Έξι προτεινόμενες λύσεις για να μας βοηθήσουν οι δημοτικές αρχές να μειωθεί η σπατάλη τροφίμων

Περίπου το 20% του συνόλου των τροφίμων που παράγονται στην ΕΕ σπαταλιέται, οδηγώντας σε ετήσιες εκπομπές 186 εκατομμυρίων CO², γράφει ο Antonio Zafra, επικεφαλής εμπειρογνώμονας του δικτύου URBACT FOOD CORRIDORS, σε πρόσφατο άρθρο του, βασιζόμενος σε στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Έτσι, με περισσότερο από το 50% αυτών των απορριμμάτων τροφίμων να προέρχεται από τα νοικοκυριά- κατά μέσο όρο 47 εκατομμύρια τόνους ετησίως - ποιες δράσεις μπορούν να αναλάβουν οι τοπικές αρχές για να μας βοηθήσουν να περιορίσουμε και να αποτρέψουμε αυτή τη σπατάλη; Και πώς τις υποστηρίζει το URBACT; Η εμπειρογνώμονας του προγράμματος URBACT Marcelline Bonneau διερευνά τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα...

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) εκτιμά ότι το ένα τρίτο του συνόλου των τροφίμων που παράγονται κάθε χρόνο για ανθρώπινη κατανάλωση χάνεται ή σπαταλιέται. Αυτό αντιστοιχεί σε 1,3 δισεκατομμύρια τόνους τροφίμων που σπαταλούνται κάθε χρόνο στον κόσμο, συνολικής αξίας 750 δισεκατομμυρίων δολαρίων – ποσό που ισοδυναμεί με το ΑΕΠ της Ελβετίας. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό αντιστοιχεί σε 89 εκατομμύρια τόνους τροφίμων ετησίως, που αντιστοιχούν σε περίπου 179 κιλά ανά κάτοικο ετησίως (σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού).

Αυτά μπορούν επίσης να εξηγηθούν ως εξής:

• Εξαρτόμαστε από τα συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης:

         Διαθέσιμες πληροφορίες (π.χ. ημερομηνίες λήξης, προσφορές...),

Διατροφική κουλτούρα (π.χ. παροχή μεγάλων ποσοτήτων φαγητού στους επισκέπτες, κατανόηση     της ασφάλειας των τροφίμων και της αισθητικής, "φθηνό" φαγητό...),

                 Διαθέσιμα προϊόντα (π.χ. τύποι προϊόντων, συσκευασία...),

• Καθημερινές συνήθειες:

Προσωπικό νόημα (π.χ. μαγειρικές παραδόσεις, να μην τρώμε το ίδιο φαγητό δύο φορές),

Γνώσεις και ικανότητες (π.χ. ικανότητα μαγειρέματος, αυτοσχεδιασμός, γνώση του περιεχομένου του ψυγείου και των ντουλαπιών, πρόβλεψη...),

                 Συσκευές (π.χ. για αποθήκευση, μετατροπή...),

• Προσωπικές επιρροές:

                 Ικανότητες (π.χ. επαγγελματικό πλαίσιο, συχνότητα αγορών...),

                 Εμπειρίες ζωής (π.χ. διαθέσιμος χρόνος, οικογένεια, κούραση...),

                 Αξίες (π.χ. απόλαυση του φαγητού έξω, αίσθημα ενοχής...).

Έξι συμβουλές για τις πόλεις που καταπολεμούν την σπατάλη τροφίμων

Σε αυτό το πλαίσιο, ορισμένες πόλεις URBACT προσπάθησαν να υλοποιήσουν μια σειρά δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών για να υποστηρίξουν τα νοικοκυριά στη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων. Με βάση την εμπειρία τους, παραθέτουμε έξι λύσεις που θα εμπνεύσουν κάθε πόλη να κάνει το ίδιο:

