Πόλεις Ισότητας: Μια βόλτα στο πάρκο!

Στο Φεστιβάλ Πόλεων URBACT, στη Λισαβόνα, η νέα πρωτοβουλία του προγράμματος URBACT για την «Ισότητα των Φύλων» επιδίωξε να δώσει ορισμένες απαντήσεις σε αυτή τη σύνθετη ερώτηση. Μέσα από τα διαδραστικά walkshop, που έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια του Φεστιβάλ, οι συμμετέχοντες γνώρισαν την πόλη και έλαβαν απαντήσεις στα ερωτήματα “Πώς και γιατί οι γυναίκες και οι άντρες βιώνουν τους δημόσιους χώρους διαφορετικά; Και το πιο σημαντικό, τι μπορεί να γίνει για να δημιουργηθούν ασφαλείς, χωρίς αποκλεισμούς, ίσες πόλεις; “

Η  πόλη της Λισαβόνας ξεδιπλώνει όλη την πολυπλοκότητα και την διαφορετικότητα των δύο φύλων: οι ηλικιωμένες γυναίκες κουβαλούν βαριά ψώνια σε απότομα λιθόστρωτα δρομάκια, ακουμπώντας τους λευκούς πλυμένους τοίχους και προσπαθώντας να βρουν κάποια σκιά. Οι νεαρές γυναίκες οδηγούν ομάδες  τουριστών μέσα από την χαοτική κυκλοφορία των τραμ, των λεωφορείων και των αυτοκινήτων, τα οποία σχεδόν όλα οδηγούνται από τους άνδρες. Τα πρωινά, οι  άνδρες εργάτες και αστυνομικοί καπνίζουν στο πεζοδρόμιο. Αυτή είναι μια καθημερινή εικόνα της ζωής στην πόλη και μια νέα πρωτοβουλία του URBACT, η οποία έχει στόχο στη διερεύνηση της υπάρχουσας κατάστασης σε σχέση με την ισότητα των φύλων.

Φυλετικές Διαφορές στις Πόλεις

Οι πόλεις είναι το επίπεδο διακυβέρνησης που βρίσκεται πιο κοντά στις καθημερινές ανάγκες των πολιτών. Συχνά αποτελούν τον μεγαλύτερο τοπικό εργοδότη και έχουν τον ουσιαστικό έλεγχο των δημόσιων υπηρεσιών. Όλοι αυτοί οι παράγοντες παρέχουν ευκαιρίες για δράσεις που καταπολεμούν  την ανισότητα των φύλων, αλλά κάνοντας μια βόλτα στην πόλη της Λισαβόνας θα παρατηρήσετε ότι τα εμπόδια παραμένουν.

Από το φτωχό φωτισμό του δρόμου που μπορεί να κάνει τις γυναίκες να αισθάνονται ανασφαλείς στα αρνητικά στερεότυπα που αναπαράγονται από τις σεξιστικές διαφημίσεις, τα δημόσια αγάλματα που προβάλλουν σεξιστικές εικόνες, τους οδηγούς των αυτοκινήτων και των μηχανών που δεν προσέχουν για την ασφάλεια των πεζών, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς ότι οι γυναίκες με αναπηρία, οι γονείς και οι ηλικιωμένοι αγωνίζονται για να μετακινηθούν μέσα στην πόλη της Λισαβόνας. Ωστόσο, ο προσδιορισμός αυτών των προβλημάτων είναι το πρώτο και πιο απαραίτητο βήμα για την επίλυσή τους. Οι 40 Ευρωπαίοι αστικοί επαγγελματίες που συμμετείχαν στο walkshop στην πόλη της Λισαβόνας αντάλλαξαν ιδέες, συνδέοντας συχνά τις παρατηρήσεις τους με εμπειρίες που έχουν από την πόλη τους. Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ, ορισμένες γυναίκες μίλησαν για τις στρατηγικές που έχουν αναπτύξει για να μετακινούνται με ασφάλεια στην πόλη, όπως η αποφυγή επικίνδυνων δρόμων, η επιλογή μακρύτερων διαδρομών και η προσαρμογή της δικής τους συμπεριφοράς, παραδείγματος χάριν αλλάζοντας το ντύσιμο και την εμφάνιση τους για να αποφευχθεί η παρενόχληση ή η βία. ΟΙ συμμετέχοντες περπατώντας στους δρόμους της πόλης, παρατήρησαν ότι οι δημόσιοι χώροι έχουν ονόματα διάσημων ανδρών και οι μόνες γυναίκες που φαίνεται να αξίζουν τα ονόματα των δρόμων είναι οι Άγιες και οι Βασίλισσες. Το walkshop δημιούργησε ερωτήματα, όπως:  “Πώς αντιμετωπίζεται η διαφορετικότητα των φύλων μέσα από την ορατή τουριστική έκρηξη της Λισαβόνας;  Ποιος κατέχει τα περιουσιακά στοιχεία που τώρα αξιοποιούνται μέσω της πλατφόρμας Airbnb; Τι είδους θέσεις εργασίας δημιουργούνται για τις γυναίκες; Πώς αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της έλλειψης κατοικιών που προσφέρεται για οικογένειες στο κέντρο της πόλης;” που αναζητούν απαντήσεις.

