Hoe kunnen we de overgang van steden naar een circulaire economie versnellen?

In dit artikel presenteer ik een aantal dringende maatregelen die steden kunnen nemen en vragen die ze moeten beantwoorden om hun middelen beter te beheren en te behouden.

Het artikel is geïnspireerd op de eerste inzichten die voortkomen uit het werk van het URBACT Action Planning Network “URGE: Building circular cities”, geleid door de gemeente Utrecht.

Met dit artikel wil ik laten zien hoe steden zich beter kunnen voorbereiden op hun rol als belangrijke bijdragers aan de verwezenlijking van de EU-duurzaamheidsdoelstellingen en de weg kunnen effenen voor de implementatie van de Europese Green Deal.

Een nieuwe politieke impuls

In maart 2020 werd door de Europese Commissie het 'Nieuwe Actieplan voor een circulaire economie voor een schoner en concurrerender Europa' gelanceerd. Hiermee wordt een sterk en samenhangend beleidskader geïntroduceerd dat duurzame producten, diensten en bedrijfsmodellen zal bevorderen. Het beoogt nieuwe consumptiemodellen vast te stellen, zodat er in de eerste plaats geen afval wordt geproduceerd.

In dit beleidskader worden de belangrijkste waardeketens voor producten geïdentificeerd die met voorrang moeten worden aangepakt. Deze omvatten: ICT en elektronica; batterijen en voertuigen; voedsel, water en voedingsstoffen; verpakkingen; kunststoffen; textiel; en gebouwen en stadsinfrastructuur.

Via dit nieuwe beleidskader nodigt de Commissie de EU-instellingen en -organen uit om actief bij te dragen aan het realiseren van een circulaire economie. Zij moedigt de lidstaten ook aan om hun nationale strategieën, plannen en maatregelen op het gebied van een circulaire economie aan te nemen of te actualiseren in het licht van de algemene ambitie.

Dit is ook een gebied waarop steden een sleutelrol moeten spelen, niet in de laatste plaats bij het ontwerpen, testen en toepassen van circulaire beginselen in het veld. Het belangrijkste is dat zij strategieën en beleid ontwikkelen met het oog op een geïntegreerde sectorale aanpak.

Het belang van nieuwe markten

In de strategieën op stadsniveau moet aandacht worden besteed aan de huidige afvalbeheerpraktijken, met inbegrip van het opleggen van maatregelen om de lokale exploitatie en het hergebruik van materialen uit bepaalde afvalstromen als "secundaire grondstoffen" (Secondary Raw Materials of SRM) te bevorderen.

Dit kan echter niet worden gedaan als er geen relevante technische normen zijn om de prestaties en de veiligheid van SRM te waarborgen. Tegelijkertijd zijn op operationeel niveau verdere acties nodig om het terrein voor te bereiden op een breed gebruik van SRM, met inbegrip van de invoering van stimulansen voor het belonen van verbeterde duurzaamheidsprestaties.

Steden moeten ook bereid zijn de haalbaarheid te beoordelen van de oprichting van een marktobservatorium voor belangrijke SRM, de materiaalstromen in kaart te brengen en de uitwisseling van informatie tussen SRM-verkopers en potentiële kopers mogelijk te maken. Er zullen dus nieuwe bedrijfsmodellen moeten ontstaan die een positief effect hebben op het creëren van nieuwe banen en het verbeteren van de menselijke capaciteiten.

De strategieën moeten beginnen met de toepassing van dergelijke praktijken bij overheidsopdrachten, aangezien de koopkracht van de overheid volgens de Europese criteria en goede praktijken voor groene overheidsopdrachten 14% van het bbp van de EU vertegenwoordigt. Het zal van cruciaal belang zijn om de wetgeving te beïnvloeden en aan te passen aan het toegenomen gebruik van SRM.

Zonder de menselijke invalshoek te vergeten

Voor het welslagen van nieuwe bedrijfsmodellen is het van essentieel belang dat de vraag wordt gestimuleerd; maatregelen om het bewustzijn van de burgers te vergroten zijn van essentieel belang. Een grotere vraag stimuleert immers het aanbod.

Het is absoluut noodzakelijk ervoor te zorgen dat de consument betrouwbare en relevante informatie over producten ontvangt op het verkooppunt, of zelfs vanaf de ontwerpfase waar dat nodig is (bijvoorbeeld wanneer iemand een huis wil kopen), met inbegrip van informatie over de levensduur van de producten en de beschikbaarheid van reparatiediensten, reserveonderdelen en reparatiehandboeken.