1. Γνωρίστε τα δεδομένα για την σπατάλη τροφίμων

Πρώτα απ' όλα, είναι ζωτικής σημασίας η μέτρηση της σπατάλης τροφίμων στα νοικοκυριά, προκειμένου να σχεδιαστούν κατάλληλες δράσεις και εργαλεία (βλ. λύση 2). Παρόλο που μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να σχεδιαστούν κατάλληλες μεθοδολογίες για να διασφαλιστεί η τακτική παρακολούθηση της σπατάλης τροφίμων από τα νοικοκυριά, η συλλογή συγκρίσιμων δεδομένων κ.λπ.,  ορισμένες πόλεις του URBACT κατάφεραν να αναπτύξουν χρήσιμα πλαίσια. Το Μπρίστολ, εταίρος του Ηνωμένου Βασιλείου στο δίκτυο URBACT Sustainable Food in Urban Communities, ανέπτυξε το 2016 μια προσέγγιση που βασίζεται στις αρχές της ιεράρχησης των αποβλήτων τροφίμων, η οποία υποστηρίζεται από τη στρατηγική του Δημοτικού Συμβουλίου του Μπρίστολ "Προς ένα Μπρίστολ με μηδενικά απόβλητα", και οδηγεί σε μετρήσιμες επιτυχίες τη μείωση της σπατάλης τροφίμων.

Η Γάνδη (BE) διεξήγαγε επίσης μια μελέτη συγκριτικής αξιολόγησης των αποβλήτων τροφίμων για την παρακολούθηση των στόχων και όλων των αποβλήτων που εκτρέπονται μέσω του προγράμματος Foodsavers Ghent, καθώς και για τον υπολογισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που αποφεύχθηκαν. Ως μέλος του Συμφώνου Αστικής Πολιτικής Τροφίμων του Μιλάνου (MUFPP), η Γάνδη επιδιώκει επίσης να ενσωματώσει το πλαίσιο παρακολούθησης του MUFPP στη στρατηγική αξιολόγησής της, προκειμένου να εξασφαλίσει μεγαλύτερη ακρίβεια στη μέτρηση των επιπτώσεων των πολιτικών της για τα τρόφιμα. Μια άλλη Βελγική πόλη, η Μπριζ, μέλος του Eurocities, χρησιμοποίησε επίσης μια έρευνα αυτο-δήλωσης για τους πολίτες για να μετρήσει τον αντίκτυπο των συνταγών και των συμβουλών που μοιράζεται η πόλη για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων σε επίπεδο νοικοκυριού. Επίσης ακόμη επίκαιρη οκτώ χρόνια μετά την έναρξή της σε εθνικό επίπεδο, μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη διεξήχθη στη Γαλλία από την ADEME (Γαλλική Υπηρεσία Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Ενέργειας) για να μετρήσουν τα νοικοκυριά τα δικά τους απόβλητα τροφίμων.

2. Σχεδιασμός ενός ευνοϊκού πλαισίου πολιτικής για τα τρόφιμα

Όπως είδαμε παραπάνω και στο άρθρο του Antonio Zafra, επικεφαλής εμπειρογνώμονα του δικτύου URBACT FOOD CORRIDORS, τα απόβλητα τροφίμων καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Για να εξασφαλιστεί η ολιστική αντιμετώπισή τους, ορισμένες πόλεις έχουν σχεδιάσει ειδικές πολιτικές, όχι μόνο για τη βιώσιμη τροφή, αλλά και, πιο συγκεκριμένα, για τα απόβλητα τροφίμων. Αυτή είναι η περίπτωση του Μιλάνου (IT), που έχει χαρακτηριστεί ως καλή πρακτική του URBACT για την πολιτική τροφίμων, είναι συντονιστής του συμφώνου πολιτικής τροφίμων της πόλης του Μιλάνου και επικεφαλής εταίρος του δικτύου URBACT NextAgri. Πράγματι, ως μέρος του πλαισίου Rethinking Milan's approach to food waste, ο κύριος στόχος είναι να επιτευχθεί μείωση των αποβλήτων τροφίμων κατά 50% έως το 2030. Έχουν προσδιοριστεί πέντε κύριοι τομείς εστίασης:

