Η Ιστορία Μεταφοράς Καλής Πρακτικής του δικτύου Tropa Verde στο Δήμο Παύλου Μελά

Η επιτακτική ανάγκη

Η αυξανόμενη παραγωγή αποβλήτων σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο και η αδυναμία διάθεσής τους σε χώρους υγειονομικής ταφής λόγω κορεσμού, καθιστά απαραίτητη την ανάπτυξη τρόπων μείωσης, ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Δήμος Παύλου Μελά έχει καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για την επίτευξη εθνικών και ευρωπαϊκών στόχων στον τομέα της ανακύκλωσης. Οι δράσεις που ανέπτυξε ο Δήμος επικεντρώνονται στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα οφέλη της ανακύκλωσης, καθώς υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτίωσης. Αυτό επιτυγχάνεται από τον Δήμο μέσω της εφαρμογής του καινοτόμου δικτύου μεταφοράς Tropa Verde που επιτρέπει στους πολίτες του Δήμου να συνειδητοποιήσουν τα οφέλη της ανακύκλωσης και να υιοθετήσουν μια -φιλική προς το περιβάλλον- συμπεριφορά όσον αφορά τη διαχείριση των αποβλήτων.

Η Αποστολή του Tropa Verde

Τί προσφέρει λοιπόν το δίκτυο Tropa Verde και γιατί πρέπει να το εφαρμόσει ο Δήμος Παύλου Μελά; Το δίκτυο Tropa Verde είναι ένα δίκτυο μεταφοράς καλής πρακτικής του προγράμματος URBACT που πραγματοποιείται σε συνεργασία με άλλες 6 ευρωπαϊκές πόλεις. Ο σκοπός του δικτύου είναι να κινητοποιήσει και να ευαισθητοποιήσει το κοινό μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας, στην οποία είναι οι κύριοι πρωταγωνιστές.

Με αυτόν τον τρόπο, η προσπάθεια είναι να δημιουργηθεί ένα ευχάριστο περιβάλλον για τους χρήστες στο οποίο μαθαίνουν για την ανακύκλωση, να αποκτήσουν αίσθημα ατομικής ευθύνης και να ανταμείβονται για τη συμβολή τους μέσω διαφόρων δώρων. Είναι επίσης δυνατό για τις 6 πόλεις να ανταλλάξουν ιδέες, να μοιραστούν ανησυχίες και λύσεις και να συγκρίνουν τα αποτελέσματα.

Η ανακύκλωση είναι ένα παιχνίδι στο οποίο όλοι κερδίζουμε!

Η ηλεκτρονική πλατφόρμα του Tropa Verde έχει τη μορφή ενός παιχνιδιού όπου ο πολίτης εξαργυρώνει τους πόντους-αστέρια, που κερδίζουν από τη διάθεση ανακυκλώσιμων υλικών σε καθορισμένα πράσινα σημεία. Τα πράσινα σημεία είναι συγκεκριμένες τοποθεσίες, που βρίσκονται σε 5 γειτονιές του Δήμου, όπου οι πολίτες φέρνουν τα ανακυκλώσιμα υλικά τους και λαμβάνουν ένα κουπόνι που δείχνει τους βαθμούς, που έχουν κερδίσει ανάλογα με τον τύπο του υλικού που διατίθεται για ανακύκλωση. Ο πολίτης στη συνέχεια ανεβάζει τον κωδικό του κουπονιού στη διαδικτυακή πλατφόρμα Tropa Verde και μπορεί να εξαργυρώσει τους συσσωρευμένους πόντους με ένα από τα δώρα που προσφέρουν οι χορηγοί του προγράμματος επιβράβευσης του δικτύου. Χορηγοί του προγράμματος είναι επιχειρηματίες, καταστήματα και οργανισμοί εντός και εκτός του Δήμου που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτήν τη δράση.

Εικόνα 1:Βήματα επιβράβευσης της προόδου της ανακύκλωσης

Τι κερδίζουμε μέσω του Tropa Verde;

