Πώς θα επηρεάσει η COVID-19 τον Αστικό Σχεδιασμό;

Το πώς σχεδιάζουμε τις πόλεις μας ήταν πάντα μια αντανάκλαση των κυρίαρχων πολιτιστικών και τεχνολογικών τάσεων ακόμη και των μεγάλων κρίσεων. Οι επιδημίες της χολέρας  τον 19^Ο αιώνα προκάλεσαν την εισαγωγή σύγχρονων αστικών συστημάτων υγιεινής. Οι κανονισμοί περί στέγασης γύρω από το φως και τον αέρα εισήχθησαν ως μέτρο κατά των αναπνευστικών ασθενειών σε υπερπληθυσμένες φτωχογειτονιές στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της εκβιομηχάνισης. Η εισαγωγή των σιδηροδρόμων είχε τεράστιο αντίκτυπο στα εθνικά αστικά συστήματα και η μαζική παραγωγή του αυτοκινήτου έχει σαν αποτέλεσμα πόλεις που «αιμορραγούν» αδιάκοπα με την επέκτασή τους σε άναρχα δομημένα προάστια, δημιουργώντας τεράστιες αστικές περιοχές. Τα τελευταία χρόνια, η ψηφιοποίηση και τα δεδομένα έχουν αλλάξει τον τρόπο που περιφερόμαστε στις πόλεις καθώς και τον τρόπο με τον οποίο οι κοινότητες κινητοποιούνται και υποστηρίζουν την αλλαγή.

Η πανδημία COVID-19 έχει ήδη αλλάξει σημαντικά την αστική ζωή . Ο αριθμός των ατόμων που μετακινούνται μειώθηκε σε πρωτοφανή χαμηλά επίπεδα . Η δουλειά από το σπίτι είναι η νέα κανονικότητα - για όσους μπορούν να το αντέξουν οικονομικά και για τους οποίους είναι ακόμη εφικτή αυτή η επιλογή . Η τύχη των εκατομμυρίων μικρών επιχειρήσεων και των εργαζομένων που δίνουν ζωή στα αστικά κέντρα παραμένει αβέβαιη.  

Αυτές οι αλλαγές πυροδότησαν μια συζήτηση για το πώς πρέπει να χτιστούν οι πόλεις και, ίσως το πιο σημαντικό, πώς μπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα στις τρέχουσες και μελλοντικές κρίσεις.

Παρακάτω παρατίθενται πέντε βασικοί τρόποι με τους οποίους θα επηρεαστεί ο αστικός σχεδιασμός τα επόμενα χρόνια.

1. Εστίαση στην πρόσβαση βασικών υπηρεσιών

Η εξάπλωση της COVID-19 στα πιο συνδεδεμένα αστικά κέντρα στον κόσμο έχει δημιουργήσει ερωτήματα σχετικά με την υγιή αστική πυκνότητα. Μήπως έχουμε γίνει πολύ αστικοί; Οι περισσότερες πανδημίες είναι εγγενώς « αντι-αστικές », όπως αναφέρει ο Michael Kimmelman των New York Times . Καταρχήν η πυκνότητα των πόλεων είναι αυτό που κάνει τις πόλεις να λειτουργούν, είναι ένα σημαντικό μέρος του γιατί είναι ισχυρά οικονομικές, πολιτιστικές και πολιτικές δυνάμεις.

Στην πραγματικότητα, η πυκνότητα είναι η προϋπόθεση για την αποτελεσματική παροχή αστικών υπηρεσιών, και πάρα πολλοί άνθρωποι στις πόλεις σήμερα στερούνται πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες, όπως έχει διερευνήσει η Έκθεση World Resources, Towards a More Equal City (Οδεύοντας προς μια πιο ισότιμη πόλη). Η έλλειψη πρόσβασης σε βασικές υπηρεσίες όπως το νερό, η στέγαση και η υγειονομική περίθαλψη, έχει επιδεινώσει την πρόκληση της αποτελεσματικής ανταπόκρισης στην COVID-19 σε πολλές πόλεις. Η ανεπαρκής πρόσβαση καθιστά αδύνατη τη συμμόρφωση με τις εντολές του απαγορευτικού ( lockdown) σε ορισμένα μέρη. Το κλείσιμο αυτού του διαχωρισμού αστικών υπηρεσιών πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για τις πόλεις στο μέλλον.

