Δίκτυο Σχεδιασμού Δράσης Resourceful Cities: Προαγωγή της μετάβασης με επίκεντρο τον πολίτη και με βάση τους πόρους σε ευρωπαϊκές πόλεις

Το εν λόγω δίκτυο σχεδιάστηκε από τον Δήμο της Χάγης και του Όσλο μετά από την ένταξή τους στην Εταιρική Σχέση για την Αστική Ατζέντα αναφορικά με την κυκλική οικονομία. Το έργο αναπτύχθηκε για την υλοποίηση μιας από τις δώδεκα δράσεις που ασχολούνται με την Αστική Ατζέντα και συγκεκριμένα τη δράση για την «Προώθηση των Κέντρων Αστικών Πόρων για την πρόληψη δημιουργίας αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση τους».

Με επικεφαλής τη Χάγη, η κοινοπραξία του δικτύου Resourceful Cities, αποτελείται από δέκα πόλεις-εταίρους, εξασφαλίζει μία ευρεία γεωγραφική διασπορά και διαφορετικότητα από όλη την Ευρώπη.

Οι υπόλοιπες πόλεις εταίροι του δικεύου είναι το Όσλο (Νορβηγία), το Ζάγκρεμπ (Κροατία), η Βίλα Νόβα ντε Φαμαλικάο (Πορτογαλία), το Κάθερες (Ισπανία), το Οπόλε (Πολωνία), η Πάτρα (Ελλάδα), Ciudad Real (Ισπανία), Βουκουρέστι (3ος τομέας, Ρουμανία) και Mechelen (Βέλγιο).

Οι πόλεις-εταίροι συναντήθηκαν για πρώτη φορά στη Χάγη στις 3 και 4 Οκτωβρίου 2019. Όλες μαζί θα ακολουθήσουν ένα διευρυμένο πρόγραμμα διακρατικής ανταλλαγής και εκμάθησης, καθώς και συμμετοχικής δημιουργίας σε τοπικό επίπεδο μέχρι και τον Απρίλιο του 2022, προκειμένου να αναπτυχθούν (στο τέλος του δικτύου) ολοκληρωμένα σχέδια δράσης για κάθε πόλη-εταίρο. Τα ολοκληρωμένα σχέδια δράσης θα επικεντρωθούν στη μετάβαση στην κυκλική οικονομία μέσα στο πλαίσιο του Κέντρου Αστικών Πόρων.

Τι ακριβώς είναι ένα Κέντρο Αστικών Πόρων; 

Ως Κέντρο Αστικών Πόρων μπορεί να οριστεί ένας φυσικός χώρος που χρησιμοποιείται για την προώθηση της ανακατασκευής, της επανάχρησης και της ανακύκλωσης (μίας κυκλικής οικονομίας) σε τοπικό επίπεδο. Τα κέντρα αυτά μπορούν να είναι πολυλειτουργικοί χώροι, όπου η ιεραρχία σχετικά με τα απόβλητα εφαρμόζεται σωστά και δίνεται έμφαση στις κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές λειτουργίες της κυκλικής οικονομίας.

 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η είσοδος στο De Potterij, ένα παλιό κτίριο πλυντηρίων στο Mechelen το οποίο πρόκειται να μετατραπεί σε κόμβο για δημιουργικές νεοϊδρυόμενες επιχειρήσεις κυκλικής οικονομίας.

Τα παραδείγματα μπορούν να διαφέρουν από τους κοινοτικούς χώρους στους οποίους οι πολίτες μπορούν να επωφεληθούν από τα μεταχειρισμένα ενδύματα, τα μεταχειρισμένα προϊόντα και τις υπηρεσίες επισκευής ((Lindeberg mini-recycling station/,Όσλο) σε χώρους με επίκεντρο την εκπαίδευση (Made in Moerwijk , Χάγη) ή την νέα κυκλική επιχειρηματική ανάπτυξη καθώς και την προώθηση της εκκόλαψης της δημιουργίας καινοτόμων επιχειρήσεων (εργοστάσια Vollebekk, Όσλο). Όποια και αν είναι η ακριβής τοπική εστίαση, τα Κέντρα Αστικών Πόρων συγκεντρώνουν μια ευρεία κοινότητα ενδιαφερομένων μερών, προωθώντας την κυκλική κατανάλωση, την πρόληψη των αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και την κυκλική διαχείριση των πόρων.