Συμμετοχή: Μια θέση σε όλα τα τραπέζια

Το walkshop στους δρόμους της Λισαβόνας κατέδειξε την ανάγκη μιας συμμετοχικής προσέγγισης όσον αφορά την ισότητα των φύλων. Οι ΜΚΟ της Πορτογαλίας που συμμετείχαν, όπως η Πλατφόρμα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στην Πορτογαλία, οι Γυναίκες Χωρίς Σύνορα και ο Σύλλογος Διπλωματούχων Γυναικών της Πορτογαλίας, τόνισαν ότι οι πόλεις πρέπει να προσεγγίζουν συχνότερα τις ΜΚΟ, καθώς διαθέτουν την απαραίτητη εμπειρία και ειδίκευση στα θέματα ισότητας των δύο φύλων  και επομένως μπορούν να συνδράμουν ενεργά σε όλους τους τομείς πολιτικής. Οι ΜΚΟ συνεργάζονται στενά με γυναίκες από όλα τα κοινωνικά στρώματα, τις κοινωνικοοικονομικές ομάδες και τις ηλικίες. Πρωτεύοντας ρόλος των ΜΚΟ είναι να συμβουλεύουν και να καθοδηγούν τις γυναίκες στις καθημερνές ανάγκες τους στην πόλη. Ως εκ τούτου, τίθεται το ζήτημα της εκπροσώπησης: αν οι εμπειρίες και οι φωνές των γυναικών πρέπει να εκπροσωπούνται στην τοπική κυβέρνηση με στόχο να εκπληρώσουν το "δικαίωμά τους στην πόλη". Αυτή η βασική ανάγκη για εκπροσώπηση, διαβούλευση και ανάλυση των δεδομένων ανά φύλο υπογραμμίστηκε από όλους του συμμετέχοντες που έλαβαν μέρος στα walkshops. Πρόκειται για διαδικασίες που η κοινωνία των πολιτών μπορεί να υποστηρίξει.

Το παράδειγμα Καλής Πρακτικής URBACT της πόλης Umea (SE) προωθεί δράσεις για να μπορούν οι γυναίκες να έχουν ίση μεταχείριση στην πόλη τους.  Στην πόλη της Umea,  μέσα από μια ολοκληρωμένη διαβούλευση, αντιλήφθηκαν ότι οι γυναίκες χρειάζονται τους δικούς τους δημόσιους χώρους. Όπως επεσήμανε το Εθνικό Σημείο Επαφής URBACT της  Σουηδίας, απλά πράγματα όπως ο φωτισμός  και τα παγκάκια στους δρόμους, είναι ανέξοδοι και εύκολοι τρόποι που εκδημοκρατίζουν τους δημόσιους χώρους των πόλεων. Οι Γυναίκες από την Πλατφόρμα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στην  Πορτογαλία, ο Σύλλογος Διπλωματούχων Γυναικών της Πορτογαλίας και η ΜΚΟ οι Γυναίκες Χωρίς Σύνορα, τόνισαν επίσης ότι αυτή η σχέση πρέπει να είναι αμοιβαία και όπως υπογράμμισαν “Για να επιτευχθεί η ισότητα των φύλων,  οι ΜΚΟ χρειάζονται τις πόλεις όσο οι πόλεις χρειάζονται τις ΜΚΟ”.

Όπως αναφέρει η κα Αλεξάνδρα Σίλβα  από την ΜΚΟ,  Πλατφόρμα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας στην  Πορτογαλία, “Δεν μπορούμε απλώς να μιλάμε για τις ΜΚΟ που βρίσκονται στις πόλεις. Πρέπει και οι πόλεις να προσεγγίσουν τις ΜΚΟ”.

