Διερεύνηση των επιπτώσεων της Covid-19 στη διάσταση ισότητας των φύλων

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι οι γυναίκες υπερεκπροσωπούνται σημαντικά σε αυτό που αναγνωρίζεται πλέον ως βασικές υπηρεσίες της κοινωνίας, είτε πρόκειται για τομείς υγείας και περίθαλψης, σούπερ μάρκετ ή εκπαιδευτικούς χώρους. Αυτό θέτει τις γυναίκες σταθερά στην πρώτη γραμμή μάχης στην αντιμετώπιση της πανδημίας, ήτοι σε μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης τους στον ιό.

Ταυτόχρονα, υπάρχουν αισθητά λιγότερες γυναίκες γύρω από το τραπέζι λήψης αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση και την αντιμετώπιση της πανδημίας. Αυτό συμβαίνει παρά τις παρατηρήσεις που επισημάνθηκαν πρόσφατα από το περιοδικό Forbes για την εντυπωσιακή επιτυχία των χωρών με επικεφαλής γυναίκες στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας.

Αλλά ποιους άλλους κινδύνους και τάσεις βλέπουμε, τι σημαίνει αυτό για τις γυναίκες τώρα και στο μέλλον και τι μπορούν να κάνουν οι πόλεις ως μέρος της άμεσης και μακροπρόθεσμης απόκρισης προκειμένου να προάγουν την ισότητα των φύλων;

Επικίνδυνες θέσεις εργασίας και θέσεις εργασίας σε κίνδυνο

Γνωρίζουμε ήδη με βεβαιότητα ότι οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των εργαζομένων στην πρώτη γραμμή, συχνά σε χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας με υψηλό κίνδυνο έκθεσης. Οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι έχουν συνήθως τη λιγότερη πρόσβαση σε ευέλικτη εργασία. Δεν μπορούν να εργαστούν από το σπίτι, ενώ κάνουν τις απαραίτητες εργασίες φροντίδας ηλικιωμένων ατόμων ή ασθενών ή διατηρώντας τα σούπερ μάρκετ ανοιχτά και εφοδιασμένα.

Πέρα από τον τομέα της υγείας και της περίθαλψης, η κατάσταση της απασχόλησης των γυναικών είναι συχνά ευάλωτη με άλλους τρόπους. Έρευνα από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων δείχνει ότι το ένα τέταρτο των εργαζόμενων γυναικών  σε ολόκληρη την ΕΕ σε άλλους τομείς βρίσκονται σε επισφαλή εργασία, με μεγαλύτερο κίνδυνο να περιέλθουν σε κατάσταση φτώχειας. Επιπλέον, το κλείσιμο βρεφικών σταθμών και σχολείων είναι πιθανό να έχει συνολικά αρνητικό αντίκτυπο στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας λόγω του αυξημένου φόρτου μη αμειβόμενης φροντίδας που συχνά τους επιβαρύνει.

Οι γυναίκες επιχειρηματίες ενδέχεται να επηρεαστούν δυσανάλογα εάν τα υφιστάμενα εμπόδια για πρόσβαση στη στήριξη και τη χρηματοδότηση επιδεινωθούν στην τρέχουσα κρίση. Οι περισσότερες χώρες έχουν υιοθετήσει πακέτα αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης και πακέτα υποστήριξης για τον ιδιωτικό τομέα, αλλά χωρίς πολλά στοιχεία σχετικά με την ανάληψη και τον αντίκτυπο στις θέσεις εργασίας και τις επιχειρήσεις των γυναικών, είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε με σιγουριά πώς θα επηρεαστούν.

Δεδομένων αυτών των στοιχείων από προηγούμενες οικονομικές κρίσεις (τόσο από την οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών UNAIDS και την Παγκόσμια Τράπεζα) δείχνουν ότι το εισόδημα των γυναικών ανακάμπτει πιο αργά από ό, τι αυτό των αντρών, υπάρχουν πραγματικοί κίνδυνοι οι οποίοι, χωρίς προληπτικά μέτρα από την κυβέρνηση σε όλα τα επίπεδα, θα μπορούσαν να γυρίσουν πολλά χρόνια πίσω το θέμα της οικονομικής ισότητας των φύλων .

Και, πέρα από την άμεση κρίση, εάν οι κυβερνήσεις ακολουθήσουν πρόσθετα μέτρα λιτότητας, οι γυναίκες θα πληγούν περισσότερο με την απώλεια θέσεων εργασίας, παροχών και υπηρεσιών του δημόσιου τομέα. Ο δημόσιος τομέας είναι σημαντικός εργοδότης των γυναικών σε ολόκληρη την ΕΕ και οι τοπικές αρχές θα πρέπει να συνυπολογίσουν τρόπους μέτρησης και προστασίας των γυναικών.

