Αστικό DNA και η γέννηση της Αστικής Θεραπείας Βελονισμού: Μια Ιστορία από τη Μούρθια της Ισπανίας

Το δημοτικό συμβούλιο της Μούρθια και όλοι οι άνθρωποι που συμμετείχαν στο έργο, από τους απλούς πολίτες μέχρι τους δημόσιους υπαλλήλους, είναι ευτυχείς που βλέπουν ότι το πρόγραμμα URBACT θεωρεί σημαντικό να τονίσει τη διαδικασία και την παρέμβαση που έγινε στη γειτονιά Espiritu Santo και να μοιραστεί την ιστορία μας με τους Ευρωπαίους γείτονες μας.  

Περισσότερο από τα πραγματικά αποτελέσματα, αυτό που κάνει το έργο μας αληθινά καινοτόμο και διαφορετικό είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί, δηλαδή μέσω μιας πραγματικά ολοκληρωμένης στρατηγικής αστικής ανάπτυξης και χάρη σε μια πολύ ενεργή διαδικασία συμμετοχής των πολιτών της πόλης μας.

Αυτή η μεθοδολογία δημιούργησε την ιδέα ανάπτυξης της έννοιας του Αστικού DNA και του “Αστικού Βελονισμού”, που μεταφράζεται στο μετασχηματισμό προς μια βιώσιμη αστική ανάπτυξη μέσω μιας ήπιας και μη επεμβατικής μεθοδολογίας, που περιγράφεται καλύτερα ως χιλιάδες μικρές παρεμβάσεις, καρπός της συμμετοχικής διαδικασίας των πολιτών.

Οι πρώτες επιτυχίες στη συνοικία Espiritu Santo

Στην περιοχή Espiritu Santo, μια περιοχή με πολύ χαμηλό βιοτικό επίπεδο, αυτή η καινοτόμος στρατηγική για οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση και βιώσιμη ανάπτυξη υλοποιήθηκε με τη βοήθεια της χρηματοδότησης της ΕΕ μέσω του προγράμματος URBAN.

Σε αυτή την περιοχή τα ποσοστά των αναλφάβητων - αμόρφωτων κατοίκων υπερέβαιναν τον αριθμό των κατοίκων με ανώτατη εκπαίδευση και οι άνθρωποι είχαν σε υψηλά ποσοστά χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Αυτό δεν αποτέλεσε εξαίρεση για τις νεότερες γενιές, όπου μάλιστα συνδυάστηκε με τα υψηλά ποσοστά απουσίας από το σχολείο και συνεπώς τη σχολική αποτυχία (drop-out). Η περιοχή ήταν γνωστή για τα υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας και παραβατικότητας, το εμπόριο ναρκωτικών και τις καθημερινές συγκρούσεις. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες συνέβαλαν στη συνεχή αστική υποβάθμιση της περιοχής.

Το έργο «Ολοκληρωμένη και συμμετοχική αστική αναγέννηση» πρόσφερε σαφείς και απτές λύσεις που είναι σχετικά εύκολο να προσαρμοστούν και να εφαρμοστούν. Πρόκειται για μια βιώσιμη και προσιτή πρακτική που οι πόλεις μπορούν εύκολα να μεταφέρουν στο τοπικό τους πλαίσιο.

Η ολοκληρωμένη προσέγγιση για βιώσιμη ανάπτυξη οικοδομήθηκε μέσω της οριζόντιας χαρτογράφησης ρεαλιστικών λύσεων σε πολύπλοκα προβλήματα, έχοντας στενή συνεργασία με την κοινότητα της περιοχής.

Ήταν αναγκαίο να υπάρξει στενή αλληλοσυσχέτιση μεταξύ της περιβαλλοντικής αποτελεσματικότητας, της τεχνολογικής καινοτομίας, της γνώσης και της τεχνογνωσίας. Ήταν επίσης σημαντικό να δημιουργηθούν και να εδραιωθούν σταθεροί μηχανισμοί συμμετοχής της κοινωνίας και των πολιτών σε όλη τη διαδικασία σχεδιασμού, ανάπτυξης και αξιολόγησης του έργου.

Τίποτα δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τους κατοίκους

Το πρόγραμμα συμμετοχής των πολιτών και των εμπλεκόμενων φορέων ενθάρρυνε τους κατοίκους να συμμετάσχουν στη δημιουργία ενός εξατομικευμένου σχεδίου για τον εντοπισμό των προβλημάτων και στη συνέχεια την αντιμετώπισή τους. Οι κάτοικοι βρήκαν υποστήριξη τεχνικά και τεχνολογικά από τις συμμετέχουσες δημοτικές υπηρεσίες (στέγαση, πολιτισμός, κοινωνικές υπηρεσίες, εκπαίδευση, υγεία, κοινωνία της πληροφορίας, νεολαία και απασχόληση).

