«Ας βάλουμε την ισότητα των φύλων στην καρδιά της ανοικοδόμησης ενός καλύτερου μέλλοντος»

Πριν από δύο χρόνια στην Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας , το URBACT δημοσίευσε για πρώτη φορά την Έκθεση για την Ισότητα των Φύλων στις Πόλεις (Gender Equal Cities report) για να επισημάνει τι μπορεί να γίνει σε τοπικό επίπεδο για τη μείωση των ανισοτήτων βάσει φύλου. Πέρυσι, δημοσιεύσαμε ένα άρθρο σχετικά με τις επιπτώσεις  του Covid-19 στη διάσταση ισότητας των φύλων. Φέτος, θέλουμε να σηματοδοτήσουμε την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου 2021) αρχίζοντας να κοιτάζουμε μπροστά και να δείξουμε πώς η κατανόησή μας για την ισότητα των φύλων στις πόλεις (Gender Equal Cities) μπορεί να αξιοποιηθεί στην ανάκαμψη των πόλεων από τον COVID-19 σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζεται μια σειρά συγκεκριμένων προτεινόμενων δράσεων που μπορούν να αναλάβουν οι πόλεις για να διασφαλίσουν ότι η ανάκαμψη  μετά την πανδημία θέτει τις ανάγκες των γυναικών και των κοριτσιών στο επίκεντρο, με βάση τα μαθήματα και τις γνώσεις που αναπτύχθηκαν από το URBACT και τους συνεργάτες του.

Οι επιπτώσεις του Covid-19 στη διάσταση του φύλου

Πριν κοιτάξουμε μπροστά, είναι σημαντικό να θυμίζουμε στους εαυτούς μας τις επιπτώσεις της τρέχουσας και της συνεχιζόμενης κρίσης στα δύο φύλα. Δυστυχώς, χωρίς να το γνωρίζουμε, οι παρατηρήσεις που κάναμε πέρυσι ήταν μόνο στην αρχή της πανδημίας, η οποία έχει επιδεινώσει τόσα πολλά προϋπάρχοντα κοινωνικά και συστημικά εμπόδια στη χειραφέτηση των γυναικών. Σε όλο τον κόσμο, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν αυξημένη ενδοοικογενειακή βία, μη αμειβόμενα καθήκοντα φροντίδας, ανεργία και φτώχεια.

Οι απώλειες θέσεων εργασίας φαίνεται να πλήττουν παραδοσιακά γυναικείους τομείς - όπως οι τομείς του λιανικού εμπορίου και των υπηρεσιών- πολύ περισσότερο  απ'ότι άλλους τομείς, ενώ η εργασία μερικής απασχόλησης και η ευέλικτη εργασία - που συχνά γίνεται από γυναίκες - έχει αποδειχθεί πιο επισφαλής. Από την άλλη πλευρά, οι τομείς στους οποίους κυριαρχούν οι άνδρες, όπως οι κατασκευές και η τεχνολογία, έχουν επηρεαστεί λιγότερο και είναι πιθανό να επωφεληθούν από περαιτέρω τόνωση των κεφαλαίων ανάκαμψης.

Εκτός εργασίας, το βάρος των πρόσθετων ευθυνών φροντίδας έχει τεθεί δυσανάλογα στις γυναίκες και η αναγκαστική υποχώρηση πολλών γυναικών στο σπίτι έχει υπονομεύσει την ικανότητά τους να συμμετέχουν στην κοινωνική και πολιτική ζωή - και συντελεί στο να υποβάλλονται σε πάρα πολλούς επιπρόσθετους προσωπικούς κινδύνους και να απομακρύνονται από τα δίκτυα υποστήριξής τους.

Ωστόσο, υπήρξαν επίσης θετικά μηνύματα τον τελευταίο χρόνο. Έχουμε την 1η γυναίκα Αντιπρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών - μια έγχρωμη γυναίκα που δημιουργεί ένα ισχυρό πρότυπο για τις νεότερες γενιές. Γυναίκες επιστήμονες είναι επικεφαλής σε ομάδες εμβολίων και υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο, και αρκετές δημοφιλείς γυναίκες ηγέτες, όπως η Jacinda Ardern στη Νέα Ζηλανδία και η Sanna Marin στη Φινλανδία, έχουν λάβει επαίνους για τον τρόπο που χειρίστηκαν την πανδημία.  Για τις γυναίκες σε πολλούς τομείς, ο συνδυασμός μέτρων που μας επιβάλλει η πανδημία, όπως η απομακρυσμένη και ευέλικτη εργασία, θα μπορούσε να διατηρηθεί με τρόπους που δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για να μας βοηθήσουν να προχωρήσουμε στο χώρο εργασίας.

