9 Eυρωπαϊκές Πόλεις ενεργούν από κοινού για την εξάλειψη του προβλήματος των αστέγων. Ακούγεται πολύ φιλόδοξο; Εννοείται πως είναι!

Οι άστεγοι αυξάνονται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες εκτός από μία: τη Φινλανδία. Η πλέον ακραία μορφή φτώχειας γίνεται όλο και πιο επείγουσα για την αντιμετώπιση της. Οι πόλεις δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα νούμερα που αντιμετωπίζουν, να καθορίσουν το συγκεκριμένο τους πρόβλημα και να βρουν τελικά καινοτόμες λύσεις για να συνεργαστούν. Μια περίοδος κρίσης απαιτεί ριζικές απαντήσεις και αλλαγή νοοτροπίας. Μπορεί η συνεργασία μεταξύ 9 ευρωπαϊκών πόλεων να οδηγήσει στο τέλος μιας εποχής;

"Βλέπω αυτήν την κυρία, ακριβώς έξω από το κέντρο όπου διανέμουν τη μεθαδόνη. Κάθε πρωί στέκεται εκεί. Είναι  ηλικιωμένη και δεν είναι σε καλή φυσική κατάσταση. Περπατάω κάθε μέρα από μπροστά της το τελευταίο χρόνο -έναν ολόκληρο χρόνο, κάθε μέρα. Τώρα χαιρετάμε από μακριά ο ένας τον άλλο. Μου υπενθυμίζει γιατί κάνω αυτό που κάνω» αναφέρει ο Steven καθώς περπατάμε μακριά από το MSOC στη Γάνδη, ένα ιατρικό κέντρο όπου οι άνθρωποι μπορούν να πάρουν μεθαδόνη και υποστήριξη. Ο Steven Vanden Broucke εργάζεται για τη βελγική πόλη της Γάνδης από το 2018 και εργάζεται σε ένα τοπικό σχέδιο δράσης για την εξάλειψη της χρόνιας έλλειψης στέγης. Περίπου στα 200 άτομα φτάνουν καθημερινά στο MSOC τα οποία είναι εξαρτημένα στα ναρκωτικά και πάσχουν συχνά από ψυχικές διαταραχές. Περίπου οι μισοί από αυτούς είναι άστεγοι. «Δεν είναι όλοι τους χωρίς στέγη", λέει ένας από τους ιατρούς του προγράμματος, "αλλά πολλοί ζουν σε ανασφαλή, ακατάλληλα σπίτια ή στη λεγόμενη φιλοξενία του καναπέ.»

Η πόλη της Γάνδης (Βέλγιο) έχει τον απαιτητικό ρόλο ως επικεφαλής για το νέο Δίκτυο Σχεδιασμού Δράσης (ΔΣΔ) ROOF στο πρόγραμμα URBACT. Το ΔΣΔ ROOF επικεντρώνεται στην εξάλειψη του προβλήματος των αστέγων μέσω καινοτόμων λύσεων στέγασης. Το έργο είναι μια σύμπραξη μεταξύ 9 πόλεων: Γάνδη (Πρώτος εταίρος), Μπράγκα (Πορτογαλία), Γλασκώβη (Ηνωμένο Βασίλειο), Γκέτεμποργκ (Σουηδία), Λιέγη (Βέλγιο), Νάπολη (Ιταλία), Τιμισοάρα (Ρουμανία), Θεσσαλονίκη (Ελλάδα), και Τουλούζη (Γαλλία). Οι πόλεις θα συγκρίνουν τις βέλτιστες και τις χειρότερες πρακτικές, θα μάθουν ο ένας από τον άλλον και θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται από κοινού με δύο κύριους στόχους: 1. να συγκεντρώνουν ακριβή στοιχεία για το πρόβλημα των αστέγων στην πόλη τους 2. να κάνουν τη μετάβαση από τη διαχείριση στην πραγματική εξάλειψη του προβλήματος των αστέγων, έχοντας ως μοντέλο καθοδήγησης την πρωτοβουλία «Προτεραιότητα στη Στέγαση» (Housing First) και δίνοντας περισσότερη έμφαση σε προσεγγίσεις που προσανατολίζονται στον οικιστικό τομέα (Housing Led).