Χρησιμοποιώντας την έννοια του Κέντρου Αστικών Πόρων ως κοινό πλαίσιο, οι πόλεις-εταίροι θα συνεργαστούν και θα μάθουν η μία από την άλλη να αναπτύσσουν εξατομικευμένες λύσεις σε κοινές προκλήσεις που σχετίζονται με την επιτάχυνση της κυκλικής οικονομίας και την αποδοτικότητα των πόρων τόσο σε τοπικό, αστικό και διεθνικό επίπεδο.

Γιατί είναι σημαντικό αυτό;

Ενώ η αύξηση της διαθεσιμότητας και των οικονομικά προσιτών προϊόντων μιας ευρείας ποικιλίας συνέβαλε στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου και της ποιότητας ζωής σε ολόκληρη την Ευρώπη, οδήγησε ταυτόχρονα σε υπερβολική άντληση πόρων και αυξανόμενη πίεση στους φυσικούς πόρους και το κλίμα. Η άμεση σχέση μεταξύ αυτών των έντονων και μη βιώσιμων πιέσεων καθώς και η ακόρεστη «όρεξή» μας για νέα προϊόντα υποτιμάται σε μεγάλο βαθμό. Αυτή η έλλειψη ενημέρωσης σχετικά με το πραγματικό τίμημα των καταναλωτικών συνηθειών μας θα αποτελέσει μία από τις βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το δίκτυο Resourceful Cities.

Οι υφιστάμενες τοπικές προσεγγίσεις όσον αφορά την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και τις πρωτοβουλίες ανακύκλωσης ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό στις ευρωπαϊκές χώρες. Ορισμένες πόλεις εργάζονται ενεργά για την προώθηση της πρόληψης των αποβλήτων, της επαναχρησιμοποίησης και της επισκευής. Σε πολλές άλλες πόλεις, ωστόσο, παραδοσιακά εξετάστηκε η πρόληψη και η επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων, πέραν των υποχρεώσεων των τοπικών φορέων διαχείρισης αποβλήτων, ενώ οι υπηρεσίες συλλογής απορριμμάτων που καθοδηγούνται από τη ζήτηση εξακολουθούν να αποτελούν τον κανόνα. Επομένως, πολλές αρχές τοπικών αποβλήτων δεν διαθέτουν τις απαιτούμενες γνώσεις και εξειδίκευση στον τομέα για να προχωρήσουν σε ένα πιο ενεργό σύστημα διαχείρισης αποβλήτων. Οι πόλεις-εταίροι θα συνεργαστούν μέσω δραστηριοτήτων του δικτύου για την κάλυψη αυτών των κενών όσον αφορά τις γνώσεις και τις δυνατότητες.

Παραδοσιακά, οι πόλεις συνεργάζονται με μεγάλους σταθμούς ανακύκλωσης που βρίσκονται στα περίχωρα των αστικών περιοχών. Συχνά είναι προσβάσιμοι μόνο με αυτοκίνητο και πολλοί από αυτούς δεν προσφέρουν εναλλακτικές λύσεις για να κατευθύνουν τα απόβλητα στην ανακύκλωση, την αποτέφρωση και την υγειονομική ταφή, ακόμη και όταν η ποιότητα των πόρων είναι τόσο καλή, ώστε αυτή να είναι μια πολύ βιώσιμη επιλογή. Αυτή η τάση τώρα αντιστρέφεται. Οι πόλεις αναπτύσσονται, η γη γίνεται σπάνια και οι πολίτες απαιτούν υπηρεσίες που είναι εύκολα προσβάσιμες. Το ζήτημα του τρόπου με τον οποίο οι πόλεις μπορούν να αναπτύξουν υπηρεσίες που ταιριάζουν με την προτεραιότητα της ιεραρχίας των αποβλήτων, προωθούν την κυκλική οικονομία και προσκαλούν τους πολίτες, τις νέες και τις νεοσύστατες επιχειρήσεις να συν-δημιουργούν νέους τρόπους για το κλείσιμο των βρόχων πόρων σε τοπικό επίπεδο θα διευρυνθεί περαιτέρω μέσω μιας διευκολυνόμενης διαδικασίας ανακάλυψης κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων του δικτύου.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η εντύπωση του καλλιτέχνη σχετικά με τους στόχους του δικτύου, όπως ορίζονται στην εναρκτήρια συνάντηση (Kick-off  meeting) των εταίρων-πόλεων.

