«Μαραθώνιοι καινοτομίας» (hackathons) από τις πόλεις: αξίζει όλη αυτή η προβολή?

Οι πόλεις στρέφονται σε εκδηλώσεις του τύπου hackathon, δηλαδή  σε «μαραθώνιους καινοτομίας» προκειμένου να πυροδοτήσουν νέες επιχειρήσεις, να δημιουργήσουν ιδέες πολιτικής και να δημιουργήσουν μαζί καινοτόμες αστικές λύσεις. Αλλά πόσο αποτελεσματικοί είναι; Έχουμε θέσει αυτό το ερώτημα στους εμπειρογνώμονες της αστικής καινοτομίας και το δημοτικό προσωπικό σε πέντε πόλεις-εταίρους του προγράμματος URBACT ... και καταλήξαμε με την εξής απάντηση: «Ναι, αν συμπεριλάβετε τους σωστούς ανθρώπους, προσαρμόσετε το πρωτότυπο στις ανάγκες σας και παρέχετε συνεχή υποστήριξη στις επιτυχείς ιδέες».

Όμως ας δούμε πρώτα τι στο καλό είναι οι «Μαραθώνιοι Καινοτομίας» ;

«Οι «Μαραθώνιοι Καινοτομίας» γνωστοί και ως μαραθώνιοι συνεργατικού προγραμματισμού είναι σημαντικές εκδηλώσεις όπου λαμπροί επιστήμονες δουλεύουν σε ομάδες για να αντιμετωπίσουν μια πρόκληση σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα», αναφέρει ο Jim Sims, ειδικός Εμπειρογνώμων του δικτύου Μεταφοράς Καλής Πρακτικής του URBACT BluAct Transfer. «Οι ομάδες αυτές περιλαμβάνουν γενικά επιχειρηματίες, ειδικούς στην τεχνολογία, ανθρώπους από το χώρο του μάρκετινγκ, μηχανικούς δεδομένων, σχεδιαστές και τυχαία επιλεγμένους ανθρώπους - αναπληρωτές – οι οποίοι εργάζονται μαζί για να λύσουν κοινές προκλήσεις".

Οι Μαραθώνιοι Καινοτομίας αναπτύχθηκαν αρχικά για ομάδες προγραμματιστών. Ένας μάλιστα εξ’αυτών δημιούργησε το περίφημο κουμπί «Like» του Facebook. Ωστόσο σήμερα το πεδίο εφαρμογής τους ξεπερνά την τεχνολογία. Αυτές οι εκδηλώσεις καταιγισμού ιδεών, διάρκειας μιας έως τριών ημερών, διεξάγονται από κάθε είδους οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένων των δημαρχείων, για τη ανάπτυξη ιδεών και τη δημιουργία στοχευμένων λύσεων.

Το πνεύμα της περιόδου του «καταιγισμού ιδεών» του Alex F. Osborn, το 1939, είναι ορατό σήμερα στους Μαραθώνιους Καινοτομίας. Οι συμμετέχοντες του αντιμετώπισαν ένα δημιουργικό πρόβλημα "με τρόπο κομάντο, με κάθε «καταιγιστή» να επιτίθεται στον ίδιο στόχο». Απέφυγαν την κριτική και συνέλλεξαν απίθανες ιδέες. «Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των ιδεών, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα των νικητών».

Μαραθώνιοι Καινοτομίας: πόσο αποτελεσματικοί είναι για τις πόλεις;

Όταν ένας μαραθώνιος καινοτομίας λειτουργεί αποτελεσματικά, είναι μια επωφελής λύση για όλους η οποία «ταρακουνάει» τα μυαλά, αναπτύσσει νέες ιδέες και αλλάζει τον τρόπο σκέψης των οργανισμών", λέει ο Francois Jégou, επικεφαλής εμπειρογνώμονας URBACT για το Δίκτυο Μεταφοράς Καλής Πρακτικής BioCanteens.

