Holzmarkt Berlin: Εξισορρόπηση της δημιουργικής ελευθερίας, της οικονομικής επιβίωσης και της αστικής ανάπτυξης από τη βάση προς τα πάνω

Αλλά όλα αυτά επρόκειτο να αλλάξουν. Αυτοί οι χώροι είχαν προοριστεί για ένα νέο επενδυτικό έργο με το όνομα «MediaSpree», στο οποίο ολόκληρη η γειτονιά θα μεταμορφωνόταν σε μία λαμπερή, νέα περιοχή για τα μέσα και την τεχνολογία, τα διαμερίσματα τύπου loft και το λιανικό εμπόριο. Είχε προγραμματιστεί από τα πρώτα χρόνια της επανένωσης του Βερολίνου, αλλά διάφορα θέματα είχαν καθυστερήσει το έργο στο παρελθόν. Καθώς τα σχέδια κυκλοφόρησαν και έγιναν οι προετοιμασίες, συστάθηκαν διάφορες συμμαχίες προκειμένου να διαμαρτυρηθούν για την -από την -κορυφή προς τη βάση -προσέγγιση του σχεδιασμού (top-down nature of the planning) και να προασπιστούν τις κοινότητες οι οποίες θέλουν να  συμβάλλουν στο σχεδιασμό. Ζήτησαν το «Spreeufer für alle!»| ( «Όχθες για όλους!»). Ένα αποτέλεσμα αυτών των διαμαρτυριών ήταν ένα επιτυχημένο, αλλά μη δεσμευτικό, δημοφιλές δημοψήφισμα για την περιοχή, το οποίο απαίτησε ότι ένας χώρος πρασίνου, πλάτους 50 μέτρων (164 πόδια) κατά μήκος των οχθών θα παραμείνει ανοικοδόμητος και δημόσια προσβάσιμος, ότι ο συνολικός όγκος του κτιρίου θα μειωθεί και θα ανακατανεμηθεί, και ότι καμία υψηλή αύξηση δεν θα είναι μέρος του έργου. Το δεύτερο αποτέλεσμα ήταν η ίδρυση του Holzmarkt Berlin, ενός πειράματος στην αστική ανάπτυξη χαμηλής πυκνότητας με την πρωτοβουλία των πολιτών.

Το έργο, το οποίο βρίσκεται στην πρώην θέση του Bar 25 και ξεκίνησε από τους πρώην ιδιοκτήτες του, αντιμετώπισε αρχικά μια μεγάλη πρόκληση: η γη που ήθελαν να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν πωλήθηκε από την πόλη μέσω της διαδικασίας πλειστηριασμού. Ο Benjamin Scheerbarth, πρώην διευθυντής έργου στο Holzmarkt, με τον οποίο μιλήσαμε για το βιβλίο Urban Commons Cookbook , είπε ότι η διαδικασία θα ήταν συνήθως το τέλος του δρόμου για ένα δημιουργικό, -υπό την πρωτοβουλία των πολιτών- έργο. Ευτυχώς, ο Holzmarkt κατάφερε να αναπτύξει μια ιδέα και να συνεργαστεί με το Swiss Abendrot Foundation, το οποίο αγόρασε τη γη και παραχώρησε στους διοργανωτές μακροχρόνια μίσθωση. Μέσω αυτού του συνασπισμού μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν το όραμά τους για ξύλινη αρχιτεκτονική, κατασκευές χαμηλής πυκνότητας και 100% απεριόριστη πρόσβαση του κοινού στην όχθη του ποταμού.

Για να γίνει αυτό το όραμα πραγματικότητα χρειάστηκε άγχος, αγώνας και ανάγκη για υποδομή. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισε το έργο μετά την αγορά της γης ήταν η αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ των οικονομικών παραγόντων και της δημιουργικής σκηνής. Για να επιλυθεί αυτό, το Holzmarkt ανέπτυξε ένα πλαίσιο δύο συνεταιρισμών και μιας ένωσης πολιτών ως τα νομικά πρόσωπα που θα είναι υπεύθυνα για τη διαχείριση και την ανάπτυξη. Αυτές οι δομές είναι συνεξαρτώμενες. Η εκτελεστική επιτροπή του ενός συνεταιρισμού είναι μέρος του εποπτικού συμβουλίου του άλλου και αντιστρόφως. Η δομή της συνεργασίας επελέγη για να δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού: το κάθε άτομο έχει μόνο μία ψήφο. Με αυτόν τον τρόπο, επιλέχθηκε μια νομική δομή την οποία θα αποδεχόταν το Ίδρυμα Abendrot, αλλά η οποία ενσωμάτωσε επίσης τη λαϊκή, δημοκρατική προσέγγιση στον πυρήνα του έργου.

