Een koolstofneutraal URBACT Stadsfestival, is dat wel mogelijk?

In het kader van de kerndoelstellingen van het Franse voorzitterschap in de Raad van de EU 2022 en met URBACT’s groeiende inzet voor de groene transitie, maakte het programma de ambitieuze afspraak om zijn eerste koolstofneutrale evenement ooit te leveren. Door deze uitdaging aan te gaan, werden veel lessen geleerd: van hoe de koolstofvoetafdruk te verkleinen, over het betrekken en motiveren van deelnemers, tot zelfs het elimineren van de uitstoot en als alternatief die te compenseren.

Waar te beginnen - een plan om de uitstoot te verminderen

Waar komen de meeste emissies vandaan? Er werden meerdere elementen met een grote koolstofvoetafdruk vastgesteld, waaronder de locatie en de maaltijden.

Het URBACT City Festival 2022 vond plaats in La Cité Fertile (Pantin/Greater Paris), een ecologische plek die eigendom is van de Franse openbare vervoersdienst (SNCF). Daar wordt er geëxperimenteerd met stedelijke overgangsgebieden en tijdelijk gebruik. La Cité Fertile is een oud logistiek complex dat voorlopig omgevormd werd tot een gemeenschappelijke ruimte voor vrijetijdsbesteding. Het gebruikt uitsluitend hernieuwbare energie en geen airconditioning. Het gebruik van droge toiletten bespaard ook veel water bespaard en het organisch afval wordt systematisch hergebruikt als de compost.

Eten en catering kan een lastige zaak zijn bij het plannen van een evenement. De maaltijden op het Stadsfestival waren vegetarisch of veganistisch om de ecologische voetafdruk verder te verkleinen. Waar mogelijk werden lokale seizoensgebonden ingrediënten gebruikt in de recepten. De maaltijden werden nauwkeurig berekend en de restjes werden aan het eind van elke dag uitgedeeld.  De verpakking van de maaltijden werd tot een minimum beperkt en het URBACT team is er trots op te kunnen zeggen dat er geen eenmalig plastic werd gebruikt tijdens het evenement. Er is natuurlijk altijd ruimte voor verbetering maar deze maatregelen vormen een goed vertrekpunt voor toekomstige evenementen!

In tegenstelling tot alle vorige edities was dit een City Festival zonder papier. Deelnemers namen alleen goede herinneringen en inspiratie mee naar huis, want er werden geen welkomstpakketten gemaakt. In plaats van duizenden folders te drukken die een kort bestaan zouden hebben, werd alle praktische informatie van het evenement verzameld op een speciale website. De URBACT steden, netwerken en andere partners werden uitgenodigd om creatief te zijn bij het tonen van hun output en resultaten op de tentoonstelling, en af te zien van het drukken en versturen van honderden lange publicaties.

Voor, tijdens en na het evenement - communicatiecampagne en reizen

Wanneer het gaat om milieuvriendelijke acties, is het onmogelijk om de olifant in de kamer te negeren: de koolstofvoetafdruk van reizen. Volgens het Franse Agentschap voor Ecologische Transitie (ADEME) is reizen gemiddeld verantwoordelijk voor 80% van de uitstoot van een evenement.

Dit wetende besloot het URBACT team om potentiële deelnemers te benaderen en hen te betrekken bij de CO2-neutrale inspanningen vanaf het begin. Voorafgaand aan het City Festival werd een bewustwordingscampagne gevoerd waarin de redenen achter de beslissing om een CO2-neutraal evenement te organiseren werden uitgelegd, maar ook over de manieren om dit te bereiken. Dit omvatte een reeks artikelen, berichten en zelfs een online gids met een koolstofsimulator. Deelnemers werden zich bewust van de koolstofvoetafdruk die het reizen zou veroorzaken en URBACT moedigde hen aan om andere vervoermiddelen te kiezen dan het vliegtuig.

Vanwege de huidige vervoersinfrastructuur in Europa en het feit dat de URBACT-gemeenschap uit een verscheidene landen komt, moesten de meeste deelnemers nog steeds naar Frankrijk vliegen. Niettemin, sommige deelnemers namen de trein van lange uren en alternatieve vervoersmiddelen om zich in te zetten voor onze koolstofneutrale uitdaging, waarbij iemand zelfs een tweedaagse treinreis vanuit Finland ondernam!