Θέματα Πολύ-επίπεδης Διακυβέρνησης

Για να βρεθούν λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Λισαβόνα και επικρατούν στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις, η πόλη της Λισαβόνας προχώρησε σε έναν διάλογο σχετικά με το ρόλο των τοπικών, εθνικών και διεθνών πλαισίων. Στον διάλογο παρευρίσκονταν  περιφερειακοί εκπρόσωποι από Ευρωπαϊκά δίκτυα, όπως το URBACT και το Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (CEMR), εκπρόσωποι του πολιτικού χώρου και σωμάτια γυναικών. Η κα Teresa Vicente, υπεύθυνη για τα θέματα Ισότητας των φύλων στην πόλη Cascais της Πορτογαλίας, υπογράφων την Ευρωπαϊκή Χάρτα για την Ισότητα των φύλων του Συμβουλίου CEMR, τόνισε πόσο σημαντικές είναι οι δράσεις που υποστηρίζει το παγκόσμιο κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας και την εκπαίδευση των κοινωνικά ευαίσθητων ομάδων. Από κάθε φορέα το μήνυμα ήταν σαφές: “Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον. Πρέπει να υπάρχει συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη”.  

Προκειμένου η ισότητα των φύλων να  είναι ουσιαστική, να έχει βιωσιμότητα και να περιλαμβάνει πολλαπλούς άξονες διακρίσεων, χρειάζεται να υπάρχει συνεχή επικοινωνία μεταξύ των τοπικών πρωτοβουλιών με τα Ευρωπαϊκά και τα Διεθνή Δίκτυα. Έγγραφα όπως Ευρωπαϊκή Χάρτα για την Ισότητα των φύλων του Συμβουλίου CEMR, μαζί με το SDG 5 SDG 5 για την Ισότητα των Φύλων παρέχουν την πολιτική βούληση που χρειάζεται για να διατηρηθεί η ορμή και να συνεχίσουν οι πόλεις να καλλιεργούν την αρχής της Ισότητας των Φύλων, και την ένταξη της διάστασης του φύλου στο σύνολο των πολιτικών τους. Στο Φεστιβάλ Πόλεων στη Λισαβόνα, έγινε σαφές ότι οι πόλεις έχουν την ευθύνη να μεταφέρουν και να εφαρμόσουν τα μηνύματα που περιέχει η Ευρωπαϊκή Χάρτα για την Ισότητα των Φύλων. Επίσης, τα Εθνικά Δίκτυα μπορούν να μεταφέρουν τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει σχετικά με τις πολιτικές που λειτουργούν και οδηγούν σε πόλεις ισότητας.

Πόλεις Για Όλους

Κάθε πόλη διαθέτει πολλά εργαλεία για την αντιμετώπιση της ανισότητας μεταξύ των φύλων. Τα 30 άρθρα της Ευρωπαϊκής Χάρτας για την Ισότητα των φύλων του Συμβουλίου CEMR, εξηγούν αναλυτικά τις συγκεκριμένες ενέργειες που μπορούν να αναλάβουν οι πόλεις. Οι πόλεις, στον ρόλο του εργοδότη, μπορούν να δώσουν προτεραιότητα στις ίσες αμοιβές, στην ευέλικτη εργασία, στην εξέλιξη της σταδιοδρομίας των γυναικών, στον ρόλο του δημόσιου φορέα παροχής υπηρεσιών, μπορούν να συμβουλεύονται τις γυναίκες για να διασφαλίσουν ότι οι υπηρεσίες σχεδιάζονται με γνώμονα τις ανάγκες όλων των πολιτών, και στον ρόλο του «δασκάλου» οι πόλεις μπορούν να διαδραματίσουν αναπόσπαστο ρόλο στην αποδόμηση των αρνητικών στερεοτύπων μεταξύ των φύλων.

Η Λισαβόνα αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για να καταλάβουν οι πόλεις και οι πολίτες την διαφορετικότητα των φύλων και να βρουν τρόπους έτσι ώστε όλοι οι πολίτες, ανεξαρτήτως φύλου, να επωφελούνται ισότιμα απ’ όλες τις παρεμβάσεις. Η πόλη παρόλο που έχει καθοριστικό ρόλο δεν μπορεί να δρα μόνη της. Αποτελώντας έναν αποτελεσματικό ενδιάμεσο παράγοντα μεταξύ των παγκόσμιων στόχων, της Ευρωπαϊκής ατζέντας, των εθνικών και τοπικών πολιτικών, των αντιπροσώπων του ακτιβισμού και των ίδιων των γυναικών, οι πόλεις μπορούν να σημειώσουν πρόοδο και να δημιουργήσουν «πόλεις χωρίς αποκλεισμούς».