Το Τοπικό Σύμφωνο

Συμμετοχή των πολιτών στο κέντρο των προσπαθειών αναζωογόνησης στο Łódź (Πολωνία), στο πλαίσιο του δικτύου URBACT Regeneration Mix

Το βασικό αποτέλεσμα της εργασίας του προγράμματος URBACT αναφορικά με την Εταιρική Σχέση για την Αστική Φτώχεια (Urban Poverty Partnership -UPP) της Αστικής Ατζέντας για την ΕΕ, είναι ένα έγγραφο πολιτικής με το οποίο ζητείται η εφαρμογή μιας ανανεωμένης προσέγγισης για την αντιμετώπιση της αστικής φτώχειας που βασίζεται σε ένα «Τοπικό Σύμφωνο» (Local Pact). Παρακάτω παρουσιάζονται τα βασικά στοιχεία της προτεινόμενης προσέγγισης και τα μηνύματα του εγγράφου πολιτικής για την ανάπτυξη μελλοντικών πολιτικών σχετικές με την αντιμετώπιση της αστικής φτώχειας σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Επτά διαστάσεις μιας ενισχυμένης πολιτικής προσέγγισης

Ένα μανιφέστο στο έγγραφο πολιτικής επικροτεί το Τοπικό Σύμφωνο ως μια νέα και ενισχυμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της αστικής φτώχειας. Αυτή η προσέγγιση συνδυάζει την αναγέννηση βάσει περιοχής (ιεράρχηση των δημόσιων παρεμβάσεων σε γειτονιές με τις περισσότερες κοινωνικοοικονομικές δυσκολίες) μαζί με μια σαφή δέσμευση για πιο συμμετοχικές διαδικασίες συν-δημιουργίας με τοπικούς ενδιαφερόμενους (βασισμένες σε ένα εκτεταμένο μοντέλο εταιρικών σχέσεων μεταξύ του δημόσιου-ιδιωτικού-κοινοτικού τομέα) .

Η προσέγγιση του Τοπικού Συμφώνου περιλαμβάνει τουλάχιστον επτά διαφορετικές πτυχές:

1. Πολιτική βάσει περιοχής - για ενίσχυση (τεχνικά και οικονομικά) δημόσιων παρεμβάσεων σε τομείς προτεραιότητας που αντιμετωπίζουν τις περισσότερες κοινωνικοοικονομικές δυσκολίες.

2. Ολοκληρωμένη αστική ανάπτυξη - για την επίτευξη φιλόδοξων τοπικών στρατηγικών και σχεδίων δράσης που συνδυάζουν φυσικές και ήπιες παρεμβάσεις.

3. Πολύ-επίπεδη διακυβέρνηση (χρηματοδότηση) - συγκέντρωση και βελτιστοποίηση κεφαλαίων από όλα τα χωρικά επίπεδα (ευρωπαϊκά, εθνικά, περιφερειακά, τοπικά) και από όλες τις πηγές (δημόσιες και ιδιωτικές).

4. Συν-δημιουργία και κοινωνική καινοτομία - να ενθαρρύνει και να ενδυναμώσει τους κατοίκους της περιοχής να γίνουν ενεργά ενδιαφερόμενα μέρη όσον αφορά αλλαγές στη διαμόρφωση της περιοχής τους και στην εφαρμογή νέων λύσεων.

5. Πολύ-επίπεδη διακυβέρνηση (στρατηγικές) - να ενθαρρύνει και να υποστηρίξει τις αστικές αρχές να εφαρμόσουν στρατηγικές σε τοπικό επίπεδο σύμφωνα με ένα κοινό εθνικό / περιφερειακό πλαίσιο.

6. Οριζόντια συνεργασία (διακυβέρνηση) - διασφάλιση ενεργού συμμετοχής από όλες τις δημοτικές υπηρεσίες, όλους τους τομείς και όλους τους τύπους ενδιαφερομένων σε φορείς τοπικής διακυβέρνησης.

7. Ανάπτυξη ικανοτήτων - ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού και κινητοποίηση των τοπικών ενδιαφερομένων για αύξηση των ικανοτήτων σχεδιασμού, εφαρμογής, παρακολούθησης και αξιολόγησης δράσεων.

Έκκληση για δράση σε όλα τα επίπεδα

Αυτή η ενισχυμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της αστικής φτώχειας έχει σαφείς επιπτώσεις στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Σε τοπικό επίπεδο, η προσέγγιση καλεί τους δήμους να δημιουργήσουν από κοινού νέες λύσεις με τους ντόπιους κατοίκους, τα δημόσια ιδρύματα, τους οργανισμούς γνώσης και τον ιδιωτικό τομέα.