Τα κύρια πλεονεκτήματα του προγράμματος είναι ότι για πρώτη φορά οι πόλεις και οι δημοτικοί υπάλληλοι αλληλοσυνδέονται κατά κάποιον τρόπο, αναπτύσσοντας καλύτερες σχέσεις, δίνοντας ταυτόχρονα την ευκαιρία στους υπαλλήλους να ενημερώνουν τους πολίτες για τη σωστή διαδικασία ανακύκλωσης. Εκτός αυτού, εξελίχθηκε μια στενή σχέση μεταξύ του δήμου και των τοπικών επιχειρηματιών, ενώ υπάρχει χώρος για ανταλλαγή ιδεών και διαμόρφωση μιας προσέγγισης από τη βάση προς τα πάνω για την ανάπτυξη στρατηγικών για τη σωστή διαχείριση των αποβλήτων. Επιπλέον, τα δώρα που προσφέρουν οι χορηγοί σε συνδυασμό με τη διαδικτυακή πλατφόρμα είναι ένα μέσο προσέλκυσης των νέων και μεσήλικων ατόμων που εξοικειώνονται με την ανακύκλωση. Συνολικά, το πρόγραμμα κάνει τους δήμους να είναι πιο εξωστρεφείς και να προχωρήσουν με τα έργα τους  μετά από μια σοβαρή αλληλεπίδραση με τους τοπικούς ενδιαφερόμενους και τους πολίτες.

Υλοποίηση στις γειτονιές του Δήμου Παύλου Μελά

Κατά το πρώτο στάδιο υλοποίησης του προγράμματος στο Δήμο, η συμμετοχή των σχολικών μονάδων στη διάδοση και εφαρμογή της ιδέας του δικτύου Tropa Verde ήταν καθοριστική. Η εκμάθηση της διαδικασίας ανακύκλωσης μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων και παιχνιδιών από παιδιά είναι μια από τις πιο πολύτιμες στιγμές αυτού του ταξιδιού και απέδειξε ότι η ανακύκλωση μπορεί να γίνει μια διασκεδαστική διαδικασία και τρόπος ζωής για όλους μας. Η διάδοση των αρχών της ανακύκλωσης από παιδιά σε γονείς, από δασκάλους σε συναδέλφους και φίλους έκανε τη δράση μας γνωστή σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Έχουν επίσης υιοθετηθεί περιβαλλοντικά προγράμματα από εκπαιδευτικούς στον τομέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που ενθαρρύνουν τους νέους να συμμετάσχουν σε ομάδες όπως αυτές του δικτύου Tropa Verde. Η δράση των υπαλλήλων του Δήμου και της ομάδας του έργου ήταν επίσης σημαντική, με τις διαδοχικές συναντήσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς να εμπιστεύονται τη δράση και το όραμα του προγράμματος του δικτύου  και να συμβάλουν στην εφαρμογή του.

Εικόνα 2,3 : Εκμάθηση ανακύκλωσης στα σχολεία

Η εφαρμογή του προγράμματος του δικτύου Tropa Verde στο δήμο Παύλου Μελά ξεκίνησε πριν από 6 μήνες και υπάρχουν ήδη πολλά ενθαρρυντικά σημάδια για την καλή λειτουργία και την προσφορά του. Μερικά από τα αποτελέσματα είναι:

● 408 εγγεγραμμένοι χρήστες

● 30 χορηγοί του προγράμματος με 28 διαφορετικούς τύπους δώρων

● Περισσότερα από 2.000 εξαργυρωμένα κουπόνια. Κατά τους τρεις πρώτους μήνες της εφαρμογής του προγράμματος και μετά από ορισμένες προσαρμογές σε ετήσια βάση, τα ποσοστά συμμετοχής σε σχέση με τον εθνικό στόχο είναι: Αλουμίνιο 2,28%, Χαρτί 0,42%, Πλαστικό 2,7% Λάδι τηγανίσματος 16,2%.

Επίσης, είναι σημαντικό για τους ανθρώπους να γνωρίζουν τα περιβαλλοντικά οφέλη του προγράμματος:

● Καλλιέργεια περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης στους μαθητές

● Πρόληψη της διάθεσης αποβλήτων στο περιβάλλον

● Εξοικονόμηση αποβλήτων φυσικών πόρων

● Αντιμετώπιση του προβλήματος κορεσμού στους χώρους υγειονομικής ταφής

● Απόκτηση τεχνογνωσίας από τα στελέχη του δήμου

● Καθορισμός των θεμελίων για την επέκταση του συστήματος σε ολόκληρο τον Δήμο.

Επιπλοκές, προκλήσεις και μελλοντικά σχέδια

Κατά τη φάση υλοποίησης, υπήρξαν πολλά εμπόδια και δυσκολίες που έπρεπε να ξεπεράσουμε. Αρχικά, ήταν ο φόβος και ο δισταγμός των πολιτών και των επιχειρηματιών για κάτι νέο και σημαντικές διαφορές που προέκυψαν ως προς το πώς το πρόγραμμα θα αποφέρει οφέλη. Ακόμη και η αρχική εξοικείωση των πολιτών, ιδίως των ηλικιωμένων, με τη χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Το μεγαλύτερο εμπόδιο που συνεχίζει μέχρι σήμερα να περιπλέκει το έργο του δικτύου είναι η πανδημία Covid-19 και οι συνέπειές της στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.

