Ψηφιακή μετάβαση στις πόλεις - πώς μπορεί να ωφελήσει τους πολίτες;

Η Alison Partridge, επικεφαλής εμπειρογνώμονας του δικτύου μεταφοράς TechRevolution, έχει υποστηρίξει τις πόλεις να «προσαρμόζονται ή να πεθαίνουν» εδώ και πολλά χρόνια: «οι πόλεις όλων των μεγεθών πρέπει να κατανοήσουν καλύτερα τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι ψηφιακές τεχνολογίες και η τεχνολογία, και να τις ‘αρπάξουν’ προκειμένου να αναπτύξουν θέσεις εργασίας μεγαλύτερης αξίας και να ιδρύσουν νέες επιχειρήσεις για τον τοπικό πληθυσμό». Πράγματι, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και της διακυβέρνησης, οι υπηρεσίες και τα προϊόντα γίνονται ψηφιακά: η ηλεκτρονική διάθεση, τα ψηφιακά εργαλεία για την πρόσβαση, η κατάρτιση και η χρήση δεδομένων για τη μετά-ανάλυση.

Η μετάβαση προς μια κοινωνία η οποία βασίζεται σε "εικονικές", άυλες, τεχνολογίες, χρησιμοποιώντας υπολογιστικές τεχνικές και αλγόριθμους  - όλο και κερδίζει έδαφος στις ευρωπαϊκές πόλεις, κάτι που φέρνει μαζί της διαρκώς περισσότερες δυνατότητες για παραβίαση της ιδιωτικότητας στην καθημερινότητά μας.

«Η χρήση νέων τεχνολογιών για την επικοινωνία και την πρόσβαση σε πληροφορίες αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η κοινωνία», δηλώνει το Σχέδιο Δράσης της Αστικής Ατζέντας για την Ψηφιακή Μετάβαση, διότι "οι πολίτες ζουν μια όλο και πιο ψηφιακή ζωή τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα".

Πέρα από το ζήτημα του ψηφιακού χάσματος, την προστασία ιδιωτικών δεδομένων και την ελεύθερη επιλογή, αυτή η τάση ακολουθεί νέα μοντέλα κατανάλωσης και παραγωγής, καθώς και αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων.

Η αξιοποίηση της δυναμικής της ψηφιακής μετάβασης αποτελεί πλεονέκτημα για τις πόλεις, όχι μόνο για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, αλλά και για τη διακυβέρνηση των πόλεων και την προσέγγιση των πολιτών, αναπτύσσοντας έτσι πιο ολοκληρωμένες προσεγγίσεις διακυβέρνησης σε επίπεδο πόλεων. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι πόλεις του δικτύου URBACT προσέγγισαν την ψηφιακή μετάβασή τους τα τελευταία 15 χρόνια - ως μέσο ώθησης της αλλαγής στις πόλεις.

Αυτό το άρθρο παρουσιάζει μερικές περιπτώσεις από τις πόλεις του δικτύου URBACT και από τις εταιρικές σχέσεις της αστικής ατζέντας, οι οποίες μπορούν να εμπνεύσουν άλλες πόλεις.

Η ψηφιακή μετάβαση ως στόχος: Μεταμόρφωση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης των πόλεων

Οι πόλεις εκμεταλλεύονται την ψηφιακή μετάβαση ως στόχος αυτός καθαυτός. Πράγματι, ο ψηφιακός τομέας έχει αναπτυχθεί και πρέπει να αναπτυχθεί. Η δημιουργία "έξυπνων πόλεων" εμφανίζεται τώρα ως μέρος της στρατηγικής όλο και περισσότερων πόλεων ως τρόπος να επιτευχθεί ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η εστίαση στην τοπική οικονομική ανάπτυξη, ως ένας νέος τρόπος αντιμετώπισης αναδυόμενων κοινωνικών ζητημάτων, όπως περιβαλλοντικών και κοινωνικών, απαιτεί ισχυρή ηγεσία, δέσμευση και επενδύσεις.

