11 niezwykłych miejsc odkrytych dzięki programowi URBACT i sieci Druga Szansa (2nd Chance)

Głównym tematem sieci 2nd Chance było wykorzystanie potencjału związanego z „uzdrowieniem” całych części miast – nadania im nowych funkcji, dzięki którym będzie możliwe odnowienie poszczególnych przestrzeni. W ostatnich latach sieć wpłynęła na rozwój debaty pomiędzy praktykami miejskimi, ekspertami i wybranymi reprezentantami poszczególnych miast w celu wypracowania partycypacyjnych modeli działania na rzecz ponownego wykorzystania nieużytków poprzemysłowych (brownfields). Modele te są kluczowym narzędziem administracji publicznej w miastach europejskich, ponieważ promują rozwój zrównoważony całych osiedli przekształcając puste, niewykorzystane przestrzenie w dostępne zasoby – czyli dobro wspólne.

Historie ukryte za każdym ze śpiących gigantów odkrywają wiele z historii miasta, podczas gdy Zintegrowany Plan Działania tworzy potencjalne trajektorie przyszłego rozwoju dzielnicy, powiązane z tymi niezwykłymi miejscami – punktami startu rewitalizacji miejskiej. Zaczynając od tych przestrzeni badamy potencjał procesu transformacji, który może posłużyć jako modelowy dla innych miast Włoch i Europy.

Słodownia

Stara słodownia i browar w Lublinie są kluczowym elementem miejskich działań rewitalizacyjnych, które uwzględniają zaangażowanie lokalnych mieszkańców we współpodejmowanie decyzji dotyczących przyszłych funkcji całego obszaru. Podczas gdy jedna część obszaru ma pełnić funkcje kulturalne – ma mieścić puby i apartamenty, druga ma być przestrzenią dla laboratoriów i różnych aktywności społecznych w celu zdynamizowania zrównoważonego rozwoju obszaru i przyciągnięcia nowych mieszkańców.

Przędzalnia

W Chemnitz (Niemcy) były budynek przędzalni stał się sercem lokalnej kultury i mieszkalnictwa dla studentów, realizując tym samym nowe funkcje dla szerokiej grupy nowych odbiorców. Aktywność i zaangażowanie mieszkańców w obmyśleniu nowego pomysłu na tę przestrzeń wspierała czasowe wykorzystanie obszaru podczas takich wydarzeń jak festiwale kreatywne (np. takich jak Wolkenkucksheim), otwartych na różne formy sztuki i kultury miejskiej. Współpraca w ramach sieci była okazją do nowego ukształtowania współpracy prywatno-publicznej w zakresie rewitalizacji brownfieldów. URBACT wybrał ten przypadek jako dobrą praktykę, która będzie dzielona w ramach Sieci Transferu ALT/BAU.

Więzienie

W Mariborze (Słowienia) w zaledwie kilometrowej odległości od obszaru centrum zlokalizowane było jedno z najnowocześniejszych więzień ówczesnych Austro-Węgier, które obecnie jest przekształcane w centrum kulturalne. Jest to możliwe dzięki współpracy studentów architektury, lokalnej agencji zajmujących się zachowaniem lokalnego dziedzictwa, stowarzyszeń i społeczeństwa obywatelskiego. W celu zachowania całości obszaru, obszar więzienia musi zostać powiązany z pozostałą częścią miasta, m.in. poprzez otwarcie centralnej drogi wiążącej mieszkaniową część miasta z mariborskim centrum handlowym.

Sala balowa

W Liverpoolu renowacja dziewiętnastowiecznej sali balowej może pozwolić na przeobrażenie obiektu w nowe centrum innowacji i rozwoju społecznego, a jednocześnie dostarczyć okazji do zaangażowanego działania mieszkańców i różnych poziomów administracji lokalnej. Uzyskując wsparcie Rządowej Agencji – Historyczna Anglia – lokalna grupa URBACT stara się przyciągać nowych inwestorów w celu renowacji Wellington Room i zachowania antycznych fresków. Podczas współdecydowania o nowych funkcjach – takich jak przestrzenie kształcenia (uniwersytet, galeria sztuki czy muzeum) lub miejsc rozwoju gospodarczego, Agencja zapewnia najpilniejsze działania renowacyjne.

Dawne koszary

W Genui dawne koszary Gavoglio mogą zmienić się z symbolu opuszczenia w stale zamieszkałą przestrzeń, która stworzy fizyczne i cyfrowe powiązanie między mieszkańcami i administracją lokalną. W tym dużym obiekcie już teraz znajduje się siedziba pilotażowego projektu UNaLab, zwycięzcy w jednym z naborów programu Horyzont2020, którego celem jest zapewnienie wdrożenia rozwiązań opartych o działania zgodne z przyrodą, w celu wzmocnienia potencjału rezyliencji (odporności) miasta. Celem jest uczynienie dawnych koszarów i otaczającego je parku miejscem otwartym dla mieszkańców Genui i turystów, co może zostać osiągnięte poprzez reintegrację tego kluczowego obiektu – elementu historyczno-kulturalnego dziedzictwa miasta.