Terugblik - oogsten van de resultaten en compenserende maatregelen

Het Stadsfestival eindigde op 16 juni 2022, maar het werk van het URBACT team stopte daar niet! Nu is de tijd gekomen voor de berekening van de CO2-voetafdruk van ons evenement. De carbon accounting methodologie evalueerde de uitstoot van het evenement over drie scopes: directe uitstoot, indirecte uitstoot gerelateerd aan energieverbruik en andere indirecte uitstoot.

De totale uitstoot bedroeg 254 ton CO2, een equivalent van 144 retourreizen Parijs - New York of de jaarlijkse uitstoot van 26 Fransen (Datagir van ADEME). Het gaat dus niet om een onbeduidende hoeveelheid. Het grootste deel van de uitstoot kwam, zonder verrassing, van de reizen van de deelnemers uit heel Europa, goed voor 77,7% van de koolstofvoetafdruk van het evenement, waarvan 78% werd veroorzaakt door het gebruik van het vliegtuig.

De inspanningen om de koolstofvoetafdruk van de maaltijden tot een minimum te beperken, wierpen hun vruchten af: ze vertegenwoordigden slechts 1,4% van de totale koolstofvoetafdruk van het evenement, dus 3,5 tCO2. De keuze voor een duurzame locatie bleek ook de juiste keuze: onze energie- en gebouwemissies bedroegen respectievelijk slechts 0,6 tCO2 en 0,9 tCO2.

Hoewel de vermindering van de koolstofvoetafdruk naar behoren werd bereikt, bleef er om de koolstofneutraliteitsdoelstelling te bereiken nog één stap over: de compensatie van het aantal emissies aan zinvolle projecten, als natuurlijke koolstofputten, die de capaciteit hebben om de uitstoot van broeikasgassen te absorberen en op te slaan. Voor onze koolstofcompensatie werden twee projecten geselecteerd: bebossing en overgang naar duurzame landbouw in Frankrijk.

Het eerste project, Bois de l'Etang in Noordoost-Frankrijk, is gericht op de bebossing van percelen die momenteel als weiland worden gebruikt. Een boom absorbeert gemiddeld 25 kg CO2 per jaar (externe link). Daarom is de ontwikkeling van bossen één van de beste manieren om de natuurlijke opname van koolstofdioxide te ondersteunen. Het tweede gekozen project is gericht op de overgang naar duurzame landbouw. Het ondersteunen van de biodiversiteit is niet alleen cruciaal voor het behoud van het leven op aarde, maar bodems kunnen ook krachtige koolstofputten zijn die emissies absorberen.

Tot slot, wat betreft toekomstige URBACT evenementen

Het Stadsfestival van dit jaar was het eerste, maar zeker niet het laatste, koolstofneutrale URBACT-evenement. Met het komende URBACT IV zal de groene transitie worden toegepast op alle programma- en netwerkactiviteiten. URBACT zal haar emissies blijven verminderen door sommige fysieke evenementen te vervangen door online evenementen. Dit werd al tijdens de Covid-19 pandemie in praktijk gebracht. Bij de organisatie van face-to-face evenementen op programmaniveau zal het beginsel van koolstofneutraliteit worden gehandhaafd en sterk worden aanbevolen voor evenementen die door URBACT-steden en -netwerken worden georganiseerd.

Dus, ja! Het is mogelijk om een koolstofneutraal evenement te organiseren en te leveren, zelfs als het een groot evenement is voor meer dan 500 aanwezigen.

Deelnemers aan het Stadsfestival doen aan guerrilla tuinieren in Pantin (Frankrijk).

Thema's in verband met groene omschakeling zijn sterk aanwezig in de capaciteitsopbouwactiviteiten voor steden, met nieuwe instrumenten die de URBACT-toolbox verrijken, en in de URBACT-kennishub. Het Urbact IV-programma (2021-2027) zal vasthouden aan het beginsel dat steden hun eigen netwerkthema's mogen kiezen op basis van hun behoeften en prioriteiten. Niettemin zal het ook expliciet gericht zijn op bewustmaking en capaciteitsopbouw bij alle programma-actoren "om horizontale overwegingen zoals digitaal, milieu en gendergelijkheid beter in hun werkzaamheden en activiteiten te integreren", zowel op programma- als op netwerkniveau.