De transitie naar circulaire economie: De ‘kracht’ van de bouwsector naar betere steden.

Het URGE APN project

Het URGE (circulaire bouw steden) project is goedgekeurd in het kader van URBACT III Action Planning Netwerken. Dit project heeft als doel om actieplannen te ontwikkelen voor circulariteit in de bouwsector en daarmee de transitie naar circulaire economie aan het versnellen. Het netwerk bestaat uit grote steden als Kopenhagen (DK) en München (DE), middelgrote steden als Utrecht (NL) en Riga (LV), en kleinere steden als Maribor (SI) (vertegenwoordigd door Nigrad), Kavala (GR) en Comunidade Intermunicipal do Oeste (PT), een regionale coöperatie van kleine gemeenten. Het URGE project wordt geleid door Utrecht (NL).

In fase I wordt de casus van elk stad grondig onderzocht. Op deze manier kan URGE inzicht krijgen in de behoeften van steden. Zo kan een op maat gemaakte actieplan  worden opgesteld, waarbij de kansen goed worden benut en oplossingen bedacht  die de circulariteit in de bouwsector een zet zal/kunnen geven.

Wat is een circulair gebouw?

“Een gebouw dat is gebouwd, gebruikt en hergebruikt zonder het onnodig uitputten van grondstoffen, het vervuilen van het klimaat en het degraderen van het ecosysteem. Het is gebouwd op een economisch verantwoorde manier en het draagt bij voor het welzijn van de mensen en de biosfeer”.

Circulaire gebouwen hebben een positieve invloed op materialen, energie, afval, biodiversiteit, gezondheid en welzijn, menselijk cultuur en samenleving. Bovendien, kunnen ze meerdere waarde vormen produceren

Waar staat de wereldeconomie in termen van circulariteit vandaag de dag?

Slecht 9% van onze wereldeconomie is circulair. 8.4 gigaton aan materiaal wordt gerecycled. Dit staat tegenover 84,4 gigaton dat afkomstig  is van gewonnen grondstoffen. Van de materialen die niet worden gerecycled, gaat het grootste deel verloren– bijvoorbeeld in de vorm van emissies of onherstelbaar afval. Gebouwen, voeding en mobiliteit representeren meer dan 82% van het totale materiele voetprint.

Binnen de komende 30 jaar is de verwachting dat het aantal nieuwe constructies gelijk staat aan het aantal dat al is gebouwd. De snelgroeiende bouwsector is momenteel een ‘s werelds grootste vervuilers. Elk jaar wordt wereldwijd 1,3 miljard ton aan bouw- en sloopafval geproduceerd, waarvan de helft uit de bouw komt.

Daarom is er een essentiële behoefte voor nieuwe circulaire oplossingen, vooral in de bouwsector.

De situatie in Europa

De bouwsector in Europa is strategisch voor de economie van de meeste landen. Ongeveer 4 van de 10 huizen in Europa zijn voor 1960 gebouwd in een tijd waar de bouwwijzen slecht waren vergeleken met de huidige norm. De prioriteit ligt om wat al gebouwd is te handhaven en te behouden. In het geval dat renoveren of afbreken noodzakelijk is, is het idee het circulair proces door te zetten. In dit proces kunnen materialen de bouwsector opnieuw intreden en op de juiste manier worden hergebruikt. De ambitie van de Europese Commissie is om de transitie naar een circulaire economie te versnellen, door de EU-steden in staat te stellen om het internationale systeem te volgen boven het huidige verouderde take-make-dispose-model.

Circulaire economie is een complex en verstrekkend concept. Daarom heeft de Europese Commissie in december 2015 een uniek uitgebreid strategie ontwikkeld, namelijk het ‘’Circular Economy Action Plan’’. Dit plan is een effectief antwoord op de 2030 Agenda, sinds het de publieke autoriteiten en belanghebbenden versterkt om de transitie naar circulaire economie te versnellen. Na vier succesvolle implementatie jaren van het Action Plan is er één White Paper over circulaire economie in de World Economic Forum (2018) en vele rapporten gepubliceerd. De Europese Commissie kan de volgende behoeften identificeren ten opzichte van het versnellen van circulaire economie:

1. Circulaire economie is complex. Daarom is een uitgebreide strategie om de cyclus te dichten en het richten op strategische sectoren het beste hulpmiddel om alle aspecten te adresseren.
2. Het prioriteren van circulaire economie binnen afdelingen in publieke  instellingen leiden tot korte en lange-termijn voordelen. Diensten die te maken hebben met klimaatbescherming, industrie, onderzoek, internationale samenwerking, en potentiële anderen kunnen bijdragen om het concept te normaliseren binnen en buiten de publieke instelling.
3. Circulaire verandering is sneller wanneer economische actoren en de samenleving direct betrokken zijn. Een effectief publiek beleid op circulaire economie heeft ondersteuning nodig van bedrijven en de samenleving om de voordelen voor het klimaat en de economie te maximaliseren.

De bouwsector is bewust dat er een verandering nodig is in het management model om de circulaire transitie te maken. Zo zullen ze zich voldoen aan de nieuwe aanpak ‘duurzaam gebruik van grondstoffen’,  dat in de ‘’European Building Products Regulations’’ wordt beschreven. Er moet echter nog veel gedaan worden op lokaal niveau.

Lokaal handelen

Een alomvattende aanpak en de integratie van de verschillende standpunten in de lokale actieplannen is de sleutel om de ambitieuze EU-doelstellingen inzake circulariteit te bereiken.

Een succesfactor bij het ontwerpen van circulaire gebouwen is de betrokkenheid van belanghebbenden vanaf het begin. Vroegtijdige co-design processen met eindgebruikers, technici, leveranciers en gemeenschappen, en rekening houden met de behoeften van iedereen is cruciaal in het creëren van een alomvattend ontwerp. Overheidsopdrachtregelgeving kan een sterke rol spelen in het normaliseren van de circulaire praktijken. In termen van kennisverspreiding kunnen afgeronde bouwprojecten en hergebruik van gebouwen en gebieden dienen voor verdere bewustwording en het delen van ervaringen. Daarnaast is het gebruik van datacommunicatie door stadspoorten, inclusief de discussie en open data relaties naar indicatoren, een sterk hulpmiddel voor het betrekken en motiveren van belanghebbenden en inwoners. Een open kennis en vaardigheid bouwend portfolio, bestaande uit een opleidingspakket, indicatoren gegevens en goede voorbeelden, geïntegreerd met toepassingsgidsen voor specifieke instrumenten, zoals Pay-as-You Throw (PAYT) systemen, zou de toepassing van circulaire economieprincipes op lokaal niveau kunnen verbeteren. Dit zou niet effectief worden gerealiseerd als het niet wordt geïntegreerd in een alomvattende routekaart voor het beheer van stedelijke hulpbronnen.

Deze onderwerpen zijn aan de orde gesteld en besproken tussen de partners van het URGE APN project, tijdens de kick-off bijeenkomt in Utrecht op 15 en 16 oktober. Er komt nog veel meer op ons pad om de kansen volledig te benutten en om echt gebruik te maken van deze strategische sector als een factor om te voldoen aan de circulaire doestellingen en doelen op lokaal en EU-niveau. Dus blijf op de hoogte!