Οι συζητήσεις περιλάμβαναν επίσης το Τοπικό Δημοτικό Συμβούλιο, τις ΜΚΟ, τους Συλλόγους στις Γειτονιές, τους Πολιτιστικούς Συλλόγους, τις Οργανώσεις Νέων, τους Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων, τα Πνευματικά Συμβούλια, τους εκπροσώπους μειονοτήτων και ομάδων που απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό (στην περίπτωση αυτή μια μεγάλη ομάδα ήταν οι Ρομά πολίτες της περιοχής), τους εκπροσώπους των δύο σχολείων καθώς και μεμονωμένους πολίτες.

Πολιτισμός, τέχνες και εκπαίδευση  το κλειδί για τις αλλαγές στην περιοχή Espiritu Santo

Η παρέμβαση, η οποία από φυσικής απόψεως πραγματοποιήθηκε μεταξύ του 2008 και του 2012, εκπλήρωσε το συμφωνηθέν σχέδιο δράσης. Αναφέρουμε για παράδειγμα την κατεδάφιση των παλαιών και ανεκμετάλλευτων κτισμάτων, την αξιοποίηση των κενών δημόσιων χώρων σε τομείς σχετικά με τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και την ψυχαγωγία και τη διεύρυνση των δημόσιων ανοικτών χώρων. Οι φυσικές αλλαγές περιελάμβαναν την ανακατασκευή των πλατειών, των δρόμων και της αστικής τέχνης. Επίσης οι δράσεις της παρέμβασης περιελάμβαναν την αναδιαμόρφωση ορισμένων πολιτιστικών, αθλητικών, εκπαιδευτικών και κοινωνικών εγκαταστάσεων με σκοπό να μετατραπεί η περιοχή σε μια από τις πιο ελκυστικές περιοχές της πόλης, με ιδιαίτερη έμφαση στην τεχνολογία πληροφοριών και επικοινωνιών, τις τέχνες, τη μουσική και την πολιτισμική δυναμική.

Δημιουργήθηκε ένα κέντρο καλλιτεχνικής και πολιτιστικής απασχόλησης και οι αίθουσες διδασκαλίας διαμορφώθηκαν και προσαρμόστηκαν ώστε να ταιριάζουν καλύτερα με την καλλιτεχνική διδασκαλία Επίσης, δημιουργήθηκε μια υπηρεσία για την υποστήριξη της οικογένειας καθώς και ομάδες αυτοβοήθειας που προωθούν τη συνύπαρξη μεταξύ των διαφορετικών κοινοτήτων. Σεμινάρια εκπαιδευτικής κατάρτισης προτάθηκαν: για το περιβάλλον, την ανακύκλωση, την επαναχρησιμοποίηση και διάθεση των αποβλήτων, καθώς και δραστηριότητες κατάρτισης για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ισότητα ευκαιριών και την αποφυγή διακρίσεων.

Τα παιδιά είχαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας μετά τις ώρες λειτουργίας του σχολείου, σε εκπαιδευτικές εκθέσεις, σε εκδρομές, καθώς και σε συγκεκριμένη εκπαίδευση για να βελτιωθεί η πρόσβασή τους σε δραστηριότητες όπως ο χορός, η μουσική, το θέατρο και η μαγνητοσκόπηση. Τα εκπαιδευτικά σεμινάρια περιελάμβαναν μαθήματα πληροφορικής και επικοινωνίας για όλες τις ηλικίες, παραγωγή οπτικοακουστικών μέσων, δημιουργία ηχογραφήσεων, μαθήματα φωτογραφίας, δημιουργία καλλιτεχνικών βίντεο, ήχος και φωτισμός για παραστάσεις, σχέδιο μόδας, κομμωτική και μακιγιάζ.

Θεραπεία Αστικού Βελονισμού για την γειτονιά της Santa Eulalia

Το 2016, το δημοτικό συμβούλιο της Μούρθια άρχισε να εργάζεται για ένα νέο έργο με τίτλο "ADN Urbano" (Urban DNA), το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη γειτονιά της Santa Eulalia. Το νέο έργο έχει ως επίκεντρο τις γειτονιές του κέντρου της πόλης και αναπτύχθηκε μέσω μιας ευρείας συμμετοχικής διαδικασίας των πολιτών. Αξιοποιώντας την προηγούμενη εμπειρία μας στην περιοχή Espiritu Santo, κατορθώσαμε να αποκτήσουμε την ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών. Η δημιουργία και η ανάπτυξη της δέσμευσης των πολιτών αποδείχθηκε ένα βασικό στοιχείο, καθοριστικό για τη διαδικασία δημιουργίας αλλαγών και προσδιορισμός της επιτυχίας της παρέμβασης. Αυτή την περίοδο, το δημοτικό συμβούλιο της Μούρθια επιλέγει δύο περιοχές όπου θα αναπαράγουμε το μοντέλο.