Δωμάτιο σε καταφύγιο αστέγων στη Νάπολη (Ιταλία)

Μετράω σημαίνει ξέρω

Η έλλειψη στέγης δεν έχει έναν ενιαίο ορισμό, και αυτή η απουσία ορισμού είναι επίσης μέρος του προβλήματος. Ενώ η κοινή εικόνα ενός αστέγου είναι ένα πρόσωπο που ζει στους δρόμους, πολλοί άστεγοι κοιμούνται σε φίλους ή συγγενείς, στα αυτοκίνητά τους ή κάτω υπό άκρως ακατάλληλες συνθήκες. Οι άστεγοι συχνά δεν θέλουν να γίνονται ορατοί από τους άλλους. Όταν επισκέπτονται ένα από τα ημερήσια καταφύγια για τους άστεγους στη Λιέγη, ο διευθυντής του εν λόγω καταφυγίου εξήγησε: «Οι άνθρωποι που έρχονται στην υπηρεσία μας για να πάρουν ένα γεύμα και ένα κρεβάτι, μπορεί να παραμείνουν ανώνυμοι. Το μόνο που ζητάμε από αυτούς είναι να διατηρήσουν την ίδια ταυτότητα για ολόκληρη το χρόνο.» Η Patricia Vanderbauwhede που εργάζεται για το Τμήμα Στέγασης της Γάνδης την επικεφαλής πόλη του δικτύου ROOF, είναι σίγουρη ότι μια ακριβής συλλογή δεδομένων σχετικά με την εξάλειψη του προβλήματος των αστέγων είναι ένα κρίσιμο βήμα προς την επίλυση του προβλήματος. «Είναι πολύ βολικό για μια πόλη να σκέφτεται ότι οι αριθμοί είναι μικρότεροι από ό, τι είναι πραγματικά. Πρέπει να συνεργαστούμε για να καταστήσουμε αυτό το πρόβλημα ορατό και να αποκαλύψουμε τους πραγματικούς αριθμούς ».

Τέχνη δρόμου στην γειτονιά Sanità στη Νάπολη (Ιταλία)

Παρόλο που οι αριθμοί είναι δύσκολο να συλλεχθούν και να συγκριθούν, μελέτες δείχνουν ότι πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι πλήττονται κάθε χρόνο από την έλλειψη στέγης στην Ευρώπη. «Μόνο η κρίση - πραγματική ή αντιληπτή – φέρνει πραγματική αλλαγή», δήλωσε ο Milton Friedman. Όσον αφορά  το πρόβλημα των αστέγων, το επίπεδο της πολλαπλής κρίσης είναι προφανές: η παγκόσμια οικονομική κρίση έφερε υψηλότερα επίπεδα φτώχειας. Η σημερινή κρίση στέγασης καθιστά την αγορά κατοικίας εξαιρετικά απρόσιτη για τα πιο ευάλωτα άτομα και η ευρωπαϊκή κρίση των μεταναστών δυσχεραίνει τους μετανάστες να βρουν οικονομικά προσιτή στέγαση και να κινδυνεύουν να μείνουν άστεγοι εξαιτίας της περίπλοκης κατάστασής τους (όπως η έλλειψη οικονομικών πόρων, οι γλωσσικοί φραγμοί, πολιτισμικές διαφορές, (ψυχικά) ζητήματα υγείας.

Το σπίτι ως ανθρώπινο δικαίωμα, όχι ως ανταμοιβή.

