Schiedam in Beweging: Een creatieve omgang met ruimtegebrek

Schaarse ruimte dwingt tot creativiteit

Schiedam is een middelgrote gemeente in het Westen van Nederland. Ingesloten tussen Rotterdam, de rivier de Nieuwe Maas, Vlaardingen en natuur- en recreatiegebied Midden-Delftland. Aan alle kanten is Schiedam haar grenzen aan het bereiken of heeft deze al bereikt. Dat maakt nieuwbouw en verdere groei van de gemeente lastig. De schaarse ruimte vraagt erom dat de gemeente Schiedam creatief omgaat met de beschikbare ruimte. Middels het plan ‘Schiedam in Beweging’ is dit gelukt.

Nieuwe snelweg impuls voor innovatie

Een belangrijke impuls werd gegeven door de komst van de snelweg A4, tussen Schiedam en Delft; een weg die al meer dan 50 jaar op de planning stond, maar nog altijd niet gerealiseerd was. In 2009 bepaalde de nationale overheid dat de snelweg daadwerkelijk aangelegd moest worden, ondanks het vele verzet van buurtbewoners, milieuactivisten en andere belanghebbenden. Een compromis werd bereikt door de weg ter hoogte van Schiedam als tunnel aan te leggen en door een groot deel van Midden Delftland de weg verlaagd aan te leggen. Het tunneldak dat hierdoor ontstond kon worden gebruikt om te bebouwen. De gemeente Schiedam zag haar kans schoon om een ruimtelijke transformatie aan te gaan.

Kettingreactie

Schiedam besloot in navolging van de komst van de tunnel het plan ‘Schiedam in Beweging’ te lanceren. De beschikbare ruimte die het tunneldak toevoegt, brengt een kettingreactie teweeg van vrijkomende ruimte voor woningbouw, sport en recreatie. Aangezien Schiedam graag de sociale mobiliteit in de gemeente wil stimuleren, is de vrijgekomen grond veelal bedoeld om woningen van het duurdere segment te realiseren. Op deze manier kunnen Schiedammers een wooncarrière doormaken binnen de gemeente. Op het voormalige sportpark Kethel en op sportpark Harga kwam beweging tot gang doordat sportclubs fuseerden en een nieuwe plaats toebedeeld kregen. De grond die werd verkocht voor woningbouw, maakte de bouw van nieuwe sportcomplexen mogelijk. Daarnaast is er een park bij gekomen op de rest van het tunneldak, wat nieuwe recreatieve mogelijkheden biedt.

Schiedam in Beweging is een ambitieus plan dat veel veranderingen met zich mee heeft gebracht. Dit lijkt echter wel een flinke impact te hebben gemaakt op de sportclubs die zich in de gemeente bevonden. Om te weten hoe is het nu met deze clubs en hoe er achteraf wordt gedacht over het hele idee om deze transitie in gang te zetten, spraken we met twee voorzitters: René van der Klink, voorzitter van Hockey Combinatie (HC) Schiedam, die ontstond uit de fusie tussen Spirit en Asvion en nu speelt op het hockeycomplex Harga. Daarnaast is er gesproken met Pim Koning, voorzitter van Voetbal Vereniging Kethel Spaland (VVKS), de fusieclub die ontstond uit SC Spaland en Voetbal Vereniging Kethel (VVK), dat momenteel speelt op het tunneldak van de nieuwe snelweg A4.

HC Schiedam: Zelfontworpen schoonheid vanuit een ambitieuze vereniging

René van der Klink is voorzitter van Hockeyclub Schiedam dat momenteel gehuisvest is op een gloednieuw complex. Hockeyclub Schiedam is het gevolg van een fusie tussen de twee Schiedamse hockeyclubs: SVV Asvion en SH Spirit. Door de fusie is HC Schiedam met 1350 leden en bijna 90 teams een van de grotere hockeyverenigingen in Nederland.

Schiedam in Beweging is al enkele jaren gaande, in welk stadium bent u bij dit project betrokken geraakt?

“Vlak nadat ik in 2010 voorzitter werd van de toenmalige Hockeyclub Spirit, werd ik benaderd door de toenmalig wethouder van Schiedam voor een oriënterend gesprek.  Dit gesprek vond in gezamenlijkheid met de andere Schiedamse hockeyvereniging plaats, genaamd Asvion. Aan deze tafel werden de plannen met betrekking tot wonen, recreëren en die de gemeente heeft bedacht aan ons toegelicht, met voor Spirit als belangrijkste: mocht dit doorgang vinden, dan zou Spirit moeten vertrekken van de huidige locatie. De concrete vraag die daar dan ook werd gesteld is: zou een fusie er misschien inzitten?”

Een fusie tussen twee lokale clubs? Is dat wel mogelijk?