Σε αυτό το πλαίσιο οι Γυναίκες του ΟΗΕ  έθεσαν ως θέμα για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2021, «Οι γυναίκες στην ηγεσία: Επίτευξη ίσου μέλλοντος σε έναν κόσμο με τον Covid-19» (Women in leadership: Achieving an equal future in a Covid-19 world):«Οι γυναίκες στέκονται στην πρώτη γραμμή της κρίσης Covid-19, ως εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας, ως φροντιστές, καινοτόμοι, οργανωτές κοινοτήτων και ως μερικοί από τους πιο υποδειγματικούς και αποτελεσματικούς εθνικούς ηγέτες στην καταπολέμηση της πανδημίας. Η κρίση έχει επισημάνει τόσο την κεντρική θέση της συνεισφοράς τους όσο και το δυσανάλογο βάρος που φέρουν οι γυναίκες».

Πηγή Φωτογραφίας: Illustration: Alva Skog; Photo: Ryan Brown & Franck Chapolard & Alamy Stock Photo / UN Women

Πώς μπορούν οι πόλεις να αναλάβουν δράση για μια πιο ισότιμη ανάκαμψη από την πανδημία;

Το έργο της ανοικοδόμησης των οικονομιών μας και των κοινωνιών μας μετά τον αντίκτυπο του Covid-19 πρέπει να περιλαμβάνει την αναγνώριση των  επιπτώσεων της κρίσης στη διάσταση του φύλου - μαζί με τις πολλές προϋπάρχουσες ανισότητες που βασίζονται στο φύλο - και την αναζήτηση κατάλληλων μέσων για την αντιμετώπισή τους με τρόπους που θα μας ωφελήσει όλους.

Ευτυχώς, το έργο που ανέλαβε το URBACT με τους εταίρους του πριν από την πανδημία μας παρέχει ήδη πολλές γνώσεις και ακόμη περισσότερη έμπνευση από την άποψη της ισότητας των φύλων. Καθώς κοιτάζουμε προς τη φάση της ανάκαμψης, είμαστε σε θέση να κάνουμε μια σειρά συγκεκριμένων συστάσεων που πρέπει να ακολουθήσουν οι πόλεις για να θέσουν την ισότητα των φύλων στην καρδιά της ανοικοδόμησης ενός καλύτερου μέλλοντος

