Συν-σχεδιασμός αποφάσεων: ένα μοντέλο κοινωνικής συμμετοχής σε 10 απλά βήματα!

Αναρωτιόμαστε συχνά από πού να ξεκινήσουμε όταν θέλουμε να εμπλέξουμε τους ανθρώπους στη συν-δημιουργία ή να γνωρίζουμε τη γνώμη τους για το τι κάνει μία πόλη. Η δημιουργία μιας λίστας με τα βήματα η οποία θα μπορούσε να είναι και ένας καθολικός οδηγός για όλες τις πόλεις που θα ήθελαν να αρχίσουν να συνεργάζονται με τους πολίτες τους και να τους δίνουν πραγματικά φωνή είναι, κατά τη γνώμη μας, ένα καλό σημείο εκκίνησης.

Το δίκτυο μεταφοράς καλής πρακτικής του URBACT, URBAN REGENERATION MIX, ένα δίκτυο 7 πόλεων με επικεφαλής την πολωνική πόλη Λοτζ, επικεντρώνεται στην καλή πρακτική ενός συνεργατικού μοντέλου πόλης που αυξάνει τη συμμετοχή των κατοίκων της πόλης, προάγει την ισότιμη συμμετοχή τους και ενισχύει τις σχέσεις μεταξύ των κύριων ενδιαφερομένων μερών στις διαδικασίες αστικής αναγέννησης.  H N. Redlewska, εμπειρογνώμων σε θέματα αστικής αναγέννησης καθώς και οι εταίροι μας από την πορτογαλική πόλη Μπράγκα,  μας δείχνουν πώς κατάφεραν να εμπλέξουν κατοίκους από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες στη δημιουργία της Στρατηγικής για την Πολιτιστική Πολιτική της πόλης για το 2020-30. Μετά από αυτή τη μελέτη περίπτωσης  συνοδεύουμε, βήμα προς βήμα, την τοπική κοινότητα και την πόλη στη συν-δημιουργία που οδήγησε σε μια στρατηγική που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των κατοίκων. Σε αυτό το εγχείρημά μας παραμένουμε επίσης στο θέμα της συμμετοχής των πολιτών και των αρχών της αποτελεσματικής συμμετοχής του κοινού. Με βάση την εμπειρία μας, έχουμε προετοιμάσει και σας παρουσιάζουμε παρακάτω μια σειρά από συμβουλές και βήματα για το πώς μπορούμε να συνεργαζόμαστε αποτελεσματικά με τους πολίτες και να τους εμπλέκουμε στη «δημιουργία» της πόλης τους.

1. Τι σημαίνει συμμετοχή και σε ποιο βαθμό τη θέλουμε;

Δεν πρέπει να θεωρούμε τη συμμετοχή ως δεδομένη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η συμμετοχή μπορεί να μην είναι απαραίτητη ή ακόμη και να αποτελεί πρόβλημα. Σε άλλες περιπτώσεις, θα πρέπει να είναι πολύ ενεργή, μεγάλη και να έχει άμεση δέσμευση εκ μέρους της κοινότητας. Είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε ποιο επίπεδο συμμετοχής είναι κατάλληλο για τη συγκεκριμένη περίπτωση.

2. Γνωριμία με την ιστορία του τόπου

Ίσως θέλουμε να βρούμε αμέσως λύσεις για ένα δεδομένο πρόβλημα, αλλά η ιστορία του τόπου μπορεί να μας δώσει κάποιες ενδείξεις καλών λύσεων που ίσως θέλουμε να αναπαράγουμε ή κακές λύσεις που δεν πρέπει να επαναλάβουμε. Ψάξτε σε αρχεία, πανεπιστήμια και βιβλιοθήκες. Ίσως να το έχουν ήδη κάνει για εσάς!

3. Χρήση καλλιτεχνικών πρακτικών ως τρόπος για να εκφράσουν οι πολίτες τις ανάγκες και τις απόψεις τους

Οι έρευνες και οι συνεντεύξεις θεωρούνται ένας επιστημονικός τρόπος για να μάθουμε τη γνώμη των πολιτών. Αν και φαίνονται αναγκαίες και καθολικές, οι έρευνες κάνουν δύσκολη την συνεκτίμηση του συναισθηματικού επιπέδου ή του είδους της σύνδεσης που δημιουργείται, για παράδειγμα, σε μια απλή συνομιλία πρόσωπο με πρόσωπο. Θα πρέπει να βρούμε λοιπόν εναλλακτικούς τρόπους με τους οποίους οι πολίτες θα μπορούν να εκφράσουν τη γνώμη τους. Η τέχνη είναι μια λύση για αυτό.