Σε εθνικό επίπεδο, η έννοια του Τοπικού Συμφώνου μπορεί να ενθαρρύνει τις χώρες να διαθέσουν τουλάχιστον το 6% των πόρων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη (άρθρο 9 του προτεινόμενου κανονισμού ΕΤΠΑ μετά το 2020) και πιο συγκεκριμένα σε περιοχές αστικής προτεραιότητας.

Τέλος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτή η προσέγγιση προσφέρει μια χρήσιμη βάση για προβληματισμό σχετικά με την επόμενη Πολιτική Συνοχής και πώς μπορούν να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά τα διάφορα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά ταμεία για την υποστήριξη τοπικών στρατηγικών που στοχεύουν σε περιοχές αστικής προτεραιότητας. Μπορεί επίσης να συμβάλει θετικά στην ενημέρωση του Χάρτη της Λειψίας για βιώσιμες ευρωπαϊκές πόλεις και στην υλοποίηση των Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης του ΟΗΕ.

Ή γιατί να μην γίνετε ακόμη πιο τολμηροί και να παραδώσετε ένα συγκεκριμένο νέο ευρωπαϊκό χωρικό μέσο προκειμένου να ενθαρρύνετε και να υποστηρίξετε τις τοπικές αρχές να εφαρμόσουν την προσέγγιση πολιτικής του Τοπικού Συμφώνου σε υποβαθμισμένες αστικές περιοχές; Ένα τέτοιο μέσο «Τοπικό Ολοκληρωμένο Σύμφωνο» (LIP) θα είναι πολυταμειακό, ευέλικτο, ολοκληρωμένο και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ιδέες των τοπικών ενδιαφερομένων, στο πλαίσιο της μελλοντικής Πολιτικής Συνοχής και του μελλοντικού της στόχου πολιτικής 5.

Περιοχή αστικής προτεραιότητας στη Γαλλία, στο πλαίσιο της «Πολιτικής της Πόλης» (Politique de la Ville)

Μαθαίνοντας από τέσσερα παραδείγματα χωρών

Το έγγραφο πολιτικής βασίστηκε σε εργασίες που πραγματοποίησε το URBACT κατόπιν αιτήματος της Εταιρικής Σχέσης για την Αστική Φτώχεια (UPP). Συγκεκριμένα, ζητήθηκε από το URBACT να προωθήσει την πρόταση της UPP για το «Τοπικό Σύμφωνο ως πολυταμειακό μέσο … στην Πολιτική Συνοχής μετά το 2020», παρέχοντας ένα πιθανό εργαλείο για τις αστικές αρχές να εστιάσουν παρεμβάσεις σε περιοχές που πλήττονται περισσότερο από τη φτώχεια..

Σε αυτό το πλαίσιο, το URBACT διοργάνωσε ένα σύνολο τριών εργαστηρίων πολιτικής κατά τη διάρκεια του 2018 για να εξετάσει τα μοντέλα και τα παραδείγματα τεσσάρων χωρών: της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Ισπανίας. Τα εργαστήρια αυτά συγκέντρωσαν εκπροσώπους από εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για να αναλύσουν τις αστικές πολιτικές τους που στοχεύουν σε υποβαθμισμένες περιοχές.

Τα εργαστήρια εντόπισαν σημαντικές διαφορές στην προσέγγιση για την αντιμετώπιση της αστικής φτώχειας που αντικατοπτρίζει συγκεκριμένα εθνικά πλαίσια. Αυτό παρατηρήθηκε κυρίως από την άποψη του υφιστάμενου διοικητικού πλαισίου και του βαθμού στον οποίο η λήψη αποφάσεων είναι συγκεντρωτική ή αποκεντρωμένη, η σχετική σημασία των ευρωπαϊκών ταμείων - ιδίως του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) - για την υποστήριξη στοχευμένων αστικών πολιτικών, καθώς και τον πολιτισμό και την εμπειρία της συμμετοχής των πολιτών μέχρι στιγμής.

Τα εργαστήρια εντόπισαν επίσης σημαντικές διαφορές στην προσέγγιση που αντανακλούν συγκεκριμένα τοπικά περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, εάν οι πιο υποβαθμισμένες αστικές περιοχές βρίσκονται στο ιστορικό κέντρο ή τα προάστια μιας πόλης οδηγεί σε εντελώς διαφορετικές πολιτικές παρέμβασης. Στην πρώτη περίπτωση, η πρόκληση συνήθως έχει να κάνει με τον τρόπο βελτίωσης της ποιότητας ζωής χωρίς να προκαλεί εκτοπισμό, ενώ στην τελευταία, η πρόκληση αφορά συνήθως την αποφυγή «γκετοποίησης» και την προώθηση της κοινωνικής ποικιλομορφίας.