Δράσεις για τις πόλεις

• Ορισμός ενός «τσάρου αποκατάστασης» σε τοπικό επίπεδο,  η αρμοδιότητα του οποίου θα έχει την ισότητα των φύλων στον πυρήνα του.
• Ενημέρωση για το ποιος είναι στο τραπέζι της πολιτικής και διασφάλιση ισορροπημένης εκπροσώπησης του φύλου.
• Πρόσκληση εμπειρογνωμόνων στο θέμα ισότητας των φύλων και οργανισμών που εκπροσωπούν γυναίκες και κορίτσια στην τοπική σας ομάδα ενδιαφερομένων.
• Προσπάθεια για να ακουστούν οι φωνές και οι ανάγκες των πιο περιθωριοποιημένων και ευάλωτων γυναικών, έχοντας επίγνωση των διασταυρώσεων με παράγοντες όπως η ηλικία, η εθνικότητα, η φτώχεια και η αναπηρία.
• Προώθηση ποσοστιαίων στόχων για γυναίκες επιχειρηματίες και εργαζόμενες σε προγράμματα διάσωσης και ανάκτησης, όπως ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της ΕΕ.
• Επιβεβαίωση ότι ενσωματώνονται οι αρχές για προϋπολογισμούς που λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου (gender budgeting) ώστε να δείξουν πώς κεφάλαια ανάκαμψης και άλλα κονδύλια ωφελούν τις γυναίκες.
• Ανάπτυξη στοχευμένων πρωτοβουλιών, όπως κατάρτιση, πρόσβαση στη χρηματοδότηση, σύναψη συμβάσεων με γνώμονα το φύλο με σκοπό την ενίσχυση της συμβολής των γυναικών στην οικονομική ανάκαμψη. Μελέτες δείχνουν ότι η ισότητα των φύλων αυξάνει το ΑΕΠ και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
• Επιβεβαίωση ότι οι τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού εγγυώνται ότι οι γυναίκες εργαζόμενες έχουν πρόσβαση σε αξιοπρεπή εργασία, κοινωνική προστασία και ίσες ευκαιρίες.
• Επένδυση σε κοινωνικές υποδομές όπως φροντίδα παιδιών, κινητικότητα, υπηρεσίες υγείας, πάρκα και πολιτιστικές εγκαταστάσεις που υποστηρίζουν οικογένειες και επιτρέπουν στις γυναίκες να συμμετέχουν ισότιμα ​​στην αγορά εργασίας και τη δημόσια ζωή.
• Διασφάλιση ότι υπάρχουν χρηματοοικονομικά δίχτυα ασφαλείας για όσους έχουν τις περισσότερες ανάγκες, για παράδειγμα σε σχέση με την επισιτιστική ένδεια και τη στέγαση.
• Εστίαση στη μόρφωση και εκπαίδευση κοριτσιών και γυναικών και στην ανάπτυξη των ηγετικών δεξιοτήτων τους.
• Αντιμετώπιση των αναγκών σωματικής και ψυχικής υγείας γυναικών και κοριτσιών που προκύπτουν από το lockdown.

Βασικές αρχές που υπογραμμίζουν αυτές τις προτάσεις είναι η σημασία της βελτίωσης της εκπροσώπησης των γυναικών στη λήψη αποφάσεων και της τήρησης στοιχείων ανά φύλο, για την επιτάχυνση νέων, πιο δίκαιων μοντέλων αστικών υπηρεσιών στη διαδικασία ανάκαμψης. Αυτές οι προτάσεις από το URBACT αντηχούν επίσης στο έργο των συνεργαζόμενων πόλεων-εταίρων μας.

«Οι φωνές των γυναικών και των κοριτσιών σε όλη τους την ποικιλομορφία πρέπει να ακουστούν, μεταξύ άλλων στη λήψη αποφάσεων, τώρα περισσότερο από ποτέ. Χρειαζόμαστε συγκεντρωτική συλλογή δεδομένων με βάση το φύλο για την ίδια την πανδημία, τις οικονομικές επιπτώσεις, το βάρος της φροντίδας που επωμίζονται οι γυναίκες, τα περιστατικά σεξουαλικής βίας και κακοποίησης και την ανάκαμψη κρίσεων - και μάλιστα σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης.» Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (European Institute for Gender Equality -EIGE).

Ο Αντιπρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Ισότητας του Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (CEMR), Emil Broberg, ζήτησε να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα και να διατεθούν προγράμματα ανάκαμψης με τρόπο ισότιμο ως προς τη διάσταση του φύλου. Οι πολιτικές λιτότητας στο παρελθόν έχουν αποδειχθεί επιβλαβείς για τις γυναίκες, για παράδειγμα στις περικοπές των εργαζομένων του δημόσιου τομέα που επηρεάζουν δυσανάλογα τις γυναίκες. Αυτά τα προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε τοπικό επίπεδο.»

Προτάσεις που βασίζονται σε μία πλούσια παρακαταθήκη γνώσεων του URBACT

Όπως προαναφέρθηκε, αυτές οι προτάσεις βασίζονται στη γνώση και την έμπνευση ορισμένων δραστηριοτήτων από το URBACT και τους συνεργαζόμενους οργανισμούς του τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης «Πόλεις με Ισότητα των Φύλων» του URBACT (Gender Equal Cities) που εκπονήθηκε σε συνεργασία με το Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Δήμων και Περιφερειών (CEMR).