Καθώς ξεκίνησε ως δημόσιο κίνημα, απολαμβάνει τη συνεχή ισχυρή δημόσια υποστήριξη. Πουθενά δεν ήταν πιο προφανές από την τελετή έναρξης των εργασιών. «Με τα χρόνια, η Holzmarkt δημιούργησε ένα μεγάλο δίκτυο φίλων και υποστηρικτών. Την πρώτη ημέρα, δεν υπήρξε επίσημη τελετή έναρξης εργασιών. Αντ 'αυτού, όλοι προσκλήθηκαν να φέρουν ένα φυτό και να το φυτέψουν εδώ. Πάνω από χίλια άτομα ήρθαν!» είπε ο Scheerbarth.

Για να διατηρήσουν την αυθεντικότητα και το πειραματικό πνεύμα του έργου, οι εμπνευστές επέλεξαν μη συμβατικές προσεγγίσεις στην ανάπτυξη. Αντί να προσπαθήσουν να ολοκληρώσουν την κατασκευή το συντομότερο δυνατό για να αντισταθμίσουν το σταθερό κόστος, όπως το ενοίκιο, οι εμπνευστές πειραματίστηκαν με προσωρινές χρήσεις ως τρόπο πληρωμής των λογαριασμών και τη δημιουργία χρηματοδότησης αρχικού κεφαλαίου για αυξητική ανάπτυξη. Όπως το έθεσε ο Scheerbarth, «η κενή γη είναι μια ευκαιρία δημιουργίας ελκυστικών χώρων με ελάχιστα μέσα», που είναι μια μακρά παράδοση στην υποπολιτισμική σκηνή του Βερολίνου.

Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το έργο έπρεπε να υποβληθεί σε μια σημαντική μεταμόρφωση από την προέλευση της διαμαρτυρίας τους: οι διοργανωτές έπρεπε να αναρωτηθούν όχι μόνο για το τι τάσσονται υπέρ, αλλά και για το τι τάσσονται κατά, και να καταρτίσουν ένα προληπτικό σχέδιο μαζί με το δίκτυό τους. Ωστόσο, οι ενδιάμεσες και προσωρινές πτυχές του έργου τους εξακολουθούσαν να υπάρχουν. «Χρειάζεστε χώρο, χώρο για να πειραματιστείτε ή ακόμα και για να κάνετε ένα βήμα πίσω και μετά να προχωρήσετε ξανά. Το να μην τελειώσουμε είναι μέρος της ταυτότητάς μας και αυτή η επαναληπτική διαδικασία είναι θεμελιώδης για τη δουλειά μας εδώ », δήλωσε ο Scheerbarth.

Μια δεκαετία αργότερα, ο χώρος μετατράπηκε τμηματικά σε ένα ζωντανό αστικό χωριό που φιλοξενεί νέους τρόπους διαβίωσης και εργασίας, μια μεγάλη ποικιλία εναλλακτικών εγκαταστάσεων αναψυχής και πολιτισμού και δωρεάν πρόσβαση του κοινού στο Spree. Το Holzmarkt έχει εξελιχθεί σε ένα σύμβολο για την -από τη βάση προς τα άνω- αστική ανάπτυξη (bottom-up urban development) στο Βερολίνο και διεθνώς, προσελκύοντας μαθητές, σχεδιαστές και επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Όπως και το Techno Club Bar 25 πριν από αυτό, το Holzmarkt έχει γίνει το πρωταρχικό παράδειγμα των δημιουργικών έργων, με την πρωτοβουλία των πολιτών που κάνουν την πόλη τόσο ζωντανή και προσελκύουν τόσο τους επισκέπτες όσο και τους τουρίστες.