Για ορισμένα δίκτυα URBACT, η ψηφιοποίηση των πόλεων σημαίνει την ανάπτυξη θερμοκοιτίδων, κόμβων και άλλων πλατφορμών για την υποστήριξη της ανάπτυξης θέσεων εργασίας και δεξιοτήτων. Διαθέτοντας πληθώρα παραδειγμάτων σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι πόλεις υποστηρίζουν την τεχνολογία και την ψηφιακή οικονομία, η TechPlace προβάλλει δίκτυα URBACT όπως αυτά της TechTown, GEN Y CITY και Interactive Cities. Μοιράζεται περιεχόμενο όπως άρθρα, βίντεο, podcasts και παρουσιάσεις σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι πόλεις χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις ψηφιακές στρατηγικές, την ψηφιακή εκπαίδευση, την ψηφιακή υγεία, τα περιβάλλοντα συνεργασίας, τους ψηφιακούς κόμβους κλπ.

Η ανάπτυξη ψηφιακών στρατηγικών είναι το σημείο εκκίνησης του δικτύου DI4C, ενός από τα 23 νέα Δίκτυα Σχεδιασμού Δράσεων. Επιδιώκει να υποστηρίξει τη δημιουργία παγκόσμιου οράματος και να βελτιώσει τις τεχνικές και μηχανικές ικανότητες ενσωματώνοντας την ψηφιακή καινοτομία, τόσο με σκληρές όσο και με μαλακές οργανωτικές υποδομές.

Η υποστήριξη της ψηφιακής ανάπτυξης και των μετασχηματισμένων οικονομιών είναι επίσης το επίκεντρο του δικτύου TechRevolution. Μεταφέροντας την εμπειρία της Βρετανικής πόλης Μπάρνσλεϊ (ΗΒ) και του Κέντρου Ψηφιακών Μέσων της, ένα πρόγραμμα υποστήριξης των επιχειρήσεων που καλλιεργεί ένα «οικοσύστημα» χάρη στις θέσεις εργασίας και τις επιχειρήσεις που βασίζονται στη γνώση σε όλους τους τομείς και τις βιομηχανίες.

Όσον αφορά τις δεξιότητες που απαιτούνται για την πορεία προς περισσότερες ψηφιακές πόλεις, το URBACT συνέβαλε επίσης στην πλατφόρμα ψηφιακών δεξιοτήτων, ως αποτέλεσμα της εταιρικής σχέσης για τις θέσεις εργασίας και τις δεξιότητες της αστικής ατζέντας, παρουσιάζοντας τοπική τεχνογνωσία για την ψηφιοποίηση στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.

Η Ψηφιακή μετάβαση ως μεθοδολογία: Ένας στόχος της διακυβέρνησης

Από την άλλη πλευρά, η ψηφιοποίηση μπορεί να θεωρηθεί ως μεθοδολογία. Η διαδικασία, που υποστηρίζει την κοινωνική και αστική μετάβαση, έχει ισχυρό αντίκτυπο στη διακυβέρνηση και στον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται η καθημερινή μας ζωή - καθώς και στον τρόπο με τον οποίο καθιστούμε την πόλη πιο αποτελεσματική.

Αν και η χρήση της τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει στην εξατομίκευση των υπηρεσιών, η "ενίσχυση του φραγμού μεταξύ των ανθρώπων και των υπηρεσιών που χρηματοδοτούν οι φόροι τους", όπως επεσήμανε ο Eddy Adams ,  ο οποίος παρακολουθεί το εργαστήριο URBACT City Lab 3, είναι εξίσου πολύ σημαντικό να χρησιμοποιείται η κατάλληλη γλώσσα ώστε να μην αποξενώνει τους ανθρώπους. Πράγματι, οι διοικήσεις και οι πολίτες πρέπει να γνωρίσουν ο ένας τον άλλον και να υιοθετήσουν μια γλώσσα κατανοητή και από τις δύο πλευρές. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, η ψηφιοποίηση και οι νέες τεχνολογίες μπορούν να αξιοποιηθούν για να μετατρέψουν τις πόλεις σε πλατφόρμες ανοιχτής καινοτομίας και να αναπτύξουν ψηφιακή αστυφιλία. Το έγγραφο εργασίας του ESPON σχετικά με την "Ψηφιακή καινοτομία σε αστικό περιβάλλον: Λύσεις για βιώσιμες και άκρως λειτουργικές πόλεις" (σχέδιο εγγράφου εργασίας) υποστηρίζει το όφελος για κάθετη και οριζόντια συν-δημιουργία πόλεων.