Το δίκτυο ROOF δεν θα σταματήσει μόνο στην κατανόηση του προβλήματος, αλλά θα διερευνήσει καινοτόμες λύσεις στέγασης και ειδικά στην πρωτοβουλία όπως η «Προτεραιότητα στη Στέγαση» ( Housing First). Οι λόγοι γι 'αυτό προέρχονται από την παρατήρηση της Φινλανδίας, - της μόνης ευρωπαϊκής χώρας- που παρουσιάζει θετικές τάσεις στην έλλειψη στέγης. Είναι η μόνη χώρα με μεγάλη και επιτυχημένη εμπειρία με το "Housing First". Το παραδοσιακό μοντέλο είναι ένα κλιμακωτό πρότυπο, όπου οι άνθρωποι πρέπει να περάσουν από κάποια στάδια πριν μπορέσουν να αποκτήσουν ένα σπίτι, για παράδειγμα θεραπεύοντας πρώτα τον εθισμό τους. Στην πρωτοβουλία «Προτεραιότητα στη Στέγη»(Housing First), το να δοθεί ένα σπίτι είναι ένα πρώτο βήμα. Μόλις κάποιος έχει σπίτι, αντιμετωπίζονται άλλα προβλήματα, με ελευθερία επιλογής και ευελιξία. Αυτό καθιστά το σπίτι ως ανθρώπινο δικαίωμα και όχι ως ανταμοιβή. Οι προσωρινές λύσεις στη στέγαση συχνά αποτυγχάνουν για άτομα με περίπλοκες ανάγκες. Συνάντησα τρεις νέους ενήλικες στην Ενωση Κατοικιών Queens Cross στη Γλασκώβη κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μου στην πόλη. «Επηρεάζομαι πολύ εύκολα», μας είπε ένας από αυτούς, «επιστρέφοντας σε ένα ίδρυμα ή μια προσωρινή λύση στέγασης και ζώντας με άλλους ανθρώπους που έχουν παρόμοια προβλήματα θα σήμαινε επιστροφή στα ναρκωτικά, απώλεια της δουλειάς μου ... Χρειάστηκα το δικό μου χώρο, έπρεπε να βάλω τη ζωή μου σε μία τάξη, μόνος μου ». Οι τρεις νέοι ενήλικες ζουν τώρα σε μικρά και ανεξάρτητα διαμερίσματα, και έχουν υποστήριξη 24 ώρες το 24ωρο από την οικιακή ένωση , αν χρειαστεί.

Το πλαίσιο του προγράμματος URBACT είναι ιδανικό για αυτό το δίκτυο, διευκολύνει την ανταλλαγή και τη μάθηση σε διακρατικό και τοπικό επίπεδο, προσφέρει δυνατότητα δημιουργίας ικανοτήτων, παρέχει οδηγίες στις πόλεις για το σχεδιασμό ενός τοπικού σχεδίου δράσης μαζί με τους ενδιαφερόμενους και εστιάζει στην επικοινωνία και τη διάδοση. Αυτές οι τέσσερις πτυχές αποτελούν μια μεγάλη ευκαιρία για τις πόλεις να δράσουν. «Το URBACT επιτρέπει σε κάθε πόλη να επικεντρώνεται σε ένα επιθυμητό θέμα, να το φέρνει στην πολιτική ατζέντα και στην προσοχή των πολιτών», λέει η Ariana Tabaku, από την ομάδα συντονισμού της πόλης της Γάνδης. "Όλες οι πόλεις πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτήν την ευκαιρία στρατηγικά."

Ομιλία του καθηγητή Eoin O'Sullivan (Trinity College, Δουβλίνο) στην εναρκτήρια συνάντηση (kick-off meeting) του δικτύου ROOF.

Το δίκτυο ROOF είναι αποφασισμένο να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές στρατηγικές για το θέμα. Η Ευρώπη δεν έχει συγκεκριμένη πολιτική για το πρόβλημα των αστέγων. Κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας συνάντησης του Δικτύου στη Νάπολη τον Οκτώβριο, ο καθηγητής Eoin O'Sullivan μίλησε για την ατζέντα 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη με έναν από τους στόχους του να είναι η μείωση του προβλήματος των αστέγων στο λειτουργικό μηδέν (που σημαίνει το να είναι κανείς άστεγος θα είναι σπάνιο,  σύντομο και μη επαναλαμβανόμενο) έως το 2030. Τα σχέδια δράσης 9 πόλεων και λύσεις μικρής κλίμακας τα επόμενα δύο χρόνια μπορεί να αποδειχτούν σωστά για το φιλόδοξο στόχο που αφορά στην εξάλειψη του προβλήματος των αστέγων.