• Ενημέρωση και εκπαίδευση των πολιτών και των τοπικών φορέων σχετικά με τη μείωση των απωλειών και των αποβλήτων τροφίμων,
• Ανάκτηση και αναδιανομή των αποβλήτων τροφίμων,
• Δημιουργία τοπικών συμπράξεων, όπως μεταξύ φιλανθρωπικών τραπεζών τροφίμων, σούπερ μάρκετ και δημοτικών οργανισμών,
• Βελτίωση και μείωση της συσκευασίας των τροφίμων,
• Προσπάθεια για μια κυκλική οικονομία στη διαχείριση του συστήματος τροφίμων.

Σχετικές δράσεις και αρχικές μετρήσεις έχουν ήδη πραγματοποιηθεί από την πόλη του Μιλάνου. Για παράδειγμα, μια εκστρατεία που ενθαρρύνει το διαχωρισμό των οργανικών από τα μη οργανικά απόβλητα, σε τρία χρόνια πέτυχε επίσης διαχωρισμό στην πηγή σε ποσοστό 56%, από 36% το 2012.Είναι ένα πρώτο βήμα για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ποσότητα των τροφίμων που σπαταλούνται στα νοικοκυριά.

3. Ευαισθητοποίηση και παροχή συγκεκριμένων συμβουλών

Προτού οι πολίτες αρχίσουν να μειώνουν τα απορρίμματα τροφίμων, είναι ανάγκη να θεωρήσουν σημαντικό το συγκεκριμένο ζήτημα. Ως εκ τούτου, περιοχές όπως η Βαλλονία (BE) με το "Moins de déchets" και χώρες όπως η Γαλλία με το "Ça suffit le gâchis", η Γερμανία με το "Too good for the bin" και το Ηνωμένο Βασίλειο με το "Love Food, Hate Waste" έχουν αναπτύξει ειδικές ενημερωτικές εκστρατείες που παρουσιάζουν τα βασικά ζητήματα που διακυβεύονται. Το πιο σημαντικό είναι ότι μοιράζονται επίσης συγκεκριμένες συμβουλές για την καθημερινή ζωή, και δραστηριότητες.

Ειδικότερα, από το 2007, ο στόχος της εκστρατείας "Love Food, Hate Waste" στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία υλοποιείται από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση WRAP, είναι να προσεγγίσει τους καταναλωτές και να συνεργαστεί εκτενώς με εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων και των σούπερ μάρκετ. Πραγματοποιούν εκστρατείες με αφίσες, ανακοινώσεις σε ραδιόφωνο και εφημερίδες, καθώς και διαφημίσεις σε λεωφορεία, χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εργαστήρια μαγειρικής και εκδηλώσεις σε όλο το Λονδίνο. Ο ιστότοπος "Love Food, Hate Waste" παρέχει επίσης συμβουλές και εργαλεία για τη σωστή αποθήκευση τροφίμων, ιδέες με συνταγές από τρόφιμα που περισσεύουν, την κατανόηση των ημερομηνιών λήξης και τη μέτρηση των ποσοτήτων των αποβλήτων τροφίμων, καθώς και για την προώθηση των πλεονεκτημάτων της οικιακής κομποστοποίησης.

Επίσης, μια "Εφαρμογή εξοικονόμησης χρημάτων" περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα σχεδιασμού μερίδων και γευμάτων μαζί με πολλές συνταγές και επιτρέπει στους πελάτες να παρακολουθούν τόσο τα είδη που έχουν ήδη αγοράσει, αλλά και αυτά που σκοπεύουν να αγοράσουν. Χάρη στην καμπάνια τα αποφεύξιμα απόβλητα τροφίμων μειώθηκαν κατά περίπου 14%, ενώ ορισμένα νοικοκυριά που επικεντρώθηκαν ενεργά στην πρόληψη της σπατάλης τροφίμων μείωσαν τα αποφεύξιμα απόβλητα τροφίμων κατά 43%. Είναι σημαντικό ότι οι πόροι από αυτές τις εκστρατείες είναι σχεδιασμένοι για μονόδρομη επικοινωνία και απαιτούν τον ελάχιστο χρόνο για εφαρμογή τους από το προσωπικό.