4. Γνώση του κοινού που θέλουμε να προσεγγίσουμε σε διαφορετικές στιγμές

To να γνωρίζουμε το κοινό που θέλουμε να προσεγγίσουμε είναι ζωτικής σημασίας. Ορισμένες δραστηριότητες μπορεί να φτάσουν σε επίπεδο γειτονιάς και άλλες σε επίπεδο πόλης.

5. Κατανόηση του τι έχει ήδη γίνει και ανάληψη κινδύνου

Ίσως άλλα άτομα ή ΜΚΟ να έχουν προσπαθήσει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με το οποίο ασχολείστε. Εάν ναι, προσπαθήστε να καταλάβετε βαθιά ποιοι ήταν οι προβληματισμοί τους, τι έκαναν και πώς το έκαναν, τι λειτούργησε καλά και τι δεν λειτούργησε. Αυτό γίνεται για να αποφύγετε να κάνετε τα ίδια λάθη ξανά και να μπορέσετε να προσφέρετε μια νέα προσέγγιση στην κοινότητα. Αυτό δημιουργεί εμπιστοσύνη.

6. Σχεδιασμός ενός εργαλείου για την πρώτη συμμετοχή και δέσμευση των πολιτών

Εάν δεν είστε μέλος της κοινότητας και θέλετε να αλληλοεπιδράσετε με αυτήν, πρέπει να κερδίσετε την εμπιστοσύνη της. Το ότι προσπαθείτε να τους βοηθήσετε μπορεί από μόνο του να μην είναι αρκετό. Προσπαθήστε να σχεδιάσετε ένα εργαλείο με το οποίο οι πολίτες θα δεσμευτούν να συμμετέχουν. Οι τέχνες βοηθούν επίσης εδώ.

7. Προσδιορίστε τον εαυτό σας. Ποιος είστε?

Οι κοινότητες αντιδρούν σε διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη με διαφορετικούς τρόπους. Ο τρόπος λοιπόν με τον οποίο παρουσιάζετε τον εαυτό σας μπορεί να είναι κρίσιμος για να αποκτήσετε την εμπιστοσύνη που χρειάζεστε από την κοινότητα. Είστε εκπρόσωπος του δήμου; Είστε ερευνητής; Ένας κοινωνικός λειτουργός; Ένας καλλιτέχνης? Ένας αρχιτέκτονας? Πώς θα αντιδρούσαν οι άνθρωποι σε αυτούς τους τίτλους; Τι προσδοκίες ή φόβους φέρουν αυτοί οι τίτλοι;

8. Προληπτικός σχεδιασμός

Ο σχεδιασμός καλών ερωτήσεων είναι περισσότερο σημαντικός  από το να ψάχνουμε να βρούμε λύσεις. Οι καλές ερωτήσεις οδηγούν στη συνέχεια σε σπουδαίες απαντήσεις.

9. Το πρόβλημα της σωστής επικοινωνίας

Δεν καταλαβαίνουν όλοι μια εικόνα με τον ίδιο τρόπο. Ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε πιο δημιουργικούς τρόπους επικοινωνίας μιας ιδέας, όπως ο σχεδιασμός σε κλίμακα 1: 1, επιτόπου, στο σημείο που προτείνετε να εφαρμοστεί η ιδέα αυτή.

10. Το να είναι κανείς ευάλωτος και να αποδέχεται ότι φοβάται δεν είναι κακό. Το να μην ξέρει κανείς τι να περιμένει μπορεί να είναι στην πραγματικότητα ένα καλό σημείο εκκίνησης!

Το να μην ξέρει κανείς τι να περιμένει μπορεί να είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης. Η ενασχόληση με άλλους ανθρώπους δεν είναι πάντα εύκολη. Η εργασία σε ένα νέο κοινωνικό πλαίσιο μπορεί να προκαλέσει φόβο. Και αυτό δεν είναι κακό! Δεν υπάρχουν μοναδικές λύσεις. Το να μην γνωρίζει κανείς  αλλά να έχει περιέργεια και διάθεση να μάθει μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να βρει μια εξαιρετική και δημιουργική λύση.