Παρόλο που το δίκτυο μόλις ξεκίνησε, ορισμένες σημαντικές ευκαιρίες έχουν ήδη καταστεί εμφανείς. Πρώτον, οι πόλεις-εταίροι είναι γεμάτες από διάφορους πόρους οι οποίοι παραμένουν αναξιοποίητοι. Αυτές μπορεί να χαθούν εάν οι πόλεις δεν δράσουν γρήγορα, και μαζί τους και η ευκαιρία να οδηγήσουν τη συστημική αλλαγή μέσα σε αυτές τις πόλεις προς ένα νέο, έξυπνο οικονομικό μοντέλο. Οι πόροι αυτοί είναι απλοί και άυλοι και εξαιρετικά πολύτιμοι όσον αφορά την μοναδική εδαφική προέλευσή τους. Μπορούν να περιλαμβάνουν αχρησιμοποίητους φυσικούς χώρους, προϊόντα, ανεκμετάλλευτες ανθρώπινες δεξιότητες, ενθουσιασμό και γνώση. Επιπλέον, οι πόλεις βρίθουν από γειτονιές με ποικίλες, εκκρεμείς κοινωνικές ανάγκες. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να είναι ισχυροί οδηγοί μετάβασης.

Οι πόλεις και οι γειτονιές τους έχουν τη δική τους μοναδική ιστορία, γλώσσα και ιστορία. Το Κέντρο Αστικών Πόρων μπορεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο πλαίσιο για την αξιοποίηση αυτών των πόρων μέσω της παροχής εξατομικευμένων τοπικών χώρων για τη δημιουργία, τη συμμετοχή, την ολοκλήρωση και την ανάπτυξη με βάση τις αξίες των πολιτών.

Ποιος θα συμμετάσχει;

Η μετάβαση σε ένα νέο βιώσιμο και κυκλικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα θα απαιτήσει συνεργατικές προσπάθειες σε πολλά επίπεδα. Οι πόλεις θα πρέπει να αναπτύξουν υπηρεσίες που θα διευκολύνουν και θα τονώσουν έναν πιο βιώσιμο τρόπο ζωής. Πολλές συναρπαστικές τοπικές πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή υπάρχουν ήδη σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτές όμως πρέπει να κλιμακωθούν και να υποστηριχθεί η ανάπτυξη νέων πράσινων επιχειρήσεων. Οι πόλεις, με την κρίσιμη μάζα του πληθυσμού τους, πρέπει να εργαστούν για να προωθήσουν τον μεγαλύτερο οικολογικό σχεδιασμό και την οικολογική καινοτομία. Η ισχυρή ζήτηση της αγοράς για αυτές τις νέες διαδικασίες παραγωγής και τα καταναλωτικά συστήματα που ξεκίνησαν σε επίπεδο πόλεων είναι ουσιώδεις για να διευκολυνθεί η μεγαλύτερη αποδοτικότητα των πόρων και να ενσωματωθεί η βιώσιμη συμπεριφορά των καταναλωτών. Κάτι τέτοιο απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ των εταίρων-πόλεων με δημόσιους, ιδιωτικούς και ακαδημαϊκούς οργανισμούς που έχουν ως επίκεντρο τον πολίτη.

Οι πόλεις-εταίροι του δικτύου Resourceful cities αναγνωρίζουν τη διαδεδομένη κοινωνική αξία που μπορεί να αποκτηθεί από την αξιοποίηση των τοπικών πόρων και την ταχεία παρακολούθηση αυτής της μετάβασης. Από την αυξανόμενη ισότητα και την ανθεκτικότητα των κοινωνικοοικονομικών συστημάτων έως την αύξηση της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας, οι πόλεις αυτές είναι ενθουσιασμένες για τα πολλαπλά οφέλη που μπορούν να αντληθούν από τις δράσεις τους μέσα στο δίκτυο. Αν και εστιάζεται στην επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αποβλήτων, τα προφανή οφέλη περιλαμβάνουν τη συνακόλουθη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, των αποβλήτων και άλλων μορφών ρύπανσης. Το δίκτυο αυτό, ωστόσο, γνωρίζει ότι μπορεί να αποφέρει άλλα κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για τους πολίτες του, τα οποία υπερβαίνουν την αρχική πρόθεση για την μείωση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αποβλήτων.