Miejskie laboratoria programu URBACT: Odświeżenie europejskich zasad polityki miejskiej

Karta Lipska

Co przychodzi na myśl, kiedy zastanawiamy się nad skuteczną polityką miejską? Prawdopodobnie powiemy, że powinna być zrównoważona, skoncentrowana na jak najlepszym wykorzystaniu zasobów i poszanowaniu środowiska. Zapewne dodamy, że do procesu decyzyjnego powinny zostać zaangażowane różne szczeble administracji, włączając w to same miasta. Z uwagi na to, że zaufanie do polityków jest rekordowo niskie, możemy również podkreślić potrzebę partycypacji w tych procesach, szczególnie dotyczy to zaangażowania obywateli.

W 2007 r. zasady takiego podejścia do polityki miejskiej zapisano po raz pierwszy w spójnym dokumencie UE. Podczas niemieckiej prezydencji w UE w Karcie Lipskiej zawarto model skutecznej polityki miejskiej: zrównoważonej, zintegrowanej, partycypacyjnej, wielopoziomowej. Wiele z tego, co przewidywano w Karcie znalazło swoje potwierdzenie. Na przykład możemy zobaczyć, że te zasady zostały odzwierciedlone w celach zrównoważonego rozwoju ONZ (SDG) i agendzie miejskiej dla UE, które stanowią odniesienie dla znacznej części naszej pracy w miastach.

URBACT City Labs

W drugiej połowie 2020 r. Niemcy ponownie przejmą prezydencję w UE. W oczekiwaniu na to trwają prace nad odnowieniem roli Karty Lipskiej w Europie roku 2020 i następnych latach.

URBACT wesprze ten proces poprzez szereg tzw. Miejskich Laboratoriów powiązanych tematycznie z zasadami Karty Lipskiej. Pierwszy, zajmujący się zasadą partycypacji, odbył się w Lizbonie (PT) we wrześniu 2018 r. Drugi, w Brukseli (BE) w dniach 2 i 3 lipca zajął się zasadą zrównoważonego rozwoju. Najbliższe odbędzie się w Warszawie w dniach 24 i 25 października i poświęcone zostanie zintegrowanemu podejściu w zarządzaniu miastem.

Ostatnie Laboratorium Miejskie odbędzie się w Berlinie (DE) i podsumuje wszystkie zebrane kluczowe informacje wiosną 2020 roku.

Każde laboratorium zbada, w jaki sposób rozumie się obecnie te zasady. Będzie miejsce na identyfikację tego, co działa dobrze, zbadanie w jaki sposób miasta uwzględniają zasady w swojej pracy, a także przeanalizowanie barier. Kluczowe pytanie będzie odnosić się do tych przeszkód, które uniemożliwiają większej liczbie miast przyjęcie zasad Karty Lipskiej i co należy zrobić, aby pomóc im je pokonać.

Miasta partycypacyjne

Z naszego Miejskiego Laboratorium na temat partycypacji jasno wynika, że sytuacja w roku 2019 jest zupełnie inna niż w 2007 r. W związku z malejącym zaufaniem do istniejących instytucji obserwujemy spadek poziomu uczestniczenia w życiu politycznym, szczególnie na szczeblu lokalnym. Coraz częściej w wielu częściach Europy dochodzi do niepokojów społecznych połączonych ze wzrostem populizmu.

Wydarzenia zachodzą szybko, a wiele władz miejskich nie wie, jak zareagować. Jednak wyniki naszego Miejskiego Laboratorium pokazują, że są miasta, które przyjmują proaktywne podejście, z chęcią podejmują się eksperymentowania i redefiniowania relacji z obywatelami. Uznały bowiem, że przyjęte kiedyś narzędzia zarządzania nie odpowiadają już na zapotrzebowanie miasta, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że żyjemy w epoce cyfrowej.