4. Πρόκληση για τους πολίτες

Οι πόλεις θα πρέπει να παρέχουν ειδικά εργαλεία για την υποστήριξη των νοικοκυριών στον καθημερινό αγώνα κατά της σπατάλης τροφίμων, καθώς και υποστήριξη ενδιάμεσων οργανισμών, όπως ΜΚΟ ή σχολεία. Για παράδειγμα, στην κομητεία Alameda της Καλιφόρνια, η δημόσια υπηρεσία "Stop Waste" σχεδίασε σήμανση, συμπεριλαμβανομένου του σήματος για το ψυγείο "Eat This First", ώστε να ενθαρρύνει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να ορίσουν ένα σημείο στο ψυγείο τους οπου τα τρόφιμα που τοποθετούν εκεί θα πρέπει να καταναλωθούν σύντομα.

Η άμεση εμπλοκή των νοικοκυριών σε δραστηριότητες ήταν το κλειδί για να διασφαλιστεί ότι θα ενδυναμωθούν στο να μειώσουν τα δικά τους απόβλητα τροφίμων. Στο πλαίσιο της "Στρατηγικής της για καλό φαγητό", η οποία είναι άμεσο αποτέλεσμα του δικτύου URBACT Sustainable Food in Urban Communities , η Περιφέρεια Πρωτεύουσα των Βρυξελλών ηγήθηκε του δικτύου και υποστήριξε το σχεδιασμό των "FoodWasteWatchers ". Πρόκειται για ένα ατομικό και στοχευμένο πρόγραμμα για τα νοικοκυριά, ώστε να εντοπίσουν τι, πόσο και γιατί σπαταλούν, καθώς και να σχεδιάσουν τη δική τους στρατηγική για τη μείωση των απορριμμάτων.

Επίσης, το 2019, η πόλη του Όσλο (Νορβηγία) διοργάνωσε ένα πρόγραμμα πρόκλησης και κατάρτισης για να βοηθήσει τις οικογένειες να μειώσουν κατά το μισό τα απορρίμματα τροφίμων. Κατά τη διάρκεια αυτού του προγράμματος διάρκειας τεσσάρων εβδομάδων, 30 οικογένειες ζύγισαν τα απορρίμματα τροφίμων τους, συμμετέχοντας σε ένα σύντομο εργαστήριο, με εργαλεία (π.χ. ημερολόγιο κουζίνας και σήμανση) και πληροφορίες για το πώς να μειώσουν τα απορρίμματα τροφίμων τους. Η "νικήτρια" οικογένεια μείωσε τα απορρίμματα τροφίμων της κατά 95%!

5. Εκπαίδευση των πολιτών για να γίνουν αναμεταδότες

Ποιος είναι σε καλύτερη θέση να μιλήσει με τους πολίτες και τα νοικοκυριά από τους ίδιους τους πολίτες; Μετά την επιτυχία της εμπειρίας της σε θέματα κηπουρικής και κομποστοποίησης, η Περιφέρεια Πρωτεύουσα των Βρυξελλών υποστήριξε την κατάρτιση και τη δημιουργία ενός δικτύου "Fridge Masters": κατά τη διάρκεια εννέα ενοτήτων, οι πολίτες αντάλλαξαν εμπειρίες και εκπαιδεύτηκαν σε σχέση με διάφορες συμβουλές και κόλπα για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων, από τη βελτίωση της οργάνωσης, των συνηθειών μαγειρέματος και των μεθόδων συντήρησης τροφίμων έως τις αγορές σε διαφορετικούς τύπους καταστημάτων. Εκπαιδεύτηκαν επίσης στο συντονισμό εκδηλώσεων για το ευρύ κοινό - πράγμα που έκαναν με επιτυχία μέσα από μία σειρά εργαλείων που σχεδίασαν οι ίδιοι. Αυτά περιλάμβαναν προκλήσεις και αλληλεπίδραση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γευσιγνωσίες στον ιστότοπο και εικόνες που αναπαριστούσαν "εικονικά ψυγεία".

6. Υποστήριξη της αλληλεγγύης

Τέλος, η καταπολέμηση της σπατάλης τροφίμων με το να μοιραζόμαστε αυτά που διαφορετικά θα πετιόντουσαν, μπορεί να αποτελέσει έναν τρόπο σύνδεσης με άλλους ανθρώπους, δημιουργώντας νέες σχέσεις και ευκαιρίες, καθώς και παρέχοντας τρόφιμα σε όσους έχουν ανάγκη. Τα ψυγεία αλληλεγγύης είναι μια εφαρμογή μιας τέτοιας ιδέας.

Ένα παράδειγμα είναι το "Ντουλάπι Διανομής Τροφίμων" στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Εσθονίας, το Ταρτού. Ένα προσωρινό "ντουλάπι διανομής τροφίμων" εγκαταστάθηκε στην εκδήλωση " Car Freedom Avenue ", ως ένας τρόπος ευαισθητοποίησης, διάθεσης τροφίμων σε ανθρώπους που τα χρειάζονται και αναδιανομής όσων τροφίμων θα είχαν πάει χαμένα. Πρόκειται για μια δράση μικρής κλίμακας με την υποστήριξη του δικτύου πόλεων μηδενικού άνθρακα του URBACT. Τα ράφια και το ψυγείο έδωσαν τη δυνατότητα στους υπεύθυνους τροφοδοσίας της εκδήλωσης και των γειτονικών καφετεριών να μοιράζονται τα υπολείμματα φαγητού τους. Η δράση αυτή αποτελεί πλέον μέρος του προβληματισμού της δημοτικής κυβέρνησης του Ταρτού σε συνεργασία με την κοινότητα διαμοιρασμού τροφίμων για τη μείωση των απορριμμάτων τροφίμων στην πόλη και τις τοπικές επιχειρήσεις τροφίμων.

Τι θα κάνει η πόλη σας στη συνέχεια για να μειώσει τα απορρίμματα τροφίμων;

Αυτό το άρθρο παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα πλαισίων, μέσων και δραστηριοτήτων που χρησιμοποιούνται από τις πόλεις για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων στα νοικοκυριά. Αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος της εξίσωσης. Η σπατάλη τροφίμων πρέπει να αντιμετωπιστεί σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού.

Επισκεφθείτε τη σελίδα μας Food Knowledge Hub για περισσότερες πληροφορίες, καθώς και για πρόσβαση στη Διακήρυξη για τους πόρους Τροφίμων της Γλασκώβης.

Τέλος, προσέξτε τις επερχόμενες δραστηριότητες πέντε τρεχόντων έργων του Horizon 2020, τα οποία θα δοκιμάσουν περαιτέρω δράσεις:

• Food Trails: https://foodtrails.milanurbanfoodpolicypact.org/
• FOODSHIFT2030: https://foodshift2030.eu
• Cities2030: https://cities2030.eu
• FUSILLI: https://fusilli-project.eu
• FoodE: https://foode.eu/

Τι μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τα απορρίμματα στην πόλη σας; Πείτε μας – ανυπομονούμε να διαβάσουμε για τις εμπειρίες σας - επικοινωνήστε μαζί μας μέσω Twitter, Facebook ή LinkedIn!

Στοιχεία και αριθμοί

• Bruxelles environnement (2020) Le gaspillage alimentaire(link is external)
• EU barometer survey (2015) Flash Eurobarometer 425: Food waste and date marking(link is external)
  Bonneau M. (2021) Changer les modes de gouvernance en appliquant de nouveaux cadres analytiques : le cas du gaspillage alimentaire à Bruxelles(link is external)
• FAO (2013) Food wastage footprint - Impacts on natural resources(link is external)
• Fusion (2016) Estimates of European food waste levels(link is external)

Zafra A. (2022) A FOOD WASTE URBAN APPROACH - To reduce the depletion of natura