειαζόμαστε», λέει η Vlasic. «Στην πανδημία, μπορεί να αισθανόμαστε όλοι απομονωμένοι. Αλλά αυτή η στιγμή είναι η πιο σημαντική στιγμή για τη δημιουργία συνδέσεων και επαφών. Το δίκτυο URBACT σημαίνει ότι σε καθημερινή βάση μπορούμε να ανταλλάσσουμε εμπειρίες με άλλες πόλεις και να βοηθούμε η μια την άλλη.»

Καινοτομία της Τοπικής Ομάδας Δράσης του URBACT στο Γκροσέτο

Από την αρχή της πανδημίας, η πόλη Γκροσέτο στη νότια Τοσκάνη, μία πόλη 80.000 κατοίκων, δραστηριοποιήθηκε όσον αφορά τα μέτρα ασφάλειας και πρόληψης, ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να μένουν στο σπίτι και με το να παραδίδουν δωρεάν μάσκες στους πολίτες. Εν μέρει ως αποτέλεσμα αυτού, οι αριθμοί κρουσμάτων του Covid-19 παρέμειναν χαμηλοί. Ωστόσο, ως μια ιστορική και γραφική πόλη που βασίζεται στον τουρισμό, το Γκροσέτο έχει επηρεαστεί σημαντικά από την πανδημία.

Ευτυχώς, η χρονική στιγμή της συνεργασίας του με το Δίκτυο Σχεδιασμού Δράσης του URBACT iPlace - το οποίο υποστηρίζει τις μικρότερες πόλεις για να βρουν τις θέσεις τους για μία βιώσιμη, τοπική οικονομική ανάπτυξη - προσέφερε άμεση και πρακτική βοήθεια.

Ο Wessel Badenhorst , επικεφαλής εμπειρογνώμονας του δικτύου iPlace εξηγεί: «Το Grosseto είναι μια νέα πόλη στο URBACT και η δημιουργία της Τοπικής  τους Ομάδας Δράσης του URBACT (ULG) ήταν δύσκολη. Δούλεψαν σκληρά και είχαν την πρώτη τους ULG συνάντηση στο τέλος του 2019. Στη συνέχεια, όταν ήρθε το απαγορευτικό (lockdown), μπόρεσαν να «αξιοποιήσουν» το ULG ως μία πλατφόρμα επικοινωνίας με την επιχειρηματική τους κοινότητα.»

Πράγματι, η δομή της Τοπικής Ομάδας Δράσης του URBACT κατέληξε να είναι πολύ σημαντική. «Όταν η πανδημία ξέσπασε τον Μάρτιο, η Τοπική Ομάδα Δράσης του URBACT διευρύνθηκε προσωρινά από τη διοίκηση σε μία ομάδα Macro ULG και συμπεριέλαβε όχι μόνο τοπικές ενώσεις, αλλά και ευρύτερους θεσμούς και επαγγελματικούς φορείς», αναφέρει η Annalisa David, υπεύθυνη επικοινωνίας του δικτύου iPlace για το Γκροσέτο . «Μας επέτρεψε να κατανοήσουμε τις τοπικές ανάγκες από μια σειρά διαφορετικών ενδιαφερομένων.»

Τώρα, όταν η διοίκηση έχει κάτι νέο να προτείνει, φέρνει σε επικοινωνία τους ενδιαφερόμενους φορείς της διευρυμένης Τοπικής Ομάδας Δράσης του URBACT, δηλαδή την ομάδα Macro ULG , και ρωτά τι πιστεύουν. «Είναι ένας νέος τρόπος για τη διοίκηση να σχετίζεται με τους πολίτες», λέει η Annalisa David.

Η προαναφερόμενη ομάδα δράσης του URBACT, Macro ULG,  χωρίστηκε σε οκτώ μικρότερες ομάδες εργασίας για την αντιμετώπιση διαφόρων ζητημάτων ως απάντηση στις προκλήσεις της πανδημίας : από τον τουρισμό και το εμπόριο έως τις κατασκευές και τις επικοινωνίες και πρότεινε καινοτόμες προτάσεις για να βοηθήσει το Γκροσέτο. «Ήδη μέχρι τον Μάιο, είχαμε μετατρέψει αυτές τις ιδέες σε συγκεκριμένα έργα», αναφέρει η David.