Nasz pierwszy raport z Miejskiego Laboratorium opisuje niektóre ze zrealizowanych działań. Wśród nich jest Decide Madrid, wiodąca platforma cyfrowa, angażująca obywateli do podejmowania decyzji w miastach. Ze skromnego procesu rozwinęła się w przeprojektowanie placu miejskiego z prawie pół milionem zarejestrowanych członków.

Za pośrednictwem portalu obywatele złożyli ponad 20 000 wniosków, które zobowiązywały miasto do wdrożenia tych, które otrzymały wystarczające poparcie od ogółu obywateli. Podczas głosowania użyto zarówno tradycyjnych platform pocztowych jak i cyfrowych. Do tej pory sfinansowano ponad 200 projektów z budżetu sięgającego 100 mln €.

Łączenie mechanizmów cyfrowych z bezpośrednimi stanowi również wyraźne przesłanie dla innych miast. Dzięki tragicznie zmarłemu prezydentowi Pawłowi Adamowiczowi, Gdańsk (PL) także stał się pionierem nowych sposobów angażowania obywateli do podejmowanie decyzji, między innymi poprzez projektowanie i wdrażanie Paneli Obywatelskich, metody, która budzi coraz większe zainteresowanie wśród decydentów. W Miejskim Laboratorium gdańscy urzędnicy mówili wiele o pozytywnym wpływie programu URBACT, na kształtowanie modeli angażowania obywateli.

Przekazywanie decyzji finansowych na niższy szczebel to równie interesujący sposób na zwiększenie poziomu zaangażowania obywateli. Budżety partycypacyjne to kolejne skuteczne narzędzie, pokazują to przykłady dwóch Dobrych Praktyk URBACT. Paryż (FR) posiada duży, zaawansowany model działający na poziomie miasta i dzielnicy, który także angażuje młodych ludzi poprzez szkoły. Jednak miasto Cascais w Portugalii pokazuje, że takie podejście działa w miastach niezależnie od wielkości. Model ten stanowi obecnie 18% całego budżetu inwestycyjnego i angażuje bezpośrednio 115 000 obywateli, czyli ponad połowę populacji.

Niedaleko, bo w stolicy Portugalii, Lizbonie (PT), z powodzeniem eksperymentowano również z modelem Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS). Podejście to, będące tematem wcześniejszego artykułu, koncentrowało się na 67 najbardziej dotkniętych kryzysem dzielnic, w których zainwestowano ponad 9 milionów euro, w ramach ponad 250 projektów. Dwa interesujące wymiary tego podejścia to silna koncentracja na rozwoju umiejętności w dzielnicach oraz wymóg współpracy z podstawowymi organizacjami. Przedstawiana pod tym linkiem Dobra Praktyka URBACT jest sercem dla Sieci Transferu o nazwie Com.Unity Lab.

Miejskie Laboratorium zwróciło również uwagę na sposoby zaangażowania określonych grup społecznych, które mogą być niedostatecznie reprezentowane. Braga (PT) objaśniła swoje podejście angażowania młodzieży, opierając się na doświadczeniu URBACT, podczas gdy Parma (IT) podzieliła się swoimi wynikami nad zachęcaniem kobiet do większego zaangażowania, co jest kluczowym aspektem kampanii URBACT na rzecz Równości Płci.

Co dalej?

Laboratoria miejskie URBACT opisują skuteczne rozwiązania miejskie. Zwracają również uwagę na miejsca, w których utknęliśmy i co należy zrobić, aby prowadzić skuteczniejszą politykę miejską. W ten sposób bezpośrednio zapełniają treścią przyszłą wersję Karty Lipskiej i prowadzą do lepszej przyszłości europejskich miast.

Warto śledzić nasze wiadomości z City Lab używając tagów @URBACT #CityLab i wziąć udział w zbliżających się wydarzeniach.

Warto zapoznać się też z raportem Miejskiego Laboratorium URBACT „Refleksje na temat partycypacji obywateli w europejskich miastach ”

Eddy Adams