Πρόσθετοι Κίνδυνοι

Πρόσθετοι κίνδυνοι γίνονται πιο αισθητοί από εκείνους που αντιμετωπίζουν πολλές μορφές μειονεκτημάτων. Το φύλο, οι φυλετικές και οικονομικές ανισότητες ενισχύονται από την πανδημία με έναν τρόπο που πραγματικά εκθέτει τις διαχωριστικές γραμμές. Επίσης, βλέπουμε ότι η ανισότητα αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για τη νοσηρότητα του κοροναϊού.

Ορισμένες ομάδες χρειάζονται πρόσθετη υποστήριξη, όπως τα ηλικιωμένα άτομα που ζουν μόνα τους και οι µονογονεϊκές οικογένειες που αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα – που και οι δύο είναι δυσανάλογα πιθανό να είναι γυναίκες. Μια άλλη ευπαθή ομάδα είναι οι γυναίκες μετανάστριες ή χωρίς έγγραφα που μπορεί να ανησυχούν για πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας ή χρειάζονται γλωσσική υποστήριξη.

Η Linda Gustafsson, Υπεύθυνη Ισότητας των Φύλων στην Ουμέα, Σουηδία - Επικεφαλής πόλη-εταίρος του Gendered Landscape, του νέου Δικτύου Σχεδιασμού Δράσης για την Ισότητα των Φύλων - θέλει να μας υπενθυμίσει ότι ορισμένες ομάδες ανδρών διατρέχουν επίσης ιδιαίτερο κίνδυνο. Η Λίντα αναφέρει ότι η ομάδα κοινωνικών υπηρεσιών τους προσεγγίζει τους ηλικιωμένους που ζουν μόνοι και απομονωμένοι, όπου οι επιπτώσεις των φύλων είναι γνωστές στο Δήμο. «Γνωρίζουμε ότι οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι καλύτερα συνδεδεμένες με τις κοινότητές τους και πιο ανθεκτικές, μπορούν να ζητήσουν βοήθεια ή να τους δοθεί βοήθεια από τους άντρες», εξηγεί. "Και το συμπεριλαμβάνουμε αυτό στην απάντησή μας." Από τα μέχρι τώρα δεδομένα, και για άγνωστους ακόμη λόγους, φαίνεται ότι σε κάθε χώρα, οι άντρες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πεθάνουν από τον COVID-19 από ότι οι γυναίκες.

Σύμφωνα με την έκθεση Gender Equal Cities, οι γυναίκες βασίζονται περισσότερο στις δημόσιες συγκοινωνίες από τους άνδρες - για να φτάσουν στη δουλειά, να επισκεφθούν έναν γιατρό ή να κάνουν τα ψώνια τους. Αυτό θέτει τις γυναίκες σε μεγαλύτερο κίνδυνο να έρθουν σε επαφή με τον ιό. Σε πολλά μέρη οι δημόσιες συγκοινωνίες έχουν μειωθεί ή έχουν κλείσει, αλλά οι εργαζόμενοι λιανικής και οι απασχολούμενοι στο χώρο της υγειονομικής περίθαλψης με χαμηλή αμοιβή είναι ακόμη υποχρεωμένοι να μετακινούνται.

Υπάρχει επίσης απειλή σε ορισμένα μέρη για τη διαθεσιμότητα βασικών υπηρεσιών υγείας, ειδικότερα όσων αφορούν τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, κατά τη διάρκεια της κρίσης λόγω ανακατευθυνόμενων πόρων και κλεισίματος κλινικών / μειωμένων ωρών λειτουργίας. Αυτό μπορεί να είναι αιτία άγχους και επιπρόσθετων κινδύνων για την υγεία των εγκύων γυναικών που ενδέχεται να καθυστερήσουν την αναζήτηση βοήθειας.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όλων

Δυστυχώς, μία από τις τραγωδίες που επισημαίνονται περισσότερο από ποτέ από την τρέχουσα κατάσταση είναι ότι, για πολλές γυναίκες, η παραμονή στο σπίτι δεν σημαίνει ότι μένουν ασφαλής. Οι αναφορές για ενδοοικογενειακή κακοποίηση έχουν αυξηθεί - πάνω από 30% σε ορισμένα μέρη - αφού έχουν εφαρμοστεί περιορισμοί στην κυκλοφορία. Πρέπει να λάμψει περισσότερο φως σε αυτήν τη συγκλονιστική κατάσταση για τις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες και να βρεθούν περισσότεροι τρόποι αντιμετώπισής.