“Ik vind dat je als bestuurder de verantwoordelijkheid hebt om de vereniging in goede handen over te dragen aan de volgende generatie, dus om bij voorbaat al een fusie uit te sluiten leek mij geen optie. We zijn gaan praten. Hoe ziet die toekomst eruit? Daar begonnen we serieus over na te denken. Vergelijkbaar met het managen van een bedrijf zijn we over de toekomstige positie van hockey in Schiedam na gaan denken. Vraagstukken als geldstromen, ledenaantallen en de welwillendheid van vrijwilligers om bij te dragen in de toekomst kwamen daarbij ter sprake. Beide besturen kwamen tot de conclusie dat de welwillendheid er zeker was en er een enorme kans lag. Dergelijke gesprekken hebben in het verleden immers al vaker plaats gevonden, omdat men toentertijd ook al vond dat twee hockeyclubs in Schiedam te veel was. Het geld was toen het struikelblok, nu dat het geld er wel was, waren er zeker mogelijkheden. Als we deze kans niet serieus namen dan maakten we het onszelf als vereniging voor de toekomst in ieder geval vrij moeilijk. Dus hebben we in ieder geval als bestuur de mogelijkheden rationeel benaderd. Daarbij keken we niet naar onszelf, maar naar de jeugd. Wat voor vereniging hebben zij nodig?”

Uit het bovenstaande hoor ik veelal de visie van het bestuur, maar hoe ging dat richting de leden?

“We hebben als bestuur een onderzoekscommissie in het leven geroepen en deze gevraagd om drie scenario’s te onderzoeken en daar een SWOT-analyse van te maken: (1) het blijft zoals het is – Spirit en Asvion apart, (2) Beide hockeyclubs delen het terrein maar blijven aparte clubs en (3) het verste scenario: we gaan helemaal fuseren, kortom: een hele nieuwe club. Het advies dat daaruit voort kwam was overduidelijk, kijkend naar de kansen en bedreigingen, dan is het beste om te fuseren. Met dit scenario zijn we aan de slag gegaan, door een projectgroep op te richten, bestaande uit leden van beide verenigingen, met allerlei onderliggende werkgroepen, elk met een eigen taak en functie. Zo konden we mensen erbij betrekken bij het hele project, om draagvlak te creëren. Daarnaast hebben, en dit is iets wat van enorm belang is geweest, alles direct gecommuniceerd. Er waren geen geheimen, leden moeten zich serieus gevonden voelen, geef ze daarom alle informatie en laat ze op basis daarvan beslissen.”

“Tuurlijk hadden leden van Spirit een oranje hart en leden van Asvion een geel-zwart hart en bleek de kleur van de sokken soms nog het heetste hangijzer. Maar we hebben geprobeerd zoveel mogelijk die petten af te doen en het rationeel te bekijken: we gaan het nu hebben over de toekomst. En die toekomst hebben we op de voorgrond gezet door de slogan ‘samen iets nieuws beginnen’ te hanteren. We hebben er dan ook voor gekozen om geen enkele verwijzing naar het verleden, zoals trofeeën en vaandels, te hanteren. Dit is een unieke kans om iets nieuws te beginnen, die overigens vergemakkelijkt werd omdat we op een hele nieuwe locatie, met een nieuw gebouw mochten beginnen.”

In de beleidsstukken van de gemeente Schiedam staat dat ‘Schiedam in Beweging’ sportclubs stimuleert om een vernieuwingsslag te maken, is dit daadwerkelijk zo?

“Absoluut. Het heeft ons gedwongen om over alles na te gaan denken. We hebben het heel breed aangepakt, en zijn dus bijvoorbeeld ook met de Nederlandse hockeybond om de tafel gegaan om ons te laten adviseren. We waren het er al vrij snel over eens dat we qua uitstraling en het complex op het hoogst haalbare niveau wilde gaan zitten, zelfs al is dat qua huidige prestaties nog niet helemaal terecht. Hierdoor kunnen we mogelijk in de toekomst wel meedoen op het hoogste niveau van Nederland”

“Een aantal voorbeelden van de nieuwe hoge standaard die hebben weten te realiseren: het complex beschikt over vier watervelden. Even ter vergelijking, wereldwijd zijn er slechts drie hockeyverenigingen die dit ook hebben. Watervelden versnellen het spel enorm en geven het ook een andere dynamiek. Aangezien de top alleen maar op watervelden speelt, geeft dit ons een enorme aantrekkingskracht om hier wedstrijden af te leggen. En dat is ook precies wat we in de afgelopen tijd hebben gezien: belangrijke wedstrijden zijn hier al geweest, zoals twee oefeninterlandwedstrijden van het Nederlands hockeyteam, de Play-offwedstrijden van de landelijke jeugd en er zijn al contacten gelegd met een trainingsstage van het Belgisch en Chinees hockeyelftal. Daarnaast beschikt het complex over technische snufjes, zoals een videotoren en wifi-aansluitingen in de dug-outs. ”

Zo te horen brengt de vernieuwingsslag veel voordelen met zich mee, zijn er ook nadelen te noemen?