Η ψηφιακή μετάβαση μπορεί να υποστηριχθεί με ειδικά εργαλεία για να καταστεί η διακυβέρνηση πιο πολυεπίπεδη, συμμετοχική και αποτελεσματικότερη. Όπως προσδιορίζονται από το ESPON, οι μεγαλύτερες πόλεις και οι πόλεις της Βόρειας Ευρώπης είναι πιο προχωρημένες από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές πόλεις.

Μια τέτοια διαδικασία, σύμφωνα με την Εταιρική Σχέση της Αστικής ατζέντας για την ψηφιακή μετάβαση (Urban agenda Partnership on Digital Transition), μπορεί να υποστηριχθεί από 4 πλαίσια: τεχνολογικά, οργανωτικά, θεσμικά και από τα ενδιαφερόμενα μέρη . Πράγματι, αυτό που έχει ζωτική σημασία για τις πόλεις δεν είναι η τεχνολογία που χρησιμοποιείται αλλά ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται.

Η δημιουργία ενός ενιαίου χώρου συγκέντρωσης υπηρεσιών για τους πολίτες και η εξασφάλιση της συγκέντρωσης των πληροφοριών των πολιτών αποτελεί τον πυρήνα του δικτύου URBACT,  Card4all, που μεταφέρει την εμπειρία της ισπανικής πόλης Γκιχόν όσον αφορά στη χρήση του Συστήματος Κάρτας του Δημότη (Citizen Card System). Η κάρτα επιτρέπει τη χρήση καινοτόμων υπηρεσιών και τεχνολογιών. Έτσι, οι πόλεις μπορούν να συγκεντρώσουν πληροφορίες για να βελτιώσουν τις υπηρεσίες τους και να τις χρησιμοποιήσουν ως μέρος συμμετοχικών διαδικασιών. Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης, του τοπικού εμπορίου, της αστικής κινητικότητας και της βιώσιμης διαβίωσης, δημιουργώντας μια έξυπνη πόλη με έξυπνους πολίτες. Μια τέτοια κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για πρόσβαση σε τερματικά των πολιτών (για δημόσιες υπηρεσίες), δημόσιες συγκοινωνίες, βιβλιοθήκη, πισίνα, δημόσιες τουαλέτες, κοινή χρήση αυτοκινήτων κλπ. Το δίκτυο IoTxChange επιδιώκει επίσης να επωφεληθεί από τις λύσεις που προσφέρει το Διαδίκτυο των Πραγμάτων-Internet of Things (IoT) για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις μικρές και μεσαίες πόλεις της ΕΕ.

Ταυτόχρονα, η συμμετοχή και η εμπλοκή των πολιτών στηρίζεται όλο και περισσότερο σε ψηφιακά εργαλεία. Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός του δικτύου Καλής Πρακτικής URBACT  του Παρισιού είναι μια διαδικτυακή διαδικασία που συνδυάζει ηλεκτρονική και μη προβολή. Η γαλλική πόλη Αγκέν ξεκίνησε ένα νέο δίκτυο, το δίκτυο Ενεργός Πολίτης (ActiveCitizen), τοποθετώντας τους πολίτες στην καρδιά της τοπικής δημοκρατίας στις πόλεις μικρού και μεσαίου μεγέθους, αναπτύσσοντας νέες διαδραστικές πλατφόρμες όπως αυτή του Tell My City της Αγκέν.

Πολλές άλλες πόλεις του δικτύου URBACT έχουν αναπτύξει ψηφιακές λύσεις σε ευρύτερη κλίμακα. Για παράδειγμα, το Ελσίνκι (Φινλανδία), στο πλαίσιο του δικτύου REFILL, μοιράστηκε το πείραμά του όσον αφορά τη χρήση της ηλεκτρονικής υπηρεσίας Flexi Spaces, η οποία επιτρέπει στους ανθρώπους να βρίσκουν και να κλείνουν κοινούς χώρους εργασίας με την ώρα στην περιοχή της Καλασατάμας.