2.Προσιτή στέγαση και δημόσιοι χώροι

Το πώς σχεδιάζουμε τις πόλεις μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το πόσο ανθεκτικές είναι. Η πυκνότητα του πληθυσμού χωρίς επαρκείς δημόσιους χώρους ή κατάλληλη προσιτή στέγαση θα οδηγήσει σε προβλήματα. Αυτός ήταν και ο λόγος όπου πολλοί νόμοι και κανονισμοί περί στέγασης εφαρμόστηκαν στην Ευρώπη στις αρχές του 20 ^ου αιώνα, σταματώντας τη μετάδοση πολλών ασθενειών, για παράδειγμα. Η COVID-19 μπορεί επίσης να προκαλέσει αλλαγές, από τα προσωρινά μέτρα που καθιστούν εφικτό για τους ανθρώπους να ακολουθούν τις οδηγίες τήρησης της κοινωνικής απόστασης έως πιο διαρκείς αλλαγές που θα πρέπει να επικεντρώνονται στη βελτίωση της πρόσβασης σε προσιτή στέγαση και δημόσιους χώρους, όπως η αναβάθμιση περισσότερων ανεπίσημων οικισμών .

Η Αφρική, η Ινδία και η Νοτιοανατολική Ασία αντιμετωπίζουν το τεράστιο έργο της διαμόρφωσης της επόμενης γενιάς πόλεων. Περισσότεροι από 2,5 δισεκατομμύρια κάτοικοι των πόλεων θα προστεθούν στον κόσμο έως το 2050, το 90% από αυτούς στην Αφρική και την Ασία. Εκτιμάται ότι 1,2 δισεκατομμύρια κάτοικοι της πόλης δεν έχουν πρόσβαση σε προσιτές και ασφαλείς κατοικίες σήμερα. Ωστόσο όπως φαίνεται, ένα μεγάλο μερίδιο της μελλοντικής ανάπτυξης θα είναι απρογραμμάτιστο, το οποίο θα μπορούσε να αυξήσει αυτόν τον αριθμό σε 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους έως το 2025. Μία αλλαγή είναι απαραίτητη και ίσως η COVID-19 θα είναι το κάλεσμα αφύπνισης για να μας οδηγήσει εκεί.

3. Ολοκληρωμένοι «πράσινοι» και «μπλε» χώροι

Ένα από τα λίγα μέρη που έχουν σημειώσει αύξηση της κυκλοφορίας κατά τη διάρκεια του απαγορευτικού (lockdown) της COVID-19 (τουλάχιστον για όσο παραμένουν ανοιχτά) είναι τα αστικά πάρκα. Μια νέα προσέγγιση στον πολεοδομικό σχεδιασμό θα πρέπει να δημιουργήσει ανοιχτούς χώρους, λεκάνες απορροής, δάση και πάρκα έχοντας ως επίκεντρο τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και σχεδιάζουμε τις πόλεις μας.

Μια πιο ολιστική προσέγγιση στον προγραμματισμό που συνδυάζει κτιριακές, περιβαλλοντικές και υδάτινες υποδομές υποστηρίζει καλύτερη υγεία, καλύτερη διαχείριση των υδάτων (οι πλημμύρες συμβάλλουν σε πολλές επιδημίες και ασθένειες μετά από φυσικές καταστροφές) και στρατηγικές προσαρμογής και μετριασμού του κλίματος. Επιπλέον, μεγαλύτεροι ανοιχτοί χώροι εντός του αστικού ιστού μπορούν να βοηθήσουν τις πόλεις να εφαρμόσουν υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και πρωτόκολλα εκκένωσης.