Η σωστή λειτουργία των Μαραθώνιων Καινοτομίας συμβάλλουν στην τόνωση της καινοτομίας ως μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος ανάπτυξης των επιχειρήσεων - ειδικά στις πόλεις που στερούνται επιχειρηματικότητας και της νεολαίας.

Γύρω από τα λιμάνια, για παράδειγμα, οι Μαραθώνιοι Καινοτομίας μπορούν να δημιουργήσουν ιδέες για ποικίλους τομείς όπως τις εφαρμογές θαλάσσιας διάσωσης, τα έξυπνα λιμάνια, τη ναυτιλία, την τεχνολογία GPS, τα υποβρύχια δεδομένα, ακόμη και το θαλάσσιο τουρισμό, τη μόδα ή τα τρόφιμα. Σύμφωνα με τον Sims: «Παρέχουν έναν πραγματικά ενδιαφέροντα μηχανισμό για να φέρουν κοντά διάφορους τομείς οι οποίοι διαφορετικά δεν θα συνεργάζονταν, όπως ένας ελαφρώς πιο παραδοσιακός θαλάσσιος και ναυτιλιακός τομέας μαζί με έναν πιο πρωτοποριακό τομέα, όπως ο εκκολαπτόμενος τομέας της Τεχνολογίας των Πληροφοριών  (ΤΠΕ).»

Όπως αναφέρει ο  Jégou, οι πόλεις επίσης χρησιμοποιούν τους Μαραθώνιους Καινοτομίας για να δημιουργήσουν από κοινού αστικές λύσεις και να βελτιώσουν τη χάραξη πολιτικής. Με συναδέλφους όλων των επιπέδων, οι μελλοντικοί εταίροι και οι εμπλεκόμενοι φορείς, λέει ο Jégou, «οι Μαραθώνιοι Καινοτομίας αναταράσσουν γρήγορα τις ιδέες, τον αυθορμητισμό και τον ενθουσιασμό για τους ανθρώπους που ίσως απλά κοίταζαν ο ένας τον άλλο για χρόνια, ειδικά στη δημόσια διοίκηση».

Και έπειτα υπάρχουν οι πολύκροτες εκδηλώσεις όπως το Hack Belgium, τις οποίες ο Jégou περιγράφει ως «τρεις δημιουργικές ημέρες για να βιώσει κανείς τον ενθουσιασμό ενός Μαραθώνιου Καινοτομίας ... χωρίς να περιμένει πραγματική παραγωγή».

Παγίδες

«Ας είμαστε ρεαλιστές», λέει ο Mario Laghi από τη πόλη-εταίρο Τσεσένα της Ιταλίας, στο Δίκτυο Μεταφοράς Καλής Πρακτικής του URBACT BeePathNet , «Είναι πολύ δύσκολο να οργανώσουμε ένα πραγματικά αποτελεσματικό Μαραθώνιο Καινοτομίας, ειδικά με την προσδοκία ότι θα καταλήξουμε με έξυπνες, καινοτόμες, εύκολες στην υλοποίηση, έτοιμες –για την αγορά ιδέες. Ιδιαίτερα τα μακροχρόνια αποτελέσματα είναι πολύ δύσκολα να επιτευχθούν ακόμη και όταν το επίπεδο των ενδιαφερόμενων φορέων και των συμμετεχόντων είναι πολύ υψηλό ».

Ορισμένοι Μαραθώνιοι Καινοτομίας υστερούν από τη ρύθμιση μιας πρόκλησης είτε γιατί είναι πάρα πολύ ευρεία, περίπλοκη ή άσχημα καθορισμένη. Άλλοι κατηγορήθηκαν για την επιβράβευση λύσεων ευκολότερης επίδοσης ή πιο ανταγωνιστικών προσωπικοτήτων. Εν τω μεταξύ, μερικές πόλεις μετανιώνουν εκ των υστέρων που δεν χρησιμοποίησαν συντονιστές, ανθρώπους εξοικειωμένους με την τεχνολογία, τα σχολεία ή τους επιχειρηματίες που ενέπνευσαν με την καινοτομία τους.