Letnia rezydencja

W Mokosicy – dzielnicy Dubrownika letnia rezydencja zbudowana w siedemnastym stuleciu stała się centrum miejskim i inkubatorem społecznym. Stało się to mimo pewnych trudności – lokalne prawo uwzględniające konieczność ochrony zabytku uczyniło prace renowacyjne w Villi Gučetić drogimi i skomplikowanymi. Podczas trwania projektu Lokalna Grupa URBACT podjęła serię eksperymentalnych działań w celu ponownego wykorzystania obiektu: organizowała spotkania, wydarzenia, warsztaty i koncerty, które potwierdzają obecnego właściciela rezydencji – obiekt został przekształcony w społeczne centrum kulturalne na pamiątkę naukowca i wynalazcy Ruđera Boškovića.

Obiekt sakralny

Recolhimento do Ferro, dawne schronisko, prowadzone niegdyś przez siostry zakonne w dzielnicy Santa Clara w Porto (PT), będzie udostępniać tymczasowe, tanie zakwaterowanie, a także zapewni strefy co-workingu oraz ogólnodostępne przestrzenie spędzania wolnego czasu. Planowanie partycypacyjne tego bardzo długo niedostępnego obszaru, przyczyni się do spopularyzowania całego kwartału, który był tematem konkursu fotograficznego w marcu 2018 roku. Wznowienie zrównoważonej turystyki w mieście odbywa się również dzięki odzyskiwaniu niezwykłych struktur, silnie związanych z historycznym kontekstem urbanistycznym.

Budynek biurowy

Budynek przy ulicy Arlon 104 - w samym centrum brukselskiej Europejskiej Dzielnicy - był nieużytkowany od 2004 roku, ale dzisiaj zmienia się, by stać się kluczem do ponownego otwarcia strefy, która tak długo była obiektem kontrowersyjnych planów, próbujących połączyć komercyjny i instytucjonalny charakter obszaru z potrzebami starych i nowych mieszkańców dzielnicy. Począwszy od zajęcia parteru, aktywnie zaangażowani architekci, filozofowie oraz inni specjaliści we współpracy z mieszkańcami będą proponować przebudowę typu użytkowania obiektu i przyczynią się do przekształcenia budynku we wspólnotowe centrum wsparcia modułowego rozwoju działalności na Ulicy Arlon 104 oraz w okolicznych strefach Dzielnicy.

Fabryka Tytoniu

W Gijon (Hiszpania) proces transformacji zachodzi w dawnym barokowym klasztorze zbudowanym w XVII wieku, który przed opuszczeniem był jeszcze przez ponad sto lat wykorzystywany jako fabryka tytoniu. Starodawna Tabacalera, zlokalizowana w centrum miasta położonego w regionie Asturii, stanie się magnesem dla młodych talentów: celem jest przekształcenie obiektu w centrum biznesowe, które będzie dostarczać stanowiska robocze, stanowić przestrzeń organizacji różnych wydarzeń oraz udostępniać powierzchnie komercyjne, które ożywią wewnętrzny rozwój dzielnicy.

Szpital Wojskowy

W Neapolu rewitalizacja obszaru Quartieri Spagnoli rozpoczęła się od byłego szpitala wojskowego, otoczonego parkiem i sąsiadującego z Uniwersytetem Suor Orsola Benincasa. Ogromny kompleks charakteryzuje się pięknym widokiem na Neapol oraz zatokę. Takie piękno jest kluczowym elementem projektu rewitalizacji dziedzictwa historyczno-monumentalnego oraz ekologicznej sieci parku. Te imponujące struktury zostaną przywrócone miastu, zapewniając przestrzeń dla inkubatorów przedsiębiorczości w zakresie gospodarki obiegu zamkniętego (circular economy), miejsca tymczasowego zakwaterowania oraz restauracje i puby, które przyciągną mieszkańców i turystów do tego sztandarowego miejsca partycypacyjnej rewitalizacji miasta: ponad 200 lokalnych podmiotów jest zaangażowanych w proces ponownego przeprojektowania tej przestrzeni publicznej. W ramach projektu prowadzona jest również debata na temat obywatelskiego wykorzystania dóbr publicznych, na czym koncentruje się sieć transferu, której liderem jest Neapol.

Magazyn Portowy

W Caen (Francja) rekultywacja półwyspu wraz z wytworzeniem nowych funkcji przydatnych dla zrównoważonego i trwałego rozwoju miasta stanowi główne dziedzictwo projektu URBACT, który interweniuje w strefach, gdzie znajdują się obiekty takie jak sąd, centrum badań i innowacji oraz biblioteka. Dzięki Zintegrowanemu Planowi Działania, partnerzy projektu URBACT chcą na nowo zdefiniować wizerunek obszaru, przywrócić do życia zaniedbane obiekty i zachęcić mieszkańców do życia na półwyspie, a także na nowo odkryć morską tożsamość miasta.

Simone D’Antonio & Grazio Pagliarulo