Μία από τις πιο επείγουσες ενέργειες που πρέπει να αναλάβουν οι πόλεις αυτή τη στιγμή είναι να διαθέτουν επαρκείς και εγκαταστάσεις κατάλληλες σε θέματα υγιεινής  για εκείνες τις γυναίκες που πρέπει να ξεφύγουν από μια επικίνδυνη κατάσταση στο σπίτι, να διασφαλίσουν ότι οι γυναικείες οργανώσεις και τα καταφύγια έχουν τους πόρους για να κάνουν επιπλέον χώρο, να έχουν περισσότερες ώρες λειτουργίας για  τις τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας και τεχνογνωσία για σύνδεση στο διαδίκτυο.

Ευτυχώς, πολλές πόλεις ανταποκρίνονται. Η Μαδρίτη ήταν μια από τις πρώτες πόλεις που ξεκίνησε μια εκστρατεία νωρίς κατά τη διάρκεια των περιορισμών κυκλοφορίας και η γαλλική κυβέρνηση διευκόλυνε τη χρήση κενών δωματίων, σε συνεργασία με ξενοδοχειακές αλυσίδες και με μια λέξη-κλειδί για να αποκτήσουν πρόσβαση οι γυναίκες που εγκαταλείπουν επικίνδυνα περιβάλλοντα. Η Φρανκφούρτη, πόλη-εταίρος του δικτύου  Gendered Landscape ετοίμασε επιπλέον χώρο για γυναίκες και παιδιά που διαφεύγουν από τη βία και δημιούργησε πληροφορίες διαθέσιμες σε διάφορες γλώσσες. Δυστυχώς, αναμένει να αυξηθεί ο αριθμός των περιστατικών καθώς η κρίση συνεχίζεται, αλλά τουλάχιστον προσπαθεί να είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο.

Τι μαθαίνουμε για τους Δημόσιους Χώρους;

Σε μια εποχή που υπάρχουν διάφορες πολιτικές διαμονής στο σπίτι σε όλη την Ευρώπη, πιθανότατα δεν είναι ακόμη απολύτως σαφές τι σημαίνει αυτό για τις γυναίκες και τα κορίτσια όσον αφορά τη χρήση και την εμπειρία του δημόσιου χώρου. Για πολλές, η νέα κατάσταση μπορεί να περιλαμβάνει «πάω έξω μόνη μου» και την αίσθηση λιγότερης ασφάλειας λόγω του γεγονότος ότι υπάρχουν λιγότεροι άνθρωποι στο δρόμο.

Ωστόσο, για άλλες, παρόλο που είναι πιο πιθανό να βγουν μόνες τους, μπορεί να αισθάνονται πιο ασφαλής λόγω της μείωσης του εγκλήματος και της βίας στους δημόσιους χώρους, εν μέρει λόγω των περιορισμών της νυχτερινής ζωής. Χωρίς να συναντήσουν ομάδες ανδρών που μπορεί συνήθως να είναι η αιτία του άγχους, μερικές γυναίκες μπορεί να αισθάνονται ελεύθερες να καταλάβουν χώρους που είχαν αποφύγει προηγουμένως.

H απαγόρευση κυκλοφορίας αποκαλύπτει επίσης πόσο εφικτές είναι οι πιο- φιλικές προς την οικογένεια- προσβάσιμες με τα πόδια- πόλεις, με λιγότερη κυκλοφοριακή συμφόρηση, καλύτερη ποιότητα αέρα - ακόμη και με το να μπορεί κανείς να ακούει το τιτίβισμα των πουλιών για πρώτη φορά εδώ και χρόνια. Τέτοιες πόλεις έχουν ζητηθεί από καιρό από εκστρατείες για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, όπως εκείνες στη Βιέννη που ανέπτυξαν συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές για «πιο δίκαιες πόλεις». Πόλεις όπως το Kreuzberg, το Βερολίνο έχουν ήδη αυτοσχεδιάσει ανταποκρινόμενες στις νέες πραγματικότητες της κυκλοφορίας με «αναδυόμενες» ποδηλατικές λωρίδες.

Ποια είναι τα διδάγματα για τη μελλοντική αστική διακυβέρνηση;

Η κρίση έχει δει τους δημάρχους να πρωτοστατούν στην προστασία και την εξυπηρέτηση των πολιτών τους, μερικές φορές ακόμη και να τους προσφέρουν εκτεταμένη εξουσία που τους επιτρέπει να αντιδρούν σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο σενάριο. Ωστόσο, αυτό εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη διακυβέρνηση, ιδίως στην Ευρώπη όπου οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 15% των δημάρχων.