4. Αυξημένος σχεδιασμός πόλεων-περιφερειών

Αυτό που συμβαίνει στις πόλεις δεν μένει στις πόλεις. Η κλιμακούμενη οικονομική επίδραση αυτής της κρίσης θα επηρεάσει τις αλυσίδες εφοδιασμού και παραγωγής στις γύρω περιοχές και θα «κυλήσει» και σε παγκόσμια δίκτυα, όπως ήδη βλέπουμε. Πρέπει να μάθουμε από αυτήν την άνευ προηγουμένου αναστάτωση και να προγραμματίσουμε καλύτερα για την επόμενη κρίση. Γνωρίζουμε για παράδειγμα ότι οι πόλεις, που συχνά είναι επιρρεπείς σε πλημμύρες, θα βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των κλιματικών επιπτώσεων. Πώς διασφαλίζουμε ότι τα τοπία της πόλης θα είναι πιο ανθεκτικά την επόμενη φορά;

Χρειαζόμαστε πιο ολοκληρωμένο αστικό-περιφερειακό σχεδιασμό γύρω από τις οικονομίες, την παροχή ενέργειας, τα δίκτυα μεταφορών και την παραγωγή τροφίμων, ώστε αυτά τα δίκτυα να μπορούν να γίνουν πυλώνες ανθεκτικότητας και όχι αδύνατα σημεία. Μια τέτοια προσέγγιση σχεδιασμού θα φέρει στο τραπέζι ένα ευρύτερο και διαφορετικό σύνολο ενδιαφερομένων, δημιουργώντας έναν ισχυρότερο συνασπισμό για αλλαγή.

5. Περισσότερα δεδομένα σε επίπεδο πόλης, αναλυτικά

Τα δεδομένα συγκεντρώνονται κυρίως σε εθνικό επίπεδο, ενώ πολλές αποφάσεις σχετικά με τον περιορισμό επιδημίας ή πανδημίας λαμβάνονται σε τοπικό επίπεδο. Για να βοηθήσουμε τις πόλεις να εκμεταλλευτούν τη δύναμη των μεγάλων δεδομένων - ως απάντηση σε αυτήν την κρίση, αλλά και σε άλλες μακροπρόθεσμες δίκαιες προκλήσεις βιωσιμότητας - πρέπει να ενισχύσουμε τις πόλεις με πιο λεπτομερείς, τακτικά ενημερωμένες ροές δεδομένων που μπορούν να παρέχουν καλύτερα στοιχεία για τη λήψη αποφάσεων.

Η ανθεκτικότητα αφορά την αλληλεξάρτηση. Αυτό σημαίνει ότι εάν διατηρήσουμε τα δεδομένα σε «αποθήκες δεδομένων», δεν μπορούμε να παρακολουθούμε πού βρίσκονται και δεν είμαστε σε θέση να λάβουμε τα σωστά μέτρα. Οι πόλεις πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Νότιας Κορέας όσον αφορά τη μεγάλη αντίδραση της COVID-19 και να απευθυνθούν σε κοινοτικές ομάδες, πανεπιστήμια, τον ιδιωτικό τομέα και τους ενδιαφερόμενους πολίτες για να αρχίσουν να δημιουργούν πιο ολοκληρωμένα σύνολα δεδομένων με βάση την κοινότητα για να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν καλύτερα τις μελλοντικές προκλήσεις .

Καθώς το lockdown συνεχίζεται σε πολλά μέρη ανά τον κόσμο, αρχίζουμε τώρα να καταλαβαίνουμε πώς η COVID-19 θα επηρεάσει τον τρόπο προσέγγισης του αστικού σχεδιασμού. Με σωστό προγραμματισμό, η αστική πυκνότητα είναι καλό για τις πόλεις και θα είναι και πάλι. Ωστόσο, θα κάνουμε περισσότερα για την προστασία των πιο ευάλωτων; Θα κάνουμε τις πόλεις πιο ανθεκτικές σε μελλοντικές κρίσεις; Θα κάνουμε περισσότερες επενδύσεις σε περιβαλλοντικές και υδάτινες υποδομές; Επιπλέον, θα αντιμετωπίσουμε σοβαρά το γεγονός ότι οι πόλεις δεν συνδέονται με τις γύρω περιοχές τους μόνο φυσικά, αλλά και οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά; Θα ξαναχτίσουμε τον κρίσιμο οικονομικό και κοινωνικό μας ιστό. Από εμάς εξαρτάται η απόφασή για μία καλύτερη ανοικοδόμηση των πόλεων.

Ο Rogier van den Berg είναι διευθυντής αστικής ανάπτυξης στο WRI Ross Center for Sustainable Cities.

Μπορείτε να βρείτε την πρωτότυπη μορφή του άρθρου εδώ.