Οι πόλεις έχουν δείξει εμπνευσμένες πρακτικές στον τομέα της ισότητας των φύλων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Για παράδειγμα, στη Φρανκφούρτη (Γερμανία) – που υπογράφει τη Χάρτα CEMR για την Ισότητα Γυναικών και Ανδρών στην τοπική ζωή  - τα τμήματα κοινωνικών υπηρεσιών συμφώνησαν να παράσχουν πρόσθετες δυνατότητες υποστήριξης έκτακτης ανάγκης, άμεσα, για τις γυναίκες που αντιμετωπίζουν βία στο σπίτι κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης μετακινήσεων (lockdown) και θέσεις έκτακτης ανάγκης για καταφύγια γυναικών. Ανέπτυξαν επίσης μια εκστρατεία  ευαισθητοποίησης για τα στερεότυπα, τη βία και τις προσβολές που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο δρόμο: «Ζώνη χωρίς κλισέ» (“Cliche-free zone” ) http://www.klischeefreie-zone-ffm.de/ με αφίσες που δημιουργούνται από νέες γυναίκες.

Το δίκτυο σχεδιασμού δράσης του URBACT, Gendered Landscape, συνεχίζει να διερευνά την ισότητα των φύλων και την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου ως κεντρικό στοιχείο για μια πιο παγκόσμια κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι διάφορες δομές συνδέονται και αλληλεπιδρούν εντός της χάραξης και της υλοποίησης της αστικής πολιτικής. Τον περασμένο χρόνο, το δίκτυο διερεύνησε οριζόντια ζητήματα όπως η κινητικότητα (βλ. σχετικά άρθρα στα Αγγλικά) και η διατομεακότητα.

Τον επόμενο χρόνο, οι πόλεις των δικτύων URBACT θα συνεχίσουν να δοκιμάζουν ενδιαφέρουσες δράσεις για το φύλο. Η πόλη των Τρικάλων, η οποία συμμετέχει με άλλες έξι ευρωπαϊκές πόλεις στο δίκτυο, GenderedLandscape του URBACT III,  σχεδιάζει μια αστική παρέμβαση (pop-up intervention) σε έναν αστικό χώρο και η Barcelona Activa στην Ισπανία ανοίγει έναν χώρο αφιερωμένο στη διευκόλυνση των γυναικείων ενώσεων και οργανώσεων επιχειρηματικότητας να συναντηθούν και να συνεργαστούν. Όπως πάντα, τα αποτελέσματα αυτών των εμπειριών θα κοινοποιηθούν και σε άλλες πόλεις μέσω των καναλιών επικοινωνίας του URBACT.

Προσπάθειες ανανέωσης το 2021

Το 2021, καθώς η ανάκαμψη ξεκινά, το URBACT θα ξαναρχίσει τη ροή των εργασιών του για την Ισότητα των Φύλων στις Πόλεις για τη δημιουργία ικανοτήτων και την ανταλλαγή γνώσεων σχετικά με την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στα δίκτυά μας και όχι μόνο.

Οι πόλεις-εταίροι μας σχεδιάζουν επίσης συναφείς με το αντικείμενο προσπάθειες όπως:

• Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των Δήμων και των Περιφερειών (CEMR) γιορτάζει την 15η επέτειο της «Ευρωπαϊκής Χάρτας για την Ισότητα Γυναικών και Ανδρών στην Τοπική Ζωή» το 2021 και θα επανεξετάσει τα δυνατά σημεία αλλά και τις αδυναμίες του για να ενσωματώσει πιθανές τροποποιήσεις (συμπεριλαμβανομένων όσων σχετίζονται με τον Covid).
• Το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (European Institute for Gender Equality) διεξάγει επί του παρόντος μια μελέτη σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις που θα λαμβάνουν υπόψη τη διάσταση του φύλου και θα λανσάρει μια εργαλειοθήκη αργότερα μέσα στο έτος. Αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να συμπληρώσει τις υπάρχουσες γνώσεις και την ανάπτυξη ικανοτήτων του URBACT σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις.

Έτσι λοιπόν, μετά τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας 2021, δεσμευόμαστε εκ νέου για την ισότητα των φύλων, στέλνουμε ανοιχτή πρόσκληση στα δίκτυα και στους συνεργάτες μας να μοιραστούν αυτήν τη δέσμευση, να έρθουν σε επαφή και να μοιραστούν τα εμπνευσμένα παραδείγματα τους για μια δίκαιη ανάκαμψη.