Tegelijkertijd is het evenzeer, zo niet nog belangrijker, om vakmensen bewust te maken van de voordelen van het herontwerpen en upcyclen van materialen en ervoor te zorgen dat zij in staat zijn deze te hergebruiken in hun eindproducten. Dit geldt ook voor ingenieurs die constructies ontwerpen, rekening houdend met circulaire economieprincipes of die processen ontwerpen met behulp van hulpbronnen in gesloten cycli (d.w.z. industriële symbiose).

Maar het omvat ook arbeiders, geactiveerd in verschillende sectoren en vele andere soorten fysiek werk, waarvan het vermogen om te voldoen aan de nieuwe realiteit moet worden opgebouwd. In deze context kan, als er maatregelen in deze richting worden genomen, worden verwacht dat circulariteit een positief netto-effect heeft op de werkgelegenheid, op voorwaarde dat de werknemers de vaardigheden verwerven die nodig zijn voor de groene transitie.

Het potentieel van de sociale economie, die een pionier is op het gebied van het scheppen van banen in verband met de circulaire economie, zal verder worden benut door de wederzijdse voordelen van de ondersteuning van de groene transitie en de versterking van de sociale integratie.

Het belang van een lokale aanpak

Oplossingen voor een circulaire economie op lokaal niveau moeten worden afgestemd op de lokale omstandigheden en het lokale kader. Er moet rekening worden gehouden met de bestaande kenmerken, onder meer met betrekking tot specifieke afvalstromen uit belangrijke lokale economische activiteiten, de eventuele afhankelijkheid van de invoer van hulpbronnen, het huidige gebruik van materialen en de eventuele uitvoer van afval.

Op lokaal niveau moeten de silo's tussen de departementen worden doorbroken om een eenzijdige beleidsvorming te voorkomen. Bovendien moet circulaire economie een vast thema zijn in de dialogen met burgers. Dit zal steden helpen bij het identificeren en prioriteren van acties die de belangrijkste impact zouden hebben, op basis van een beoordeling van de lokale realiteit en de meest relevante materialen die opnieuw in de economie kunnen worden ingevoerd.

De financiering en uitvoering van de noodzakelijke lokale infrastructuur ter ondersteuning van deze overgang is van groot belang. Zo zijn bijvoorbeeld materiaalbanken en groene punten voor bronscheiding, recycling, hergebruik en afvoer van materialen naar eindgebruikers noodzakelijk.

In dit verband is een geïntegreerde aanpak opnieuw cruciaal. Van de nieuwe fondsen in het kader van het cohesiebeleid wordt verwacht dat zij de steden helpen bij de uitvoering van dergelijke investeringen, maar er moet sprake zijn van afstemming en samenwerking tussen middelen en belanghebbenden op alle niveaus - EU, nationaal, regionaal, territoriaal - en met inbegrip van zowel harde als zachte investeringen.

De prioritering van acties op lokaal niveau, om een gehiërarchiseerde lijst van interventies op te stellen die de uitvoering van de Green Deal en de overgang naar een circulaire economie versnellen, vormt een toekomstige uitdaging voor steden. In dit verband zouden aanvullende lokale criteria kunnen worden overwogen, zoals negatieve effecten op het lokale milieu, de kosten en de maatschappelijke aanvaardbaarheid.

Slotgedachten

De overgang naar een circulaire economie moet systematisch, diepgaand en transformatief zijn, zowel in de EU als daarbuiten. Om dit te bereiken zal er op lokaal niveau actie moeten worden ondernomen.

De negen steden die aan het URGE-project deelnemen, lijken een stap vooruit te zijn, aangezien zij al hebben vastgesteld dat de invoering van lokale strategieën, beleidslijnen en plannen ter bevordering van de kringloopeconomie van groot belang is. Zij zetten zich ook volledig in om de komende jaren dieper in te gaan op deze kernpunten.

Hoewel het URGE-netwerk gericht is op de bouwsector, zou het mogelijk moeten zijn om haar bevindingen te veralgemenen en toe te passen op andere sectoren. Dit korte artikel wil alvast dienen als een routekaart van acties die steden kritisch moeten overwegen om acties ten gunste van de circulaire economie te beoordelen, prioriteit te geven en uit te voeren.

Deze benaderingen zijn volledig in overeenstemming met de bredere Europese strategie en hebben tot doel de steden stevig te positioneren als pioniers op weg naar de verwezenlijking van de duurzaamheidsdoelstellingen op EU-niveau.

Original article : Eleni FELEKI on 20 May 2020