Οι φωνές των γυναικών και των κοριτσιών πρέπει να ακουστούν, συμπεριλαμβανομένης και της λήψης αποφάσεων, τώρα περισσότερο από ποτέ. Χρειαζόμαστε τη συλλογή ξεχωριστών δεδομένων για κάθε φύλο για την ίδια την ασθένεια, τις οικονομικές επιπτώσεις, την επιβάρυνση όσον αφορά τη φροντίδα, τα περιστατικά σεξουαλικής βίας και κακοποίησης και την ανάκαμψη κρίσεων - και σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης.

Αυτή η ανάγκη αντιμετωπίστηκε άμεσα από τις γυναίκες των Ηνωμένων Εθνών, με τη σαφή υποστήριξη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, António Guterres, ο οποίος είπε: «Βάλτε τις γυναίκες και τα κορίτσια στο επίκεντρο των προσπαθειών για ανάκαμψη από την COVID-19. Η ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα των γυναικών είναι ουσιαστικής σημασίας για να αντιμετωπίσουμε αυτήν την πανδημία μαζί, να ανακάμψουμε γρηγορότερα και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για όλους».

Η Linda Gustafsson ελπίζει ότι αυτή η στιγμή πυροδοτεί περισσότερη συζήτηση σχετικά με τη δυναμική της δύναμης στις οικογένειες και μια πιο ισορροπημένη εκτίμηση της σημασίας των διαφορετικών θέσεων εργασίας και ρόλων στην κοινωνία, συμπεριλαμβανομένης μιας σημαντικής αλλαγής στο πώς αναγνωρίζουμε και υποστηρίζουμε τους μη αμειβόμενους φροντιστές.

Τονίζει επίσης ένα θετικό μήνυμα από την τρέχουσα κρίση: «Βλέπουμε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν γρήγορα με τη διαμεσολαβητική συναίνεση σχετικά με τις πολιτικές που προτείνουμε εδώ και πολύ καιρό, όπως για τις αναρρωτικές άδειες και τη βιώσιμη κινητικότητα. Το βλέπω επίσης ως στιγμή ενδυνάμωσης για την τοπική αυτοδιοίκηση. Αντιδρούμε άμεσα και γρήγορα για να διατηρήσουμε τους πολίτες μας ασφαλείς.»

Υπάρχει, επομένως, μια ευκαιρία να μετατρέψουμε την εμπειρία της COVID-19 σε μια ευκαιρία να αλλάξουμε τα πράγματα προς το καλύτερο. Όπως το θέτει η Jenna Norman, από την ομάδα ‘Women’s Budget Group’, στο Ηνωμένο Βασίλειο:  «Η κρίση της COVID-19 συγκρούεται με μια κρίση μακροπρόθεσμων ανεπαρκών επενδύσεων στη δημόσια υγεία και την κοινωνική υποδομή, η οποία πλήττει περισσότερο τις γυναίκες. Η ανταπόκριση τώρα δεν είναι πλέον η ίδια.»

Αυτό θα πρέπει να είναι μια ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε περισσότερο τη δημόσια υποδομή μας, συμπεριλαμβανομένης της ανύπαρκτης, υποτιμημένης και συχνά χαμηλής ή μη αμειβόμενης εργασίας που συγκρατεί τις κοινότητές μας, και την οποία αναλαμβάνουν κατά κύριο λόγο οι γυναίκες. Χρειαζόμαστε μια συνεχή εκτίμηση για το ποιες είναι οι βασικές υπηρεσίες της κοινωνίας μας.

Οι πόλεις πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο προκειμένου να διασφαλίσουν ότι δεν θα επιστρέψουμε σε αυτό που θεωρήθηκε «φυσιολογικό». Εκτός από τα ζητήματα που έχουμε θέσει, καλούμε τις αρχές της πόλης να επανεξετάσουν τους προϋπολογισμούς και τις υπηρεσίες τους με τη ματιά της διάστασης της ισότητας των φύλων και να συνεργαστούν με τοπικές γυναικείες ομάδες και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών / κοινοτικές δομές για να προσεγγίσουν όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των πιο επισφαλών.

Έκκληση για Δράση

Μοιραστείτε μαζί μας στο Twitter - επισημαίνοντας @URBACT και @CEMR_Equality - παραδείγματα που έχετε δει από πόλεις να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε από τα θέματα που έχουμε θέσει.

Μην ξεχάσετε να δείτε την πρωτοβουλία URBACT Knowledge Hub's Gender Equal Cities!