Od URBACT do H2020: przykłady dwóch miast, które zwiększyły liczbę proekologicznych projektów opracowanych przez i dla społeczności lokalnej

Projekty te łączą kwestie społeczne i środowiskowe. Coraz częściej słychać także zdanie, że projekty środowiskowe korzystają na zaangażowaniu szerokiego grona interesariuszy. W najnowszym naborze do sieci URBACT tematy środowiskowe były wybierane częściej o 25% w porównaniu do poprzedniego naboru.

Jonny Sadler i Mark Duncan z Manchesteru oraz Agnieszka Osipiuk z Poznania opowiedzieli o korzyściach z uczestnictwa obu miast w programie URBACT, zarówno o tych bezpośrednich, jak np. poprawa zintegrowanych polityk i zaktywizowania lokalnych grup, jak i pośrednich, takich jak poprawa zdolności organizacyjnych Urzędu Miasta.

Manchester: silna współpraca skoncentrowana na potrzebach miasta

Manchester było liderem sieci URBACT o nazwie CSI Europe (2013-2015), która skupiona była na temacie wykorzystania instrumentów finansowych przez Europejski Bank Inwestycyjny, a następnie siecią SmartImpact, która zajęła się inteligentnym rozwojem zrównoważonym.

Jeśli chodzi o program „Horyzont 2020”, jednym z projektów koordynowanych przez miasto jest GrowGreen, czyli partnerstwo siedmiu miast o łącznej wartości 11,2 mln EUR, które pomaga miastom rozwijać i wdrażać strategie zielonej infrastruktury, odnoszące się do drzew, parków, czy też zielonych dachów. Od momentu powstania w 2017 roku GrowGreen uruchomił pilotażowe projekty na rzecz bardziej ekologicznych, zrównoważonych i zdrowszych dzielnic w Manchesterze, Walencji (ES) i Wrocławiu (PL). Wraz z rozpoczęciem w 2018 roku działalności GrowGreen, Manchester i jego partnerzy miejscy z UE utworzyli nową sieć URBACT C-Change, mającą zachęcić organizacje artystyczne i kulturalne do działania na rzecz zwiększenia zaangażowania obywateli w kwestiach związanych ze zmianą klimatu.

Jonny Sadler, dyrektor programowym w Manchester Climate Change Agency współpracuje z Radą Miasta i innymi partnerami, aby pomóc Manchesterowi w ustaleniu i spełnieniu celów klimatycznych ustalonych w porozumieniu paryskim. Sadler określił cztery główne działania, dzięki którym URBACT lepiej inspiruje, dając trwalsze rezultaty w ramach GrowGreen:

1. Nowy projekt URBACT zwiększa zaangażowanie interesariuszy

„Zaangażowanie interesariuszy ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju i wdrażania strategii zielonej infrastruktury obejmującej całe miasto, ale mając pod uwagę każde miasto na świecie, stwierdzam, że naprawdę poznałem skuteczny i kompleksowy program angażowania swoich obywateli! ”, powiedział Jonny Sadler. „Dostrzegliśmy jak istotną rolę odegrał URBACT w osiągnięciu rezultatów przez GrowGreen. Manchester i Wrocław przygotowały nawet propozycję C-Change URBACT, aby znaleźć nowe sposoby na zaangażowanie i zainspirowanie ludzi tematem zmian klimatu, tak by następnie ich zmobilizować do podjęcia działania”.

„GrowGreen różni się od tradycyjnych projektów Horyzont 2020, które mają tendencję do bycia zbyt akademickymi. Zdaliśmy sobie sprawę, że najbardziej efektywne programy z perspektywy miasta to te, które umieszczają miasta w samym centrum. A URBACT jest najlepszym przykładem tego, ile miasta mogą uzyskać, jeśli projekt powstaje wokół ich potrzeb”

2. Metodyka współpracy ponadnarodowej URBACT

Partnerzy GrowGreen przyjęli metodykę programu URBACT, aby wzmocnić współpracę, począwszy od ich głównego spotkania w czerwcu. „Zidentyfikowaliśmy sześć kluczowych tematów i skupimy się wokół nich. Usiądziemy i powiemy sobie „ten projekt jest o was”. Chcecie opracować strategie zielonej infrastruktury, aby wasze miasta stały się bardziej ekologiczne. Współpracując ze sobą przy wsparciu eksperta skupimy się na szczegółach, zastanowimy się konkretnie na tym, gdzie jest dziś nasze miasto, jaki jest twój cel i co możesz jeszcze zrobić.”

Na przykład w klastrze „Finansowanie zielonej infrastruktury” miasta porównają obecne i oczekiwane źródła finansowania, wskażą na możliwe braki i podzielą się ciekawymi rozwiązaniami - takimi jak ulga podatkowa Wrocławia dla zielonych dachów w nowych budynkach.

Oprócz całościowej metodyki, URBACT zapewnił radom miejskim „niezwykle profesjonalny kurs rozwoju umiejętności” i wiedzę specjalistyczną, mówi Mark Duncan, lider strategiczny manchesterskiej Rady Miejskiej ds. zasobów i programów: „Przyjęliśmy podejście URBACT - w naszym zespole i działamy w ten sposób we wszystkich projektach, nie tylko w URBACTie”. Oprócz umiejętności wykorzystania pomysłów wszystkich partnerów miejskich w ramach współpracy w dużych projektach międzynarodowych, uczestnicy zdobyli także umiejętności zarządzania złożonymi konsorcjami publiczno-prywatnymi w projektach rozwojowych finansowanych ze środków krajowych.