Κατευθυντήριες γραμμές για τις βασικές πτυχές της προσέγγισης του Τοπικού Συμφώνου

Για την υποστήριξη της χάραξης πολιτικής σε αστικές περιοχές, το έγγραφο παρέχει μια επισκόπηση του τρόπου με τον οποίο θα εφαρμοστούν διαφορετικά στοιχεία της επιθυμητής προσέγγισης, με ιδιαίτερη αναφορά στα παραδείγματα που παρέχονται από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία και την Ισπανία.

Αυτές οι «οδηγίες» καλύπτουν: πολύ-επίπεδη διακυβέρνηση · μια ολοκληρωμένη προσέγγιση · συμμετοχή, οικονομική διαχείριση των πολιτικών βάσει περιοχής , θεσμική διαχείριση και τεχνική υποστήριξη  και παρακολούθηση και αξιολόγηση. Σε κάθε τίτλο, το έγγραφο παρουσιάζει μερικές από τις βασικές προκλήσεις που πρέπει να ξεπεραστούν, σημαντικές πτυχές της προσέγγισης που πρέπει να εφαρμοστούν και πρακτικά παραδείγματα από τις τέσσερις χώρες που εξετάστηκαν.

Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της «συμμετοχής», το έγγραφο προσδιορίζει ότι η κύρια πρόκληση είναι η ανάπτυξη ενεργού συμμετοχής πολιτών από περιοχές αστικής προτεραιότητας. Αυτό συνεπάγεται τη διάθεση δεξιοτήτων και πόρων για την προσέλκυση κατοίκων με μεγάλη ποικιλομορφία όσον αφορά τα προφίλ στον αυθεντικό σχεδιασμό και τη συμμόρφωση των τοπικών αστικών πολιτικών. Οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρονται στα παραδείγματα των Συμβουλίων Πολιτών που χρησιμοποιούνται στη Γαλλία, των Συμβουλίων Γειτονίας και των Επιτροπών του Ταμείου Δράσης στη Γερμανία.

Στο πλαίσιο της «ολοκληρωμένης προσέγγισης», το έγγραφο επισημαίνει τις κύριες προκλήσεις ως προς τη διασφάλιση πολυτομεακής παρέμβασης σε περιοχές προτεραιότητας λαμβάνοντας υπόψη κοινωνικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές και φυσικές πτυχές. Αυτό περιλαμβάνει το συνδυασμό φυσικών παρεμβάσεων με ήπια μέτρα (κοινωνική υποστήριξη) και αποτελεσματική οριζόντια συνεργασία μεταξύ διαφορετικών διοικητικών υπηρεσιών. Τα παραδείγματα που παρουσιάζονται περιλαμβάνουν τη χρήση των «Δημοτικών Συμβάσεων» που καλύπτουν την κοινωνική συνοχή, τη βιωσιμότητα και την οικονομική ανάπτυξη στη Γαλλία και το πρόγραμμα «Κοινωνική Πόλη» στη Γερμανία.

Τελική έκκληση για δράση!

Το έγγραφο πολιτικής του URBACT για την καταπολέμηση της αστικής φτώχειας υποστηρίζει ότι πολλά θα μπορούσαν να επιτευχθούν εάν ένας αυξανόμενος αριθμός χωρών θα δεσμευόταν εφαρμόζοντας το προτεινόμενο πολύ-επίπεδο μοντέλο διακυβέρνησης για την αστική πολιτική, στοχεύοντας σε περιοχές αστικής προτεραιότητας. Σε κάθε περίπτωση, καθώς προχωρούμε στον επόμενο κύκλο προγραμματισμού της ΕΕ, θα είναι σημαντικό να διατεθούν σημαντικές χρηματοδοτήσεις και κατάλληλα μέσα για τη στόχευση των πλέον υποβαθμισμένων περιοχών. Ας το τολμήσουμε όλοι!

Το έγγραφο πολιτικής του Τοπικού Συμφώνου είναι διαθέσιμο εδώ. Για να διαβάσετε τα προφίλ των χωρών, κάντε κλικ στους σχετικούς συνδέσμους για τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πολωνία και την Ισπανία, αντίστοιχα.