Οι κύριες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Δήμος λόγω του Covid-19 είναι:

 ● Αδυναμία εφαρμογής προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του κοινού

● Μειωμένη λειτουργικότητα των πράσινων σημείων

● Μειωμένη ανταπόκριση των χορηγών λόγω της αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας

● Ο φόβος των πολιτών να βγουν από τα σπίτια τους

Πολλά από τα παραπάνω εμπόδια έχουν ξεπεραστεί, αλλά ορισμένα εξακολουθούν να υπάρχουν και αποτελούν την κύρια προτεραιότητα του Δήμου.

Αυτά είναι:

● Δημιουργία διαδικτυακών πληροφοριών και διαφημιστικών ενεργειών

● Εκμετάλλευση μέσων κοινωνικής δικτύωσης

● Υλοποίηση εκδηλώσεων με την παρουσία χορηγών του προγράμματος

● Προσέλκυση περισσότερων χορηγών με νέους τύπους δώρων και επίτευξη του στόχου των 100 χορηγών

● Αύξηση του αριθμού των εγγεγραμμένων χρήστες σε 3.000

● Αύξηση των ποσοτήτων που έχουν διατεθεί από τους εγγεγραμμένους χρήστες

● Δημιουργία κεντρικού πράσινου σημείου

Υποστήριξη URBACT

Το μεγάλο τους μειονέκτημα ως Δήμος Παύλου Μελά ήταν η έλλειψη εμπειρίας σε καινοτόμα προγράμματα διαχείρισης αποβλήτων. Υπήρξε η καθοριστική και πολύτιμη καθοδήγηση από τον επικεφαλής εμπειρογνώμονα του URBACT, η συνεχής επικοινωνία και υποστήριξη από τη γραμματεία URBACT, η συνεργαζόμενη εταιρεία TEIMAS με τον επικεφαλής συνεργάτη την ισπανική πόλη Santiago de Compostela σε θέματα τεχνικής υποστήριξης σχετικά με τη λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Ακόμη και η διαδικτυακή πλατφόρμα Basecamp του URBACT όπου όλες οι πόλεις δημοσιεύουν το υλικό τους και επιτρέπουν την ανταλλαγή απόψεων ήταν πολύ χρήσιμη για την ανάπτυξη και την αντιμετώπιση των δυσκολιών. Η πίστη του επικεφαλής εμπειρογνώμονα Yvan Corbat στη δυναμική του προγράμματος και η αισιοδοξία για την επιτυχή λειτουργία του, μας έκανε να πιστέψουμε στις δυνατότητές μας ως δήμος και να εργαστούμε ακόμη πιο σκληρά για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος του δικτύου Tropa Verde. Η εφαρμογή των ίδιων δράσεων σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις και η δυνατότητα επεξεργασίας των αποτελεσμάτων τους και η συζήτηση με τους συνεργάτες μας, μας έδωσε την ευκαιρία να αναλύσουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία μας ως Δήμος.

Τι μάθαμε μέσω του δικτύου Tropa Verde

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την εφαρμογή του προγράμματος του δικτύου λειτούργησαν ως παράγοντας που συνέβαλε στην ενθάρρυνση της δημοτικής ομάδας που έχει οριστεί για την υιοθέτηση της καλής πρακτικής. Η πλειονότητα των πολιτών έδειξε ότι είναι πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε περιβαλλοντικές δράσεις και να αναλάβουν το μερίδιό τους στην ατομική ευθύνη, καθώς και οι επιχειρηματίες φαινόταν έτοιμοι να αγκαλιάσουν και να επενδύσουν σε ένα καινοτόμο νέο πρόγραμμα για το κοινωνικό καλό. Οι πολίτες είναι έτοιμοι να αναλάβουν τις ατομικές τους ευθύνες μόνο όταν οι τοπικές αρχές τους δείξουν πώς πρέπει να ενεργούν και δίνοντάς τους κίνητρα να το πράξουν. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα καλύτερα απόβλητα είναι αυτά που δεν παρήχθησαν ποτέ, ο δήμος θα συνεχίσει να επενδύει στη συνέχιση του προγράμματος και στην περαιτέρω διάδοση των αρχών του.