3. Inspirujące interaktywne wydarzenia

W GrowGreen wyciągnięto wnioski z „niebywale cennych” festiwali miejskich URBACT i w podobnym stylu przygotowano coroczną konferencję projektową. Zaproszono praktyków miejskich, przygotowano mniejsze sesje i zapewniono wystarczająco dużo czasu na nieformalne rozmowy twarzą w twarz

„Niektóre konferencje mogą być dość abstrakcyjne i akademickie, z sesjami plenarnymi na temat teorii tworzenia zielonych miast i tego, co będziemy mogli zrobić kiedyś w przyszłości. Ale my mamy miasta i praktyków, którzy mówią: „to zrobiliśmy, to poszło dobrze, a to nie działa dobrze” - mówi Sadler.

4. Wywoływanie szerszych zmian

Program URBACT zachęca miasta do dzielenia się dobrymi praktykami z innymi. W GrowGreen mają nadzieję, że ich inicjatywy pilotażowe również będą podobnie przenoszone i zapoczątkują rozwój zielonej infrastruktury na całym świecie. W tym celu zdecydowano się współpracować z ICLEI, IUCN i Nature Conservancy w ramach inicjatywy Cities with Nature.

Poznań: URBACT jako krok w stronę H2020

„URBACT wydaje się być jednym z najodpowiedniejszych i najbardziej użytecznych programów wymiany wiedzy, wprowadzania nowych tematów międzysektorowych oraz testowania nowych podejść i koncepcji” - mówi Agnieszka Osipiuk, która pracuje w Poznaniu w ramach projektu Horizon 2020 Connecting Nature.

Poznań brał udział w kilkudziesięciu projektach współfinansowanych z EFRR i EFS, w tym sieciach URBACT począwszy od HOUS-ES w 2006r. Po sieć URBACT REFILL w latach 2015-2018, która zajęła się tematem ponownego wykorzystania wolnych przestrzeni miejskich (2015–2018) oraz działającą obecnie sieć On-Board URBACT, która podjęła się tematu lokalnej polityki edukacyjnej.

Zdaniem Osipiuk, REFILL był ostatnim krokiem na długiej ścieżce doświadczeń URBACT, które pomogły Poznaniowi stać się prekursorem, miastem pionierskim (tzw. „Front Runner City”) projektu Connecting Nature, dysponującym budżetem 12 mln EUR i realizowanym we współpracy z wieloma partnerami od 2017 roku. Projekt Horyzontu 2020 pomaga miastom realizować inicjatywy przyrodnicze, takie jak ogrody społeczne, imprezy typu pop-up lub innowacyjne sposoby na ponowne zagospodarowanie gruntów oraz bada ich wpływ na adaptację do zmian klimatu, zdrowie, dobrostan, spójność społeczną i zrównoważony rozwój ekonomiczny.

W pierwszych miesiącach działania Connecting Nature, pani Osipiuk zajmowała się również koordynacją projektu REFILL.

Konieczne stało się stworzenie większego, pięcioosobowego zespołu, aby można było rozpocząć działania na większą skalę i przeprowadzić znacznie szersze badania niż w przypadku poprzednich projektów UE.

„W projekcie H2020, zarówno na poziomie międzynarodowym, jak i lokalnym zainspirowaliśmy się sposobem pracy, funkcjonującym w ramach REFILL” - wspomina pani Osipiuk. „W obu projektach działamy poprzez organizowanie międzynarodowych spotkań, współtworzenie działań lokalnych, przedstawianie wartościowych prezentacji, raportów, opowiadanie ciekawych historii oraz wiele innych.”

Spośród korzyści, jakie URBACT przyniósł dla Connecting Nature, szczególnie cenna była umiejętność pracy w przestrzeni międzynarodowej i międzysektorowej. REFILL dało miastu Poznań doświadczenie pośredniczenia pomiędzy inicjatywami oddolnymi a wydziałami i jednostkami miejskimi. Była to okazja do wypróbowania różnych podejść do współpracy z miastem. Dzięki REFILL uświadomiono sobie, jaką wartość ma dzielenie się doświadczeniem pracy w URBACT z kolegami i innymi polskimi miastami.

Poprzez Connecting Nature, Poznań integruje ze sobą działania środowiskowe w małej skali prowadzone w gęsto zabudowanych dzielnicach, na przykład proekologiczne place zabaw w przedszkolach wykonane z naturalnych materiałów, czy też ogrody instytucji publicznych. W dłuższej perspektywie pomoże to Poznaniowi stać się miastem zintegrowanych terenów zielonych, które dają szanse na pogodzenie ze sobą wysokiej jakości życia ze zrównoważoną infrastrukturą i szybkim rozwojem gospodarczym.

Projekt Connecting Nature skorzysta także z pracy REFILL prowadzonej w zakresie wspierania rozwiązań proekologicznych opracowanych przez obywateli. Podczas pracy w REFILL, miasto Poznań współpracowało z Lokalną Grupą URBACT („kolejna duża lekcja na temat współpracy z różnymi typami interesariuszy, która okazała się bardzo cenna w projekcie Connecting Nature”), z którą wspólnie przygotowano „Narzędziownik dla miejsc”. Opracowany zestaw narzędzi pomaga mieszkańcom przygotować inicjatywę podjęcia się różnych działań w najbliższym otoczeniu, od prowadzenia lokalnych spotkań po organizację wydarzeń kulturalnych. Poznań ma nadzieję na przyjęcie w przyszłości niektórych pomysłów z Narzędziownika w Connecting Nature.

Zintegrowane podejście, którego Poznań się nauczyło w programie URBACT pomaga również przygotować dokument ramowy służący gromadzeniu i dzieleniu się różnorodnymi doświadczeniami miast pionierskich przy wdrażaniu rozwiązań proekologicznych w projekcie Connecting Nature.