Από εκεί προέρχεται η ιδέα του "Αστικού Βελονισμού"! Όταν το δημοτικό συμβούλιο συμμετέχει με ουσιαστική συζήτηση μέσω μικτών ομάδων συζήτησης που υποστηρίζονται από δημοτικούς εμπειρογνώμονες, τα προβλήματα χαρτογραφούνται εύκολα και προτείνονται αποτελεσματικές λύσεις.

Η διαδικασία αυτή παρέχει στον δήμο της Μούρθια τη δυνατότητα να εκτιμά καλύτερα τα προβλήματα. Παράγει την άμεση και δημιουργική συνεισφορά των τοπικών ενδιαφερόμενων και των κατοίκων. Δημιουργεί μια αίσθηση συμμετοχής και ότι ανήκεις κάπου, ενισχύει την ταυτότητα και χτίζει την αίσθηση του κοινωνικού συνόλου Επίσης, παράγει μια ισχυρότερη αίσθηση ιδιοκτησίας: οι πολίτες ενδιαφέρονται περισσότερο για τη διαδικασία και τα αποτελέσματά της όταν συμμετέχουν άμεσα.

Η μεταμόρφωση της Santa Eulalia

Σύμφωνα με τις προτεινόμενες ενέργειες και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που διατύπωσαν οι πολίτες, περισσότεροι από 300 δημοτικοί υπάλληλοι άρχισαν να εργάζονται εντατικά στην Santa Eulalia, καθαρίζοντας, εγκαθιστώντας υπόγεια δοχεία για τα σκουπίδια, αφαιρώντας τα γκράφιτι, αναδιαμορφώνοντας το αστικό τοπίο, φυτεύοντας νέα δέντρα, ξαναχρωματίζοντας και διαμορφώνοντας εκ νέου τους δρόμους στις γειτονιές και άλλα πολλά.

Η έπαυλη Santa Quitera, πρώην μοναστήρι του Σαν Αντόνιο, μετατράπηκε σε υπαίθριο μουσείο σε μια περιοχή όπου ζούσαν διάσημοι και φημισμένοι Ισπανοί καλλιτέχνες, μετατρέποντάς την  σε «περιοχή των καλλιτεχνών», φέροντας αναμνηστικές πλάκες, που απεικονίζουν τα πορτρέτα αυτών των σπουδαίων "μαέστρων".

Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην εγκαταλελειμμένη γη της περιοχής. Ένα οικόπεδο μετατράπηκε σε πολιτιστικό και ψυχαγωγικό χώρο με έναν αστικό κήπο με οπωροφόρα δέντρα και χώρο για παραδοσιακά παιχνίδια και υπαίθριες εκθέσεις. Ο χώρος αυτός είναι ανοικτός προς όλους τους κατοίκους της γειτονιάς και τη διαχείριση του θα αναλάβει ο τοπικός πληθυσμός, ο δε κήπος θα εξελιχθεί σύμφωνα με τις ανάγκες των γειτόνων της Santa Eulalia.

Το δημοτικό συμβούλιο της Μούρθια συνεχίζει να διδάσκεται από τις προηγούμενες εμπειρίες. Μια δεύτερη εκδοχή του Urban DNA, που επικεντρώνεται σε μια άλλη περιοχή της πόλης, βρίσκεται σε στάδιο προετοιμασίας. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί στη βελτίωση των εφαρμοζόμενων μεθόδων, ιδίως όσον αφορά τη συμμετοχή των πολιτών στην κατασκευή και την αποκατάσταση του περιβάλλοντός τους, την ενδυνάμωσή τους και την επίλυση των προβλημάτων της περιοχής.

Στην ιστοσελίδα του URBACT μπορείτε να βρείτε μια πιο αναλυτική περιγραφή της Καλής Πρακτικής Espiritu Santo "Ολοκληρωμένη και συμμετοχική αστική αναγέννηση: ολοκληρωμένη προσέγγιση της αστικής ανάπλασης μιας υποβαθμισμένης και μη προνομιακής περιοχής".