“Als ik een ding zou moeten noemen, dan is het wel dat het gezellige, het kneuterige, waar iedereen een sleutel heeft en men nog tot laat achter de bar blijft hangen, niet meer mogelijk is. Dat kan ook niet anders, aangezien de fusie met een ledenaantal van 1350 en een accommodatie met zes velden een professionelere aanpak vraagt. Als we dat op dezelfde manier zouden aanpakken als vroeger dan zou het een chaos worden. Kortom, het is groter en onpersoonlijker, maar dat lijkt me onvermijdelijk met zo’n grote vereniging.

Schiedam in beweging loopt nu al enkele jaren, zijn er ook nog toekomstige gevolgen te merken?

“De woningbouw hiernaast moet nog gerealiseerd worden: 500 woningen, met nieuwe bewoners die het hier gezellig moeten gaan vinden. Daar willen wij als hockeyvereniging graag een bijdrage aan leveren. En om die goede sfeer in een vroeg stadium al te laten ontstaan, zorgen we dat het clubhuis meer als een buurthuis gaat functioneren. Zo worden de bewonersavonden, waarbij de projectontwikkelaars de bewoners informeren over de voortgang hier gehouden, zodat ouders en kinderen hier al eens zijn geweest en het de drempel voor hun verlaagd. In de toekomst willen we mogelijke buurt-barbecues, borrels en het bewonersoverleg hier laten plaatsvinden. Op deze manier hopen we dat de vereniging een sociaalmaatschappelijke functie krijgt.

Er is er ook te lezen dat er nu gebruik wordt gemaakt van een beheerstichting, hoe werkt dat precies?

“Het doel van zo’n beheerstichting is om de verengingen te ontzorgen, waardoor een beheerstichting vanaf heden de voortgang van Schiedamse sportclubs garandeert. Taken van de stichting zijn daarin om ervoor te zorgen dat beheer en onderhoud wordt gepleegd, de geldstromen goed zijn, de huur wordt geïnd, de contracten worden nageleefd en de goede relaties met de verenigingen behouden blijft. ”

René van der Klink concludeert: ”Door Schiedam in Beweging hebben we Schiedam op de kaart weten te zetten als hockeystad. Als ik zie hoe het afgelopen half jaar is verlopen, dan kan ik niets anders dan trots zijn: al twee topwedstrijden, veel bekijks door andere verenigingen en een voorbeeld zijn voor andere gemeenten. Het is dan ook essentieel naar mijn mening om vernieuwingsplannen niet meteen af te slaan, omdat er mogelijk gefuseerd moet worden. Niet direct in de slachtofferrol gaan zitten, maar vanuit eigen kracht meedenken! ”

Sportpark Prins Willem-Alexander: de sportlocatie van de toekomst?

We verplaatsen ons geografisch in Noordelijke richting, zo’n 2 kilometer, naar het nieuwe sportcomplex gevestigd op de nieuwe A4, genaamd Sportpark Prins Willem-Alexander. Pim Koning is de voorzitter van VVKS, dat zich als voetbalvereniging samen met handbal, softbal, honkbal, cricket en dansverenigingen huisvest op het nieuwe complex.

Nog voordat de eerste vraag was gesteld, was een vergelijking met de hockeyvereniging, en de verschillen in aanpak onvermijdelijk.

Pim vertelt: “De voortrekkersrol die de hockeyvereniging heeft genomen is ons gelukkig bespaard gebleven. Bij HC Schiedam is men door middel van eigen kracht en meedenken tot een heel mooi eindresultaat gekomen. Hier hebben we als partner samengewerkt met de gemeente om het park naar wens te maken. Het gebouw is dan ook gerealiseerd door externe partijen en naar het hele onderhoud van het complex hebben we geen omkijken. Dat geeft ons de mogelijkheid ons te focussen op de kerntaken als vereniging.”

In welk stadium heeft de gemeente u betrokken bij Schiedam in Beweging?

“Dat zal een jaar of zes geleden zijn geweest. We werden, toen nog als de twee afzonderlijke verenigingen SC Spaland en VVK uitgenodigd om bij de gemeente te komen praten over de plannen voor wonen en sport. De gemeente wilde graag dat sportverenigingen meer op eigen benen gingen staan. Dit kwam vooral omdat wij als verenigingen verder weinig deden naast het aanbieden van sport, we huurden de velden bij de gemeente, speelden er wedstrijden en werkte er trainingen af, maar daar stopte het dan ook veelal. We hebben er toen eerst voor gekozen om kinderopvang aan te bieden op de club, en met de plannen van de gemeente konden we daar uitbreidingen in gaan maken in de toekomst.”

De gemeente zag graag dat beide verenigingen gingen fuseren, is dat mogelijk tussen twee lokale clubs?

“Fuseren hebben we al een aantal keer besproken, we speelden immers op hetzelfde terrein wat de stap al minder groot maakt natuurlijk. Telkens bleken er onderaan de streep meer nadelen dan voordelen te zijn. Kortom, keer op keer kwam het niet tot een fusie. Met de nieuwe plannen van de gemeente kwam er echter schot in de zaak. En de vraag “waarom gaan we eigenlijk niet fuseren” werd een concreet vraagstuk. Het bestuur stemde in met een fusie, en de focus kon op de toekomst gericht worden met het nieuw te realiseren sportcomplex. Bij de huisvesting op dat nieuwe sportcomplex had VVKS tevens de eerste keus of men daar wilde gaan zitten, er was immers ook nog een optie voor sportpark Harga. En zo geschiedde, VVKS met 900 leden trok in op de nieuwe locatie op het dak van de A4.”

In een beleidsdocument, waarin de gemeente de plannen presenteert, staat dat ‘Schiedam in Beweging’ sportverenigingen een stimulans geeft om een vernieuwingsslag te maken. Bent u het eens met die woorden?

“Ja dat zeker. Nu het fundament is gelegd, kunnen we met het oog op de toekomst beslissingen gaan nemen over de voortgang van de club. Het eerste jaar had een wat rommelig karakter, met een verhuizing die erg krap gepland was ten opzichte van de eerste competitiewedstrijden en de inrichting van het nieuwe complex. Nu hebben we als bestuur het doel gesteld om te gaan nadenken over de ambitie voor de toekomst. Het feit dat de club groter is geworden geeft voldoende aanleiding om daar wat beter op in te gaan spelen. Mijn persoonlijke ambitie is daarin dat VVKS de aantrekkelijkste club van de regio gaat worden. In Schiedam alleen al ligt het aantal voetbalverenigingen aan de hoge kant, waardoor de keuzeruimte groot is. Maar met dit sportcomplex, moeten we hoger gaan spelen, doen we er momenteel alles aan om de jeugdopleiding naar een hoger niveau te tillen en moet gezelligheid altijd gewaarborgd blijven.”

De gemeente benadrukt de sociaalmaatschappelijke functie, is die nu vergroot?

“Eerlijk gezegd heeft die tot nog toe op een laag pitje gestaan, met name omdat het moeilijk bleek te zijn om begeleiding te vinden, bijvoorbeeld voor een stagiair. Dat neemt niet weg dat we voldoende plannen hebben voor de toekomst. Zo komt het schoolvoetbal hiernaartoe, is men bezig om het G-voetbal hier te introduceren, willen we twee nieuwe trapveldjes realiseren en zijn er plannen voor een rollerskate vereniging.”

Kleven er nadelen aan de hele vernieuwingsslag?

“Het is qua het nemen van initiatief ietwat ingewikkelder geworden. Vroeger konden we als bestuur zelf optreden als we tot overeenstemming waren gekomen, nu loopt veel via de beheerstichting die het complex beheert. Dus de plannen zijn er vaak wel, alleen is de samenwerking soms wat moeizaam. Alles is nieuw, en we moeten zelf ook groeien in de nieuwe situatie en de rolverdeling. Het is echter aan ons om de continuïteit van de vereniging te waarborgen en dat zijn we ook zeker van plan!”

‘Schiedam in Beweging’ blijkt een uitstekend voorbeeld te zijn van een ambitieus plan, waarbij men op een creatieve manier omgaat met ruimtegebrek, door woningbouw, sportgelegenheden en recreatie aan elkaar te koppelen. Die verbinding lijkt op voorhand ten koste te gaan van de sportverenigingen in de gemeente. Na te hebben gesproken met voorzitters René van der Klink en Pim Koning kunnen we echter concluderen dat dergelijke fusies bijzonder voordelig zijn. Beide partijen hebben gekozen voor een andere aanpak: HC Schiedam koos ervoor om veelal de touwtjes in handjes te hebben en zelf actief mee te denken in het ontwerp en de uitvoering van het nieuwe complex. VVKS dacht vooral mee met het nieuwe sportcomplex, maar de uitvoering werd gedaan door externe partijen. Het resultaat is iets om trots op te zijn, zowel op hockey- als op voetbalgebied staat Schiedam op de kaart. De twee verenigingen kunnen met veel optimisme en ambitie richting de toekomst gaan kijken.  

Op de URBACT-website leest u meer over URBACT en over de verschillende netwerken, waaronder die van Schiedam in Beweging.