Τα έργα περιελάμβαναν ένα ευρύ φάσμα μέτρων. Ο δήμος αποφάσισε να αναβάλει σχεδόν όλες τις πληρωμές φόρων από τους πολίτες για να βοηθήσει τους ανθρώπους να ανακάμψουν οικονομικά από την κρίση. Για να εγγυηθεί την τήρηση της κοινωνικής απόστασης, η πόλη αποφάσισε ότι επιχειρήσεις όπως εστιατόρια και καφετέριες θα μπορούσαν να έχουν δωρεάν χρήση δημόσιου χώρου έξω από τις εγκαταστάσεις τους καθόλη τη διάρκεια του 2020.

Ένα έργο μάρκετινγκ, MAreMMA Nel Cuore(Το Maremma στην Καρδιά σας) ξεκίνησε προκειμένου να βοηθήσει στην προώθηση τοπικών γεωργικών προϊόντων στα καταστήματα και τα εστιατόρια του Γκροσέτο. Μια νέα δωρεάν εφαρμογή, το Ermes Shop αναπτύχθηκε για να βοηθήσει τη σύνδεση ατόμων με τοπικές επιχειρήσεις, έτσι ώστε οι εμπορικές δραστηριότητες να μπορούν να ανακάμψουν.

Τα υπάρχοντα πολιτικά έργα δρομολογήθηκαν επίσης με ταχείς ρυθμούς. Ο δήμος του Γκροσέτο είχε ήδη εργαστεί για την υλοποίηση ενός δικτύου ποδηλατικών διαδρομών για τη σύνδεση του κέντρου της πόλης με διάφορα βασικά τουριστικά αξιοθέατα. «Η πανδημία επιτάχυνε αυτόν τον στόχο», εξηγεί η David. Εκτός από το δίκτυο διαδρομών ποδηλασίας, εγκαθίστανται περισσότερες σχάρες ποδηλάτων γύρω από την πόλη και εφαρμόζονται σταθμοί φόρτισης ηλεκτρονικών ποδηλάτων και ηλεκτρικών οχημάτων στην ευρύτερη επαρχία. Η Αnnalisa David ελπίζει ότι αυτό θα φέρει νέους τουρίστες στο Γκροσέτο.

Ατενίζοντας το μέλλον

Και οι δύο πόλεις χρησιμοποιούν τις εμπειρίες των δικτύων URBACT για να υποστηρίξουν την ανάκαμψή τους από την πανδημία και να οικοδομήσουν βιώσιμες προοπτικές σε τοπικό επίπεδο. Αυτό θα επηρεάσει άμεσα την προετοιμασία των Oλοκληρωμένων Σχεδίων Δράσης τους (Integrated Action Plans) για βιώσιμη αστική ανάπτυξη.

Στο Γκροσέτο, ένα βήμα ακόμα πιο μπροστά, η Αnnalisa David πιστεύει ότι η ομάδα ULG θα συνεχιστεί ως τρόπος συζήτησης ζητημάτων και πέρα ​​από το δίκτυο iPlace, καθώς η δομή της αποδείχθηκε πολύ χρήσιμη για την πόλη: «Η Τοπική Ομάδα Δράςης ULG μας έδειξε πώς να λύνουμε γρήγορα προβλήματα μόνοι μας από το να περιμένουμε εξωτερική βοήθεια - και επέδειξε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλύτερα πόρους.»

Στο Ντουμπρόβνικ, η Alicia Vlasic ελπίζει ότι η πόλη τελικά θα «αγκαλιάσει» τον τουρισμό χωρίς να προκληθεί υπερτουρισμός. Ο δήμος στοχεύει να συνδέσει το Σχέδιο Δράσης του για τις Πόλεις που είναι Φιλικές προς τον Τουρισμό (Tourism-Friendly Cities) με το υφιστάμενο έργο του Respect the City (Σεβαστείτε την Πόλη) , το οποίο ξεκίνησε από το δήμαρχο το 2018 προκειμένου να βοηθήσει για έναν πιο ισορροπημένο και υπεύθυνο τουρισμό.

«Μόλις συμβεί μια μεγάλη κρίση όπως αυτή, μπορεί να οδηγήσει σε δύο καταστάσεις», λέει η Vlasic. «Είτε οι άνθρωποι προσπαθούν να ανακάμψουν οικονομικά και να επανέλθουν στο φυσιολογικό με οποιοδήποτε κόστος είτε εργάζονται για να βελτιωθούν καλύτερα σταδιακά.» Και οι δύο αυτές πόλεις κάνουν το τελευταίο και το πρόγραμμα URBACT θα συνεχίσει να τις υποστηρίζει καθώς και μικρότερες πόλεις όπως αυτές για την επίτευξη των στόχων τους