Η βασική παγίδα  είναι ότι όταν οι συμμετέχοντες γυρίζουν στο σπίτι, οι φρέσκες λύσεις τους εξαφανίζονται. «Υπάρχουν πολλοί Μαραθώνιοι Καινοτομίας όπου οι άνθρωποι έχουν ενδιαφέρουσες ιδέες οι οποίες όμως ποτέ δεν φτάνουν στην αγορά», προειδοποιεί ο Sims.

Ακόμη και όταν οι δημιουργικές ομάδες που έχουν κερδίσει παίρνουν υπηρεσίες επάρκειας ποιότητας, καθοδήγηση και οικονομική υποστήριξη, δεν παραμένουν πάντα τόσο ενθουσιασμένοι όσο οι μέντορες τους.

Πως λοιπόν οι πόλεις που συμμετέχουν στο πρόγραμμα URBACT αξιοποιούν στο μέγιστο τους Μαραθώνιους Καινοτομίας;

« Το URBACT συνοδεύει τις πόλεις που καινοτομούν σε πολλές πτυχές της διακυβέρνησης και υπάρχει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για τους Μαραθώνιους Καινοτομίας. Πώς εξασφαλίζουν όμως ότι είναι χρήσιμοι και προσαρμοσμένοι στις ερωτήσεις που αφορούν στις πολιτικές;» λέει η Nuala Morgan, επικεφαλής της μονάδας κεφαλαιοποίησης και επικοινωνίας του προγράμματος URBACT.

«Ας επισκεφτούμε πέντε πόλεις που συμμετέχουν σε τρέχοντα Δίκτυα Μεταφοράς Καλής Πρακτικής στο πλαίσιο του προγράμματος URBACT III για να μάθουμε περισσότερα.

1. Mouans-Sartoux (Γαλλία): Ο μίνι Μαραθώνιος Καινοτομίας του Δικτύου BioCanteens  Τechs up, σε τοπικό επίπεδο.

Οι πόλεις-εταίροι του δικτύου μεταφοράς καλής πρακτικής BioCanteens πραγματοποίησαν την δική τους τριήμερη άσκηση «καταιγισμού ιδεών» στην έξυπνη πόλη των Τρικάλων τον Οκτώβριο του 2019. Οι ομάδες δημιούργησαν μια εφαρμογή που υποστήριζε τις σχολικές καντίνες με βιολογικά προϊόντα - παραδοσιακά έναν τομέα μάλλον χαμηλής τεχνολογίας - και απεικόνιζε τη χρήση της. Αντάλλαξαν τις ιδέες τους ο ένας στον άλλο, τελειώνοντας με ανατροφοδότηση απόψεων.

O Thibaud Lalanne, ο οποίος συμμετείχε πρώτος στο Μαραθώνιο Καινοτομίας επέστρεψε στην πόλη Mouans-Sartoux έχοντας περιγράψει συνοπτικά μια εφαρμογή που συνδέει τους καταναλωτές με τους τοπικούς βιολογικούς παραγωγούς. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι έμαθε "να λαμβάνει υπόψη τους τοπικούς στόχους, τους τοπικούς περιορισμούς, τις τοπικές προκλήσεις και να βλέπει πώς θα μπορούσαν να ενσωματωθούν οι ψηφιακές λύσεις».

Ο Lalanne αναφέρει ότι αυτή η βελτιωμένη ψηφιακή ευαισθητοποίηση ​​βοηθά τη Mouans-Sartoux να προετοιμάσει μια «έξυπνη στρατηγική για τα τρόφιμα», με την εμπειρία και την υποστήριξη της Προπαρασκευαστικής Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Έξυπνες Αγροτικές Περιοχές του 21ου αιώνα.

Ήμασταν ενεργοποιημένοι: Ήταν ένας πολύ καλός τρόπος για να ξεκινήσουμε από ασαφείς ιδέες και να βρούμε μερικά πολύ ενδιαφέροντα πρωτότυπα, με μεγάλη ταχύτητα", αναφέρει ο Lalanne, του οποίου το δημοτικό αγρόκτημα προμηθεύει σχολεία με βιολογικά προϊόντα.

2. Τσέσενα, Ιταλία : Μαραθώνιος Καινοτομίας ως εναλλακτική λύση για την ενίσχυση των τοπικών επιχειρήσεων μελισσοκομίας.

 «Πώς μπορούν τα τοπικά προϊόντα μελιού και άλλων μελισσοκομικών προϊόντων να ανταγωνίζονται με τις φθηνότερες μαζικές εισαγωγές;» Για να βρει καινοτόμες, αλλά ρεαλιστικές λύσεις σε αυτή τη σύνθετη πρόκληση, η πόλη-εταίρος Τσέσενα του δικτύου BeePathNet ετοιμάζει συνεδρίες καταιγισμού ιδεών σε πέντε στάδια.

Η επερχόμενη συνεδρία καταιγισμού ιδεών τους (BeePath Jam) παρουσιάζει τέσσερα υπο-θέματα: αφήγηση ιστοριών, μικρές αλυσίδες εφοδιασμού, προώθηση του σήματος του προϊόντος, στρατηγικό όραμα για την ένωση των μελισσοκόμων. Οι διεπιστημονικές ομάδες θα ασχοληθούν με ένα ή περισσότερα θέματα κατά τη διάρκεια πέντε εργαστηρίων, παρουσιάζοντας τις λύσεις τους σε μία έκτη, τελική συνεδρία.

Κάθε ομάδα θα περιλαμβάνει έναν μελισσοκόμο, μαζί με επιχειρηματίες και φοιτητές στον τομέα της πληροφορικής, της περιβαλλοντικής επιστήμης, της επιστήμης των τροφίμων, της γεωργίας, του σχεδιασμού ή της αρχιτεκτονικής.

«Τονίζουμε τη συνεργασία, αλλά υπάρχει και ανταγωνισμός: τελικά θα επιλεγεί η πιο κατάλληλη λύση και η ένωση μελισσοκόμων ενδιαφέρεται πραγματικά να προχωρήσει στην υλοποίηση. Πρέπει λοιπόν να δώσουμε χρόνο σε αυτές τις ομάδες συν-δημιουργίας για να ορίσουμε πραγματικές πολύπλοκες και ολοκληρωμένες λύσεις», λέει η Saveria Teston, η οποία συντονίζει την τοπική ομάδα δράσης του URBACT για την οργάνωση της εκδήλωσης. Τα μέλη της τοπικής ομάδας δράσης περιλαμβάνουν τη Γεωπονική Σχολή, το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, τη θερμοκοιτίδα επιχειρήσεων Cesenalab, την περιφερειακή κοινοπραξία καινοτομίας ART-ER - και την ένωση μελισσοκόμων AFA.

Η συνεδρία καταιγισμού ιδεών BeePath Jam βασίζεται στην κληρονομιά της Τσέσενα για εκδηλώσεις καινοτόμων επιχειρήσεων (start-ups) που πυροδοτούν νέες ιδέες προϊόντων, από μια εφαρμογή για τη μείωση της ασθένειας των καλλιεργειών έως τις καραμέλες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες.

3. Μπουργκάς, Βουλγαρία: Ο Μαραθώνιος Καινοτομίας Μαθητών ενισχύει τον ανταγωνισμό νέων καινοτόμων επιχειρήσεων  σε πόλεις-λιμάνια

Η πόλη Μπουργκάς προσχώρησε στο δίκτυο BluAct για να μάθει για την Πρωτοβουλία του Πειραιά για τη Γαλάζια Επιχειρηματικότητα (Blue Growth Initiative) - ένας διαγωνισμός που προσφέρει τοπικές υπηρεσίες θερμοκοιτίδων- επιχειρήσεων, η οποία ξεκίνησε 20 νεοσύστατες επιχειρήσεις και 55 νέες θέσεις εργασίας από το 2014.

Σε σχέση με τον ανταγωνισμό, η πόλη-λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας οργάνωσε έναν Μαραθώνιο  «γαλάζιας οικονομίας» για περισσότερους από 60 φοιτητές πληροφορικής, οι οποίοι συνεργάστηκαν με το Πανεπιστήμιο του Μπουργκάς. Οι ιδέες που κέρδισαν – όπως το φιλικό προς το περιβάλλον «γαλάζιο πλαστικό», μια εφαρμογή παρακολούθησης ιχθύων, μια πλατφόρμα κατανομής πλοίων και μια γεννήτρια ηλεκτροπαραγωγής με υδρορροή - θα λάβουν μέρος σε έναν τριήμερο διαγωνισμό εμπνευσμένο από την πρωτοβουλία του Πειραιά τον Απρίλιο, παράλληλα με τους επιχειρηματίες που θα δηλώσουν τη συμμετοχή τους διαδικτυακά.

Η υπεύθυνη του Δήμου του Μπουργκάς δήλωσε: «Εξοικειώσαμε τους συμμετέχοντες με την έννοια της γαλάζιας οικονομίας καθώς και για το πώς οι ιδέες τους θα είναι χρήσιμες για την πόλη του Μπουργκάς.

«Ήταν μία πολύ επιτυχημένη εκδήλωση με φρέσκες, έξυπνες ιδέες νέων που ενδιαφέρονται πολύ για το θέμα αυτό", προσθέτει ο Georgi Sakaliev, από το Δήμο του Μπουργκάς.

Τον Απρίλιο, τρεις καινοτόμες προτάσεις θα κερδίσουν έως και 2500 ευρώ, ένα ταξίδι για να μάθουν από τους επιχειρηματίες του Πειραιά στο χώρο της ναυτιλίας και υποστήριξη για τη φάση επώασης από εταίρους όπως το λιμάνι του Μπουργκάς και άλλες τοπικές επιχειρήσεις.

Με ισχυρή τοπική πολιτική υποστήριξη, ο διαγωνισμός «Burgas Blues» φαίνεται ότι θα γίνει μία τακτική εκδήλωση.

4. Γκαλάτσι, Ρουμανία: Οι τοπικές επιχειρήσεις υποστηρίζουν τους Μαραθώνιους Καινοτομίας για τη Νέα Πρωτοβουλία Ανάπτυξης του Δούναβη

Η πόλη- λιμάνι του Δούναβη, Γκαλάτσι, διοργανώνει επίσης έναν διαγωνισμό επιχειρηματικότητας εμπνευσμένο από τον Πειραιά, με επιχειρηματική υποστήριξη και μία τελευταία συνεδρία τον Απρίλιο του 2020. Όπως και η πόλη λιμάνι του Μπουργκάς, η συνεδρία καταιγισμού ιδεών του Γκαλάτσι θα περιλαμβάνει συμμετέχοντες στο Μαραθώνιο Καινοτομίας μαζί με επιχειρηματίες που υποβάλλουν την αίτησή τους διαδικτυακά.

Αλλά ενώ το Μπουργκάς βασίστηκε σε ένα καθιερωμένο ετήσιο πανεπιστημιακό Μαραθώνιο Καινοτομίας, το Γκαλάτσι δημιούργησε από την αρχή δύο επιχειρηματικούς ιδεολογικούς μαραθώνιους - έναν για την πόλη - χάρη σε έναν «πυρήνα από επαγγελματίες, οι οποίοι επέδειξαν έντονο ενδιαφέρον και σχημάτισαν την τοπική ομάδα δράσης του URBACT από διάφορους τομείς: τα πανεπιστήμια, τους σχεδιαστές πλοίων, το τραπεζικό σύστημα, τις ΜΚΟ και την Πληροφορική », λέει η Carmen Ana Ariton-Bejan, από το Δήμο της πόλης Γκαλάτσι.

Συμμετέχοντας σε έναν Μαραθώνιο Καινοτομίας το Δεκέμβριου του 2019, ο δήμαρχος της πόλης Ionuț-Florin Pucheanu συγχαίρει τη συνεργασία αυτή μεταξύ του Δήμου, των ακαδημαϊκών και των τοπικών επιχειρήσεων.

Σε κάθε εκδήλωση, 24 νέοι επιχειρηματίες συνεργάστηκαν για τη δημιουργία βιώσιμων επιχειρηματικών ιδεών σε προηγμένες υποδομές, ανάπτυξη λογισμικού, μείωση εκπομπών, προηγμένες τεχνολογίες παραγωγής ή συστήματα ενεργειακής απόδοσης.

Τα σχόλια των μελών της τοπικής ομάδας δράσης έδωσαν "μια ματιά στην εσωτερική λειτουργία του ιδιωτικού τομέα και στη λειτουργία μιας επιχείρησης στην πόλη μας", λέει η καθηγήτρια Camelia Vizireanu, συντονιστής της τοπικής ομάδας δράσης. «Οι Μαραθώνιοι Καινοτομίας είναι ένας καλός τρόπος για να αποτραπεί η διαρροή επιστημόνων από το Γκαλάτσι δίνοντας στους επιχειρηματίες την ευκαιρία να αναπτύξουν και να δοκιμάσουν τις ιδέες τους σε ένα« ασφαλές χώρο».

5. Οστάνδη, Βέλγιο: Η τοπική εκδήλωση βασίστηκε στο Μαραθώνιο Καινοτομίας Hack Belgium

Στο Μαραθώνιο Καινοτομίας Hack Belgium 2018, ο Δήμος της Οστάνδης ανακάλυψε πολλούς κατοίκους της πόλης που ασχολούνται με θαλάσσια θέματα, από τον τουρισμό μέχρι την καινοτομία υψηλής τεχνολογίας. Κατά την ένταξή του στο δίκτυο BluAct, η Οστένδη συνέδεσε τους εταίρους αυτούς, σχηματίζοντας μια τοπική ομάδα δράσης του URBACT. Αυτό τους επέτρεψε να συντονίσουν ένα περίπτερο, το Ocean Challenge στο Μαραθώνιο Καινοτομίας Hack Belgium 2019 και να παρουσιάσουν καινοτόμες επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός εργάτη δερμάτων ψαριών.

Η υποστήριξη συνεχίστηκε και μετά το Μαραθώνιο Καινοτομίας. «Χάρη στο BluAct, είχαμε ένα μεγαλύτερο, ισχυρότερο τοπικό δίκτυο, ώστε να μπορούμε επίσης να πάρουμε πίσω ιδέες από το Hack Belgium και βασισμένοι σε αυτές να προχωρήσουμε περαιτέρω στην Οστάνδη", λέει ο Astrid Vanackere της πόλης της Οστάνδης.

Η Οστάνδη κάλεσε τους ενδιαφερόμενους συμμετέχοντες στο μαραθώνιο καινοτομίας για να συμμετάσχουν στον δικό της διαγωνισμό για τη γαλάζια οικονομία, σε μία συνεδρία καταιγισμού ιδεών τον Μάρτιο. Μετά από μια σε απευθείας σύνδεση αξιολόγηση και παρακολούθηση, εννέα ομάδες θα πουν τις καινοτόμες ιδέες σε μια κριτική επιτροπή των μελών της τοπικής ομάδας δράσης. Η Vanackere αναφέρει ότι αυτό το γεγονός θα ξεκινήσει τη φάση επώασης για τις επιχειρήσεις και θα βοηθήσει στην προσαρμογή της επιχειρηματικής καθοδήγησης